|
Volgende revisie
|
Vorige revisie
|
overzetveren [2015/11/19 19:56]
127.0.0.1 Externe bewerking |
overzetveren [2023/08/18 01:00] (huidige)
zaanlander |
| ==== Overzetveren ==== | ==== Overzetveren ==== |
| De Zaan en andere brede wa- terwegen, zoals de Nauemase Vaart. waren vroeger niet of nauwelijks overbrugd. Om al te lange omwegen te voorkomen, brachten overzetveren, op vaste punten. personen en later ook kleine voertuigen van de ene oever naar de andere. Meestal werd gebruik ge- maakt van geroeide veerschuiten, maar er kwamen in de loop der tijd ook handbediende of mechanisch voortbewogen kabelponten voor. Het gebruik van grotere overzetveren hing soms samen met de wens om in geval van brand blusmateriaal over te kunnen va- ren. De veren waren over het algemeen dorpsbe- zit. Een uitzondering op die regel vormde het [[Noorderveer]]. tussen Wormerveer en Wor- mer. Dit was tot 1795 eigendom van de Sta- ten van Holland. Maar of een veer nu lands-. bans- of dorpsbezit was. voor de gebruikers maakte dat geen verschil. Voor het overzet- ten werd een gering bedrag gevraagd. Alle veren werden oorspronkelijk verpacht en vormden zo een bron voor inkomsten voor de overheid. De veerman verplichtte zich naast de afdracht van de pachtsom tot het bedienen en onderhouden van het veer. Anderzijds kon hij het veergeld innen en behouden. terwijl hij vrij wonen had in het veerhuis. Bijna alle overzetveren kregen van tijd tot tijd concur- rentie van illegale veerschuiten' die tegen lager tarief overzetten. Deze concurrentie was doorgaans geen lang leven beschoten. ze werd niet getolereerd door de overheid. ln de Zaanstreek waren tenminste overzetve- ren te vinden op de volgende plaatsen: -bij molen De Ruyter te Zaandam. tussen West- en Oostzijde (het Ruyterveer); -ter hoogte van de Bullekerk te Zaandam, idem (het Ezelspadveer); -ter hoogte van de voormalige Hoopbrug te Zaandam, idem; -ter hoogte van de huidige Prins Bernhard- brug te Zaandam, idem; -even ten zuiden van de huidige spoorbrug over de Zaan te Zaandam. idem; -even ten noorden van de huidige Prins Wil- lem Alexanderbrug. tussen Koog en Oostzij- de, Zaandam. -ten zuiden van de voormalige Noorderbrug. van Koog naar Oostzijde en Kalf; -ter hoogte van de huidige Coentunnelbrug. tussen Koog en het Kalf; -ter hoogte van de huidige Julianabrug. tus- sen Zaandijk en de Kalverringdijk; -tussen het Zuideinde te Wormerveer en de Bartelsluis in Wormer (het Zuiderveer); -tussen het Noordeinde te Wormerveer en de Veerdijk bij de Zandweg te Wormer (het N oorderveer). -tussen West- en Oostknollendam. op de plaats van de eerdere Knollendam; -tussen Westknollendam en de Starnmeer. over de Tapsloot; -tussen Oostknollendam en de Starnmeer. over de Knollendammer Vaart'. -tussen Wormerveer en Krommenie, ter hoogte van de huidige Veerbrug, over de Nauemase Vaart; -tussen de Vaartdijk van Krommenie en Westknollendam, over de N auemase Vaart (het Molletjes- of Moltjesveer). Aparte vermelding verdienen de latere veren Over de Voorzaan (van de Havenstraat in westelijk Zaandam naar het Eiland en de No- tenlaan en van de Prins Hendrikkade naar het Eiland) en de rijksponten over het Noordzee- kanaal ter hoogte van de voormalige Hem- brug en Buitenhuizen. Van deze laatste veerdiensten wordt nog steeds druk ge- bruik gemaakt. Alle andere genoemde veren, met uit- zondering van dat tussen Oostknollendam en de Starnmeer. zijn vroeg oflaat verdwenen. De meeste werden overbodig doordat er bruggen waren aangelegd. Niettemin bleven enkele ook daarna nog enige tijd in stand. Zo kon nog tot het eind van de jaren `50 gebruik worden gemaakt van het Ezelspadveer1 de Knollendammer veren en het Molletjesveer. Het Noorderveer overleefde de tolheffing op de Zaanbrug nog v ijftien jaar en werd pas in 1957 opgeheven. De gemeentelijke ponten van Zaandam (het Ruyterveer en de verbin- dingen over de Voorzaan) verdwenen aan het begin van de jaren '70. | De Zaan en andere brede waterwegen, zoals de Nauernasche Vaart, waren vroeger niet of nauwelijks overbrugd. Om al te lange omwegen te voorkomen, brachten overzetveren, op vaste punten, personen en later ook kleine voertuigen van de ene oever naar de andere. Meestal werd gebruik gemaakt van geroeide veerschuiten, maar er kwamen in de loop der tijd ook handbediende of mechanisch voortbewogen kabelponten voor. Het gebruik van grotere overzetveren hing soms samen met de wens om in geval van brand blusmateriaal over te kunnen varen. |
