| Beide kanten vorige revisie
Vorige revisie
Volgende revisie
|
Vorige revisie
|
polders [2016/08/28 16:52]
wies |
polders [2020/09/14 14:27] (huidige)
jan |
| Een polder is een uitgestrektheid land, of een complex gronden, omsloten door dijken of kaden, waardoor het van het (meestal) hoger staande buitenwater - dit is buiten de dijken of kaden - is afgesloten. Alle sloten en vaarten binnen de polder hebben in het algemeen een gemeenschappelijke waterstand; de meest gewenste waterstand wordt het polderpeil genoemd. Men tracht dit polderpeil te onderhouden door bemaling of uitwatering, in gevallen dat de waterstand ten gevolge van neerslag te hoog zou worden. Wanneer de waterstand bij langdurige droogte en door verdamping te laag is geworden, kan water worden ingelaten. De regeling van de waterstand geschiedt door middel van sluizen dan wel door gemalen op het buitenwater (de polder is meestal buiten de dijken omringd door water, een ringvaart). | Een polder is een uitgestrektheid land, of een complex gronden, omsloten door dijken of kaden, waardoor het van het (meestal) hoger staande buitenwater - dit is buiten de dijken of kaden - is afgesloten. Alle sloten en vaarten binnen de polder hebben in het algemeen een gemeenschappelijke waterstand; de meest gewenste waterstand wordt het polderpeil genoemd. Men tracht dit polderpeil te onderhouden door bemaling of uitwatering, in gevallen dat de waterstand ten gevolge van neerslag te hoog zou worden. Wanneer de waterstand bij langdurige droogte en door verdamping te laag is geworden, kan water worden ingelaten. De regeling van de waterstand geschiedt door middel van sluizen dan wel door gemalen op het buitenwater (de polder is meestal buiten de dijken omringd door water, een ringvaart). |
| |
| Binnen de polders - zeker in de Zaanstreek - komt dikwijls een enigszins verschillend waterpeil voor op afzonderlijke percelen grond, die door lage dijkjes zijn omringd en door [[weidemolentjes]] worden bemalen. De bemaling van de gehele polders geschiedde voorheen door poldermolens, die met een enkele uitzondering inmiddels door elektrische gemalen zijn vervangen. De inpoldering van laag gelegen land ter bescherming tegen overstroming en ter regeling van de waterhuishouding is in de late middeleeuwen begonnen. De bewoning binnen de polders ontstond eerst daarna. Hierdoor werden (ook de Zaanse) polders bestuurlijke eenheden vóór van gemeentelijke organisatie sprake was. | Binnen de polders - zeker in de Zaanstreek - komt dikwijls een enigszins verschillend waterpeil voor op afzonderlijke percelen grond, die door lage dijkjes zijn omringd en door [[weide-watermolens|weidemolentjes]] worden bemalen. De bemaling van de gehele polders geschiedde voorheen door poldermolens, die met een enkele uitzondering inmiddels door elektrische gemalen zijn vervangen. De inpoldering van laag gelegen land ter bescherming tegen overstroming en ter regeling van de waterhuishouding is in de late middeleeuwen begonnen. De bewoning binnen de polders ontstond eerst daarna. Hierdoor werden (ook de Zaanse) polders bestuurlijke eenheden vóór van gemeentelijke organisatie sprake was. |
| |
| De polderbesturen, belast met primair de waterbeheersing (= de veiligheid van de ingelanden), waren aanvankelijk van groter belang dan de gemeentelijke overheden, zie: [[bestuur|Bestuur en rechtspraak]]. Aan de huidige bestuurlijke organisatie is aan het slot van dit artikel een alinea gewijd. Op deze plaats volgt slechts een opsomming van de polders waaruit de Zaanstreek bestaat. Een aantal polders is afzonderlijk opgenomen. Voorts wordt verwezen naar de trefwoorden [[Landschap]] en [[Natuur|Natuur in de Zaanstreek]]. | De polderbesturen, belast met primair de waterbeheersing (= de veiligheid van de ingelanden), waren aanvankelijk van groter belang dan de gemeentelijke overheden, zie: [[bestuur|Bestuur en rechtspraak]]. Aan de huidige bestuurlijke organisatie is aan het slot van dit artikel een alinea gewijd. Op deze plaats volgt slechts een opsomming van de polders waaruit de Zaanstreek bestaat. Een aantal polders is afzonderlijk opgenomen. Voorts wordt verwezen naar de trefwoorden [[Landschap]] en [[Natuur|Natuur in de Zaanstreek]]. |
