Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

--- sluizen [2016/10/13 19:26]
jan
+++ sluizen [2020/09/07 12:05] (huidige)
@@ Regel 6: / Regel 6: @@
 Ook de schutsluizen waren aanvankelijk van hout, maar werden vanaf de eerste helft van de 18e eeuw steeds meer in steen uitgevoerd. Reden hiervoor was het optreden van een nietig schelpdiertje, de [[paalworm|paalworm]]. Deze was waarschijnlijk ingevoerd door Oostindie-vaarders. De wateren van West-Europa bleken een goede voedingsbodem voor de diertjes, die geen natuurlijke vijanden in onze wateren vonden. Het zachte, ongeverfde Europese hout bood totaal geen weerstand aan de paalwormen, die enorme schade aan vele sluizen toebrachten.
-De houten deuren werden meestal zwaar geteerd. Zij konden op twee manieren geplaatst worden. Meest gebruikelijk waren de klapdeuren, die geen beperkingen aan de hoogte van de door te laten schepen oplegden. Daarnaast was er de [[valdeur|valdeur]]. Voorbeelden van sluizen met dit type deur waren de [[noordervaldeur|Noorder]]-en de [[zuidervaldeursluis|Zuidervaldeursluis]] te [[Oostzaandam]]. Tussen de [[nauernasche_vaart|Nauernasche Vaart]] en [[zijkanalen|Zijkanaal]] D is zowel een valdeur- als een klapdeursluis aanwezig. De duikersluis heeft een valdeur en de [[Schermer]]- of [[nauernase1|Nauernasche sluis]] een klapdeur.
+De houten deuren werden meestal zwaar geteerd. Zij konden op twee manieren geplaatst worden. Meest gebruikelijk waren de klapdeuren, die geen beperkingen aan de hoogte van de door te laten schepen oplegden. Daarnaast was er de [[valdeur|valdeur]]. Voorbeelden van sluizen met dit type deur waren de [[noordervaldeur|Noorder]]-en de [[zuidervaldeursluis|Zuidervaldeursluis]] te [[Oostzaandam]]. Tussen de [[nauernasche_vaart|Nauernasche Vaart]] en [[zijkanalen|Zijkanaal]] D is zowel een valdeur- als een klapdeursluis aanwezig. De duikersluis heeft een valdeur en de [[Schermer]]- of [[nauernasche_sluis|Nauernasche sluis]] een klapdeur.
-Ontegenzeggelijk de belangrijkste sluis in de Zaanstreek is de [[Wilhelminasluis]] in de Dam te Zaandam. In de dam lagen al vroeg twee kleine sluisjes, de Oostzaner/Wormer/Jisper en de Westzaner Sluis. Deze sluisjes waren overkapt en werden onderhouden door de dorpen wier naam zij droegen. De overkapping van sluizen zou langer gebruikelijk blijven. Ook de in 1544 gebouwde stenen [[grote_koogven|Grote_Koogven Sluis]], die in de plaats kwam van de Westzaner Sluis, kon geen opgetuigde zeilschepen schutten. De Oostzaner/Worrner/Jisper Sluis bleef gehandhaafd onder de naam [[kleine|Kleine Sluis]]. De Grote (of Hondsbossche) Sluis werd gebouwd op initiatief van het Hoogheemraadschap de Hondsbossche en Duinen tot Petten. De heemraden wilden verzekerd zijn van geregelde aanvoer van materialen voor hun zeewering bij Petten. Daarvoor was een grotere sluis in de Zaan nodig.
+Ontegenzeggelijk de belangrijkste sluis in de Zaanstreek is de [[Wilhelminasluis]] in de Dam te Zaandam. In de dam lagen al vroeg twee kleine sluisjes, de Oostzaner/Wormer/Jisper en de Westzaner Sluis. Deze sluisjes waren overkapt en werden onderhouden door de dorpen wier naam zij droegen. De overkapping van sluizen zou langer gebruikelijk blijven. Ook de in 1544 gebouwde stenen [[grote_koogven|Grote_Koogven Sluis]], die in de plaats kwam van de Westzaner Sluis, kon geen opgetuigde zeilschepen schutten. De Oostzaner/Wormer/Jisper Sluis bleef gehandhaafd onder de naam [[kleine|Kleine Sluis]]. De Grote (of Hondsbossche) Sluis werd gebouwd op initiatief van het Hoogheemraadschap de Hondsbossche en Duinen tot Petten. De heemraden wilden verzekerd zijn van geregelde aanvoer van materialen voor hun zeewering bij Petten. Daarvoor was een grotere sluis in de Zaan nodig.
 Zij kochten het Westzaner Sluisje van de kerk van Westzaan en bouwden hun eigen sluis. Deze werd in 1722 van de grond af opnieuw gebouwd en in de huidige staat gebracht. Aangezien de sluizen in de Dam tot 1722 slechts klein waren en zich wel een belangrijke scheepsbouw aan de [[Achterzaan]] ontwikkelde, liep van 1608 tot 1719 de [[Overtoom]] over de Dam. Daarna verdwenen de scheepswerven van de Achterzaan naar de [[Voorzaan]] ([[kattegat|Kattegat]] en Nieuwe Haven).
-De Wilhelminasluis (1903) ligt op de plaats van de Kleine Sluis en een duikersluis. Deze duiker was in 1611 aangelegd op kosten van de bedijkers van de Beemster. Naast de Grote Sluis kwamen nog vier andere sluizen direct op het IJ uit, van west naar oost de Schermer- of Nauernasche sluis, de [[overtoomsluis|Westzaner Overtoomsluis]], de [[barndegat|Barndegatter Sluis]] en de Oostzaner Overtoomsluis. Alle vier dateren waarschijnlijk van begin 17e eeuw. De Nauernase sluis lag oorspronkelijk op het einde van [[twiske|`t Twiske]]. In 1633 werd het een stenen schutsluis, die door de bedijkers van de Schermer aangelegd werd, en ook nu nog in gebruik is. De Westzaner Overtoomsluis, die de polder Westzaan met Zijkanaal E verbindt heeft nog slechts een gering belang. De andere twee genoemde sluizen zijn gesloopt.
+De Wilhelminasluis (