klokkenmakerij

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie 		Vorige revisie
klokkenmakerij [2024/05/25 18:21]
zaanlander 		klokkenmakerij [2024/09/10 03:34] (huidige)
zaanlander
Regel 2: Regel 2:
 Het maken van klokken, in de Zaanstreek vooral beoefend tussen circa 1650 en 1750. In de jaren vijftig van de 20e eeuw werden de Zaanse klokken populair en kwamen er niet in de Zaanstreek gefabriceerde imitatie-klokken in de handel. De juistheid van de wel gehoorde veronderstelling dat de befaamde Friese klokkenmakerij uit de Zaanse is voortgekomen, is zeer twijfelachtig. In Friesland waren reeds klokkenmakers in de 15e eeuw.  Het maken van klokken, in de Zaanstreek vooral beoefend tussen circa 1650 en 1750. In de jaren vijftig van de 20e eeuw werden de Zaanse klokken populair en kwamen er niet in de Zaanstreek gefabriceerde imitatie-klokken in de handel. De juistheid van de wel gehoorde veronderstelling dat de befaamde Friese klokkenmakerij uit de Zaanse is voortgekomen, is zeer twijfelachtig. In Friesland waren reeds klokkenmakers in de 15e eeuw. 
  
-De Zaanse klok is bekend door haar klassieke model, met bovenop de atlas en voorop 'geloof, hoop en liefde'. De antieke Zaanse klokken lopen allemaal op gewichten, met koorden (géén kettingen) over katrollen. Ze zijn over het algemeen gemaakt tussen 1650 en 1750 en onderscheiden zich van andere klokken uit die tijd door hun uiterlijk en door het bijzondere model van de uurwerken.+De Zaanse klok is bekend door haar klassieke model, met bovenop de atlas en voorop 'geloof, hoop en liefde'. De antieke Zaanse klokken lopen allemaal op gewichten, met koorden, géén kettingen, over katrollen. Ze zijn over het algemeen gemaakt tussen 1650 en 1750 en onderscheiden zich van andere klokken uit die tijd door hun uiterlijk en door het bijzondere model van de uurwerken.
  
 Uurwerken als in de Zaanse klokken komt men verder niet tegen. De kast om het uurwerk rust op twee consoles, die meestal uitgezaagd zijn, maar soms ook gebeeldhouwd. Aan de voorzijde bestaat de versiering boven uit 'geloof, hoop en liefde' en aan de zijkanten uit een door twee leeuwen gedragen wapenschild, met meestal het opschrift 'Nu elck sijn sin'. De wijzerplaat bestaat veelal uit een zilveren of een verzilverde cijferring met Romeinse cijfers, op een zwart fluwelen achtergrond met op de hoeken engelkopjes. Uurwerken als in de Zaanse klokken komt men verder niet tegen. De kast om het uurwerk rust op twee consoles, die meestal uitgezaagd zijn, maar soms ook gebeeldhouwd. Aan de voorzijde bestaat de versiering boven uit 'geloof, hoop en liefde' en aan de zijkanten uit een door twee leeuwen gedragen wapenschild, met meestal het opschrift 'Nu elck sijn sin'. De wijzerplaat bestaat veelal uit een zilveren of een verzilverde cijferring met Romeinse cijfers, op een zwart fluwelen achtergrond met op de hoeken engelkopjes.
  
 De oudste klokken hebben twee cijferringen, waarvan de grootste met alleen een uurwijzer en de kleinere met een minutenwijzer. Ook zijn er klokken met één cijferring, met uitsluitend een uurwijzer. Voorts bestaan er beschilderde wijzerplaten, meestal met bloemmotieven om de cijferring. De achterkant van een Zaanse klok bestaat uit een uitgeholde dikke plank, waarin de slinger loopt.  De oudste klokken hebben twee cijferringen, waarvan de grootste met alleen een uurwijzer en de kleinere met een minutenwijzer. Ook zijn er klokken met één cijferring, met uitsluitend een uurwijzer. Voorts bestaan er beschilderde wijzerplaten, meestal met bloemmotieven om de cijferring. De achterkant van een Zaanse klok bestaat uit een uitgeholde dikke plank, waarin de slinger loopt. 
 +
 == Niet identiek == == Niet identiek ==
  