| | |
| |
| * Noorderbuitendijken: gemeente Heemskerk, Uitgeest, Wijk aan Zee en Duin en Assendelft; ontstaan na het leggen van de Nieuwendam in 1357; in 1718 binnen de dijk gebracht (de Overdijking); ook wel bekend onder de naam Honderd Morgen of de Binnengedijkte Buitenlanden; 154,5 hectare. | * [[Noorderbuitendijken]]: gemeente Heemskerk, Uitgeest, Wijk aan Zee en Duin en Assendelft; ontstaan na het leggen van de Nieuwendam in 1357; in 1718 binnen de dijk gebracht (de Overdijking); ook wel bekend onder de naam Honderd Morgen of de Binnengedijkte Buitenlanden; 154,5 hectare. |
| * Polder Assendelft: gemeente Assendelft; ontstaansgeschiedenis niet exact bekend (zie: [[Landschap]] 1); de polder wordt doorsneden door de Klam- of Zijdewindsdijk, waardoor de Noorder- en de Zuiderpolder zijn ontstaan; in de Zuiderpolder liggen polder de Vliet en de Assendelver Veenpolder (zie hierna), 2069,5 hectare. | * Polder Assendelft: gemeente Assendelft; ontstaansgeschiedenis niet exact bekend de polder wordt doorsneden door de Klam- of Zijdewindsdijk, waardoor de [[noorderpolder|Noorder-]] en de [[Zuiderpolder]] zijn ontstaan; in de Zuiderpolder liggen polder de Vliet en de Assendelver Veenpolder (zie hierna), 2069,5 hectare. |
| * Vlietpolder: gemeente Assendelft; droogmakerij uit het jaar 1638; 21,5 hectare. | * Vlietpolder: gemeente Assendelft; droogmakerij uit het jaar 1638; 21,5 hectare. Deze is gelegen in de Zuiderpolder in Assendelft. Het meer is in 1638 drooggelegd en vormt ruimtelijk en voor wat betreft het gebruik een eenheid met de Zuiderpolder. |
| * (Assendelver) Veenpolder: gemeente Assendelft; droogmakerij 1845-1848, nadat vanaf 1804 dit deel van de Zuiderpolder was verveend; 317,5 hectare. | * [[assendelver2|Assendelver Veenpolder]]: gemeente Assendelft; droogmakerij 1845-1848, nadat vanaf 1804 dit deel van de Zuiderpolder was verveend; 317,5 hectare. |
| * Polder Krommenie: gemeente Krommenie; eigenlijk deel van de Polder Westzaan, maar in 1630 door het graven van de [[nauernasche_vaart|Nauernasche Vaart]] daarvan afgescheiden; 363 hectare. | * Polder Krommenie: gemeente Krommenie; eigenlijk deel van de Polder Westzaan, maar in 1630 door het graven van de [[nauernasche_vaart|Nauernasche Vaart]] daarvan afgescheiden; 363 hectare. |
| * Het Woud: gemeente Krommenie (Krommenieër Woudpolder) en Uitgeest (Uitgeester Woudpolder); ontstaansgeschiedenis niet exact bekend (zie: [[Landschap]] 1. en 3.5.); 398 hectare. | * Het Woud: gemeente Krommenie, [[http://www.stichtingkrommenieerwoudpolder.nl/krommenieer-woudpolder/|Krommenieër Woudpolder]] en Uitgeest, Uitgeester Woudpolder; ontstaansgeschiedenis niet exact bekend ; 398 hectare. |
| * Polder Westzaan: gemeenten Westzaan, Zaandam, Koog, Zaandijk en Wormerveer; zie voor het ontstaan [[Landschap]] 1. en 3.1.; 1728,5 hectare. | * [[Reef|Polder Westzaan]]: gemeenten Westzaan, Zaandam, Koog, Zaandijk en Wormerveer; 1728,5 hectare. |
| * Polder Ooster Willis Zuid: gemeente Westzaan; ligt in de polder Westzaan; ontstaansgeschiedenis onbekend; 45 hectare. | * Polder Ooster Willis Zuid: gemeente Westzaan; ligt in de polder Westzaan; ontstaansgeschiedenis onbekend; 45 hectare. |
| * Polder Ooster Willis Noord : gemeente Westzaan; ligt in de Polder Westzaan; ontstaansgeschiedenis onbekend; ruim 29 hectare. | * Polder Ooster Willis Noord : gemeente Westzaan; ligt in de Polder Westzaan; ontstaansgeschiedenis onbekend; ruim 29 hectare. |
| * Karnemelkspolder: gemeente Wormerveer, vormt de noordelijkste uitloper van de polder Westzaan; zie voor ontstaansgeschiedenis [[Landschap]] 1., ofschoon niet bekend is wanneer deze polder van de Polder Westzaan is afgescheiden; 42,5 hectare. | * [[Karnemelksepolder|Karnemelkspolder]]: gemeente Wormerveer, vormt de noordelijkste uitloper van de polder Westzaan; ofschoon niet bekend is wanneer deze polder van de Polder Westzaan is afgescheiden; 42,5 hectare. |