| | |
| | De veren waren over het algemeen dorpsbezit. Een uitzondering op die regel vormde het [[Noorderveer]], tussen Wormerveer en Wormer. Dit was tot 1795 eigendom van de Staten van Holland. Maar of een veer nu lands-, bans- of dorpsbezit was, voor de gebruikers maakte dat geen verschil. Voor het overzetten werd een gering bedrag gevraagd. Alle veren werden oorspronkelijk verpacht en vormden zo een bron voor inkomsten voor de overheid. De veerman verplichtte zich naast de afdracht van de pachtsom tot het bedienen en onderhouden van het veer. Anderzijds kon hij het veergeld innen en behouden, terwijl hij vrij wonen had in het veerhuis. Bijna alle overzetveren kregen van tijd tot tijd concurrentie van 'illegale veerschuiten' die tegen lager tarief overzetten. Deze concurrentie was doorgaans geen lang leven beschoren, ze werd niet getolereerd door de overheid. |
| | |
| | In de Zaanstreek waren tenminste overzetveren te vinden op de volgende plaatsen: |
| | |
| | * -bij molen De Ruyter te Zaandam, tussen West- en Oostzijde (het Ruyterveer); |
| | * -ter hoogte van de Bullekerk te Zaandam, idem (het Ezelspadveer); |
| | * -ter hoogte van de voormalige Hoopbrug te Zaandam, idem; |
| | * -ter hoogte van de huidige Prins Bernhardbrug te Zaandam, idem; |
| | * -even ten zuiden van de huidige spoorbrug over de Zaan te Zaandam, idem; |
| | * -even ten noorden van de huidige Prins Willem Alexanderbrug, tussen Koog en Oostzijde, Zaandam; |
| | * -ten zuiden van de voormalige Noorderbrug, van Koog naar Oostzijde en Kalf; |
| | * -ter hoogte van de huidige Coentunnelbrug, tussen Koog en het Kalf: |
| | * -ter hoogte van de huidige Julianabrug, tussen Zaandijk en de Kalverringdijk; |
| | * -tussen het Zuideinde te Wormerveer en de Bartelsluis in Wormer (het Zuiderveer); |
| | * -tussen het Noordeinde te Wormerveer en de Veerdijk bij de Zandweg te Wormer (het Noorderveer); |
| | * -tussen West- en Oostknollendam, op de plaats van de eerdere Knollendam; |
| | * -tussen Westknollendam en de Starnmeer, over de Tapsloot; |
| | * -tussen Oostknollendam en de Starnmeer, over de Knollendammer Vaart; |
| | * -tussen Wormerveer en Krommenie, ter hoogte van de huidige Veerbrug, over de Nauernase Vaart; |
| | * -tussen de Vaartdijk van Krommenie en Westknollendam, over de Nauernase Vaart (het Molletjes- of Moltjesveer). |
| | |
| | Aparte vermelding verdienen de latere veren over de Voorzaan (van de Havenstraat in westelijk Zaandam naar het Eiland en de Notenlaan en van de Prins Hendrikkade naar het Eiland) en de rijksponten over het Noordzeekanaal ter hoogte van de voormalige Hembrug en Buitenhuizen. Van deze laatste veerdiensten wordt nog steeds druk gebruik gemaakt. Alle andere genoemde veren, met uitzondering van dat tussen Oostknollendam en de Starnmeer, zijn vroeg of laat verdwenen. De meeste werden overbodig doordat er bruggen waren aangelegd. Niettemin bleven enkele ook daarna nog enige tijd in stand. Zo kon nog tot het eind van de jaren '50 gebruik worden gemaakt van het Ezelspadveer, de Knollendammer veren en het Molletjesveer. Het Noorderveer overleefde de tolheffing op de Zaanbrug nog vijftien jaar en werd pas in 1957 opgeheven. De gemeentelijke ponten van Zaandam (het Ruyterveer en de verbindingen over de Voorzaan) verdwenen aan het begin van de jaren '70. |