-De modellen verschillen hier onderling sterk, geen twee zijn er geheel identiek. Het slingergewicht is een verguld ruitertje of een verguld, taps toelopend blokje lood. Door een opening in de achterwand kan men de slinger zien bewegen. De kleur van de klokkasten is dikwijls zwart (geschilderd), maar andere kleuren komen ook wel voor. De mooiere exemplaren zijn meestal gefineerd met noten-, wortelnoten- of ebbenhout. Als variant komt het voor dat de kast om het uurwerk geheel van messing is, die dan wel weer rust op houten consoles met een houten achterkant.+De modellen verschillen hier onderling sterk, geen twee zijn er geheel identiek. Het slingergewicht is een verguld ruitertje of een verguld, taps toelopend blokje lood. Door een opening in de achterwand kan men de slinger zien bewegen. De kleur van de klokkasten is dikwijls zwart geschilderd, maar andere kleuren komen ook wel voor. De mooiere exemplaren zijn meestal gefineerd met noten-, wortelnoten- of ebbenhout. Als variant komt het voor dat de kast om het uurwerk geheel van messing is, die dan wel weer rust op houten consoles met een houten achterkant.
  
-Van de zwart geschilderde klokken blijken meerdere vroeger een andere kleur te hebben gehad, een soort dakpanrood met witte versieringsmotieven. De uurwerken zijn eenvoudig, maar heel goed geconstrueerd. Ze slaan bijna alle de hele en de halve uren voluit (de hele uren op de grote bel en de halve uren op de kleine bel) en ook de kwartieren (het eerste kwartier op de kleine bel en het derde kwartier op de grote bel). Verder zijn alle Zaanlanders voorzien van een wekkerwerk, dat apart van het uurwerk in de kast is bevestigd. +Van de zwart geschilderde klokken blijken meerdere vroeger een andere kleur te hebben gehad, een soort dakpanrood met witte versieringsmotieven. De uurwerken zijn eenvoudig, maar heel goed geconstrueerd. Ze slaan bijna alle de hele en de halve uren voluit, de hele uren op de grote bel en de halve uren op de kleine bel, en ook de kwartieren, het eerste kwartier op de kleine bel en het derde kwartier op de grote bel. Verder zijn alle Zaanlanders voorzien van een wekkerwerk, dat apart van het uurwerk in de kast is bevestigd. 
  
 <WRAP center round box 60%> <WRAP center round box 60%>
  
 De technische gegevens van een Zaanlander uit 1732 zijn:  De technische gegevens van een Zaanlander uit 1732 zijn: 
- +uurwerk-hoogte, zonder kloof, 18 cm;  
-uurwerk-hoogte, zonder kloof, 18 cm; grootste breedte uurwerk 11 cm; uurwerk-diepte van voor- t/m achterstijl 10% cm; uurwerk-diepte van punt minuutas t/m sluitrad 161/2 cm; gaandewerk-grondrad 60 tanden; gaandewerk-tussenrad 60 tanden, rondsel 6 tanden; gaandewerk-gangrad 27 tanden, rondsel 6 tanden; slagwerk-grondrad 60 tanden, 12 pennen; slagwerk-slagrad 60 tanden, rondsel 10 tanden, hart m/2 uitlichtingen; slagwerk-aanlooprad 60 tanden, rondsel 6 tanden; slagwerk-windvleugel rondsel 5 tanden; slagwerk-sluitrad 78 tanden; slagwerk, rondsel achterop grondrad 6 tanden; wijzerwerk minuutpijp en wisselrad leven groot) 33 tanden; wijzerwerk, rondsel op wisselrad 4 tanden; wijzerwerk, uurrad 48 tanden.+grootste breedte uurwerk 11 cm;  
 +uurwerk-diepte van voor- t/m achterstijl 10% cm; 
 +uurwerk-diepte van punt minuutas t/m sluitrad 161/2 cm; 
 +gaandewerk-grondrad 60 tanden;  
 +gaandewerk-tussenrad 60 tanden,  
 +rondsel 6 tanden;  
 +gaandewerk-gangrad 27 tanden,  
 +rondsel 6 tanden;  
 +slagwerk-grondrad 60 tanden,  
 +12 pennen;  
 +slagwerk-slagrad 60 tanden,  
 +rondsel 10 tanden,  
 +hart m/2 uitlichtingen;  
 +slagwerk-aanlooprad 60 tanden,  
 +rondsel 6 tanden;  
 +slagwerk-windvleugel rondsel 5 tanden;  
 +slagwerk-sluitrad 78 tanden;  
 +slagwerk, rondsel achterop grondrad 6 tanden;  
 +wijzerwerk minuutpijp en wisselrad leven groot 33 tanden;  
 +wijzerwerk, rondsel op wisselrad 4 tanden;  
 +wijzerwerk, uurrad 48 tanden.
 </WRAP> </WRAP>
    
Regel 31: Regel 52:
 Na de Franse tijd waren er nieuwe veranderingen in de mode en werden de Zaanse klokkenmakers steeds meer reparateurs en vooral ook winkeliers. Toch is na bijna 300 jaar een flinke verzameling Zaanse klokken bewaard gebleven. Zij lopen nog steeds, hetgeen een duidelijke aanwijzing is dat hun constructie oerdegelijk is. Bovendien geeft dit aan dat het model, ofschoon lange tijd uit de mode, altijd gewaardeerd bleef. Men vond de klokken mooi en deed ze dus niet weg. Na de Franse tijd waren er nieuwe veranderingen in de mode en werden de Zaanse klokkenmakers steeds meer reparateurs en vooral ook winkeliers. Toch is na bijna 300 jaar een flinke verzameling Zaanse klokken bewaard gebleven. Zij lopen nog steeds, hetgeen een duidelijke aanwijzing is dat hun constructie oerdegelijk is. Bovendien geeft dit aan dat het model, ofschoon lange tijd uit de mode, altijd gewaardeerd bleef. Men vond de klokken mooi en deed ze dus niet weg.
  
 +Alfabetisch overzicht van Zaanse klokkenmakers, waarschijnlijk niet volledig: 
  
-Alfabetisch overzicht van Zaanse klokkenmakers (waarschijnlijk niet volledig):  +  * Jan Ephraim Adamie, Krommenie, ca 1750;
- +
   * Willem Cornelis Beer, 17e eeuw, plaats onbekend, Zaanse klokken met versiering van verguld lood;   * Willem Cornelis Beer, 17e eeuw, plaats onbekend, Zaanse klokken met versiering van verguld lood;
   * Jan Boon, 18e eeuw, Zaandam, Zaanse klokken;   * Jan Boon, 18e eeuw, Zaandam, Zaanse klokken;
Regel 40: Regel 60:
   * Frans Cornelis, ca. 1750, plaats onbekend, Zaanse klokken, de naam 'Cornelis' voor klokkenmakers komt voor van 1595 tot 1802 in Leiden, Heerenveen, Hallum, Drachten;   * Frans Cornelis, ca. 1750, plaats onbekend, Zaanse klokken, de naam 'Cornelis' voor klokkenmakers komt voor van 1595 tot 1802 in Leiden, Heerenveen, Hallum, Drachten;
   * Dirk Tijsz Engel (1668-1733), Westzaan, van hem zijn diverse klokken bekend met peergewichten en het wapen van Amsterdam, signatuur ook wel: D. Engel-Zaandam;   * Dirk Tijsz Engel (1668-1733), Westzaan, van hem zijn diverse klokken bekend met peergewichten en het wapen van Amsterdam, signatuur ook wel: D. Engel-Zaandam;
 +  * Wessel Diekom, Oost-Zaandam, ca. 1768
   * Samuel Fransen, ca. 1770, Zaandam, fraaie Zaanse klokken met aparte wijzerplaten en dikke koorden, maakte onder andere een klok met daarop het wapen van de familie Honig;   * Samuel Fransen, ca. 1770, Zaandam, fraaie Zaanse klokken met aparte wijzerplaten en dikke koorden, maakte onder andere een klok met daarop het wapen van de familie Honig;
 +  * Frederik Griguel, Oost- en Westzaandam, ca
   * Jan Groberg, ca. 1740, Zaandam, van hem is een staande klok bekend;   * Jan Groberg, ca. 1740, Zaandam, van hem is een staande klok bekend;
   * Groot, ca. 1725, adres onbekend, Zaanse klok met houten wijzerplaat;   * Groot, ca. 1725, adres onbekend, Zaanse klok met houten wijzerplaat;
Regel 53: Regel 75:
   * Klaas Lanssoon, ca. 1697, plaats onbekend, Zaanse klok;   * Klaas Lanssoon, ca. 1697, plaats onbekend, Zaanse klok;
   * C. van der Mark, eind 17e eeuw, Zaandam, Zaanse klok;   * C. van der Mark, eind 17e eeuw, Zaandam, Zaanse klok;
-  *  C. Markt, ca. 1750, Zaandam, ook Zaanse klok van hem bekend met signatuur C. Markt-Westzaan en gedateerd 1732; +  * C. Markt, ca. 1750, Zaandam, ook Zaanse klok van hem bekend met signatuur C. Markt-Westzaan en gedateerd 1732; 
-  * Melsert van der Meer, geboren 1690, Assendelft/Krommenie. Zaanse klokken;+  * Melsert van der Meer, geboren 1690, Assendelft/Krommenie, Zaanse klokken;
   * Cornelis Michielszoon (Volger), ca. 1678, Wormerveer, Zaanse klokken;   * Cornelis Michielszoon (Volger), ca. 1678, Wormerveer, Zaanse klokken;
   * P. Noome, Koog, 18e eeuw, Zaanse klokken;   * P. Noome, Koog, 18e eeuw, Zaanse klokken;
-  * Art van Resten, begin 18e eeuw. plaats onbekend, Zaanse klokken;+  * Art van Resten, begin 18e eeuw, plaats onbekend, Zaanse klokken;
   * G. van Roltes, ca. 1700, Koog, Zaanse klokken;   * G. van Roltes, ca. 1700, Koog, Zaanse klokken;
   * Cornelis van Rosse(n) (ook: Van Rossum), ca. 1690. Koog, zeer bekende klokkenmaker van wie veel bewaard bleef, van hem is de spreuk 'Pas gij niet op mij, dan pas ik niet op dij', maakte onder meer de klok voor het doopsgezind weeshuis in Koog aan de Zaan;   * Cornelis van Rosse(n) (ook: Van Rossum), ca. 1690. Koog, zeer bekende klokkenmaker van wie veel bewaard bleef, van hem is de spreuk 'Pas gij niet op mij, dan pas ik niet op dij', maakte onder meer de klok voor het doopsgezind weeshuis in Koog aan de Zaan;
Regel 74: Regel 96:
   * J.J. Vis, 1702, Krommenie, Zaanse klok;   * J.J. Vis, 1702, Krommenie, Zaanse klok;
   * Jan de Vries, ca. 1760, Oostzaandam, staande klok;   * Jan de Vries, ca. 1760, Oostzaandam, staande klok;
- D. van Zijp  Literatuur-Enrico Morpurgo, Nederlandse klokken- en horlogemakers vanaf 1300.   +  * D. van Zijp  Literatuur-Enrico Morpurgo, Nederlandse klokken- en horlogemakers vanaf 1300.   
  
  
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/klokkenmakerij.1716654068.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2024/05/25 18:21
  • door zaanlander