| * Starnmeer en Kamerhop: gemeenten Graft, De Rijp, Wormer, Jisp, Akersloot en Uitgeest; droogmakerij uit de jaren 1632-1643; inclusief de Markerpolder; 621,5 hectare. | * [[Starnmeer]] en [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Kamerhop_(polder)|Kamerhop]]: gemeenten Graft, De Rijp, Wormer, Jisp, Akersloot en Uitgeest; droogmakerij uit de jaren 1632-1643; inclusief de Markerpolder; 621,5 hectare. |
| * Polder Wormer, Jisp en Nek: gemeenten Wormer, Jisp en Purmerend; omringdijk aangelegd in de jaren '30 van de 17e eeuw; zie ook [[Landschap]] l. en 3.4.; in de polder liggen de polder Schaalsmeer en de wateren Poel, Zwet en Merken (te zamen 200 hectare groot); 1884,5 hectare (waarvan 982 van Wormer en bijna 644 van Jisp). | * Polder Wormer, Jisp en Nek: gemeenten Wormer, Jisp en Purmerend; omringdijk aangelegd in de jaren '30 van de 17e eeuw; in de polder liggen de polder [[Schaalsmeer]] en de wateren Poel, Zwet en Merken, samen 200 hectare groot; 1884, 5 hectare, waarvan 982 van Wormer en bijna 644 van Jisp). |
| * Schaalsmeer: gemeente Wormer; droogmakerij uit 1631; binnendijks grondgebied; ruim 57 hectare; buitendijks: 1874 hectare. | * [[Schaalsmeer]]: gemeente Wormer; droogmakerij uit 1631; binnendijks grondgebied; ruim 57 hectare; buitendijks: 1874 hectare. [[https://www.google.nl/maps/place/Schaalsmeerpolder/@52.5104212,4.7937344,1109m/data=!3m1!1e3!4m5!3m4!1s0x47c5fc05ddb1c06f:0x5356047889812b3d!8m2!3d52.5111452!4d4.7940633|Kaart]] |
| * Engewormer: gemeente Wormer; droogmakerij uit de jaren 1634-1638; ruim 158 hectare. | * [[http://engewormer.nl/|Engewormer]]: gemeente Wormer; droogmakerij uit de jaren 1634-1638; ruim 158 hectare. |
| * Halerbroek of Kalverpolder: gemeente Zaandam; zie voor ontstaansgeschiedenis [[Landschap]] 1. en 3.3.; 139,75 hectare. | * Halerbroek of [[Kalverpolder]]: gemeente Zaandam; 139,75 hectare. |
| * Polder Oostzaan: gemeenten Zaandam en Oostzaan; zie voor de ontstaansgeschiedenis [[Landschap]] 1. en 3.2.; de Achtersluispolder (98 hectare) valt onder de Polder Oostzaan; bijna 1838 hectare. | * Polder Oostzaan: gemeenten Zaandam en Oostzaan; ; de Achtersluispolder (98 hectare) valt onder de Polder Oostzaan; bijna 1838 hectare. |
| * Nauernasche , Westzaner en Zaandammer Polder: gemeenten Assendelft, Westzaan en Zaandam; ontstaan na drooglegging van het IJ en het graven van het Noordzeekanaal; 543 hectare. | * [[nauernasche_polder]], [[Westzaner1]] en [[zaandammer1|Zaandammer Polder]]: gemeenten Assendelft, Westzaan en Zaandam; ontstaan na drooglegging van het IJ en het graven van het Noordzeekanaal; 543 hectare. |
| * Buitenlanden: gemeenten Assendelft en Beverwijk; eveneens een IJ-polder; 143 hectare. | * [[polder_de_buitenlanden|Polder De Buitenlanden]]: gemeenten Assendelft en Beverwijk; eveneens een IJ-polder; 143 hectare. |
| * Wijkermeerpolder: gemeenten Assendelft en Beverwijk; ter onderscheiding van de op het grondgebied van Velsen gelegen Noordwijkermeerpolder ook wel met Zuidwijkermeerpolder aangeduid; 458 hectare. | * [[http://noord-hollandsarchief.nl/bronnen/archieven?mivast=236&mizig=210&miadt=236&micode=1784&milang=nl&miview=inv2#inv3t1|Wijkermeerpolder]]: gemeenten Assendelft en Beverwijk; ter onderscheiding van de op het grondgebied van Velsen gelegen Noordwijkermeerpolder ook wel met Zuidwijkermeerpolder aangeduid; 458 hectare. |
| * Beemster: gemeente Beemster en (voor een zeer klein deel) Jisp; droogmakerij uit de jaren 1610-1612; 6443,5 hectare. | * Beemster: gemeente Beemster en (voor een zeer klein deel) Jisp; [[https://www.werelderfgoed.nl/werelderfgoed/droogmakerij-de-beemster|droogmakerij]] uit de jaren 1610-1612; 6443,5 hectare. |
| | |
| | Zie voor de ontstaansgeschiedenis van de polders en droogmakerijen [[Landschap]] 1. en 3.2. |
| |
| === Bestuurlijke schaalvergroting === | === Bestuurlijke schaalvergroting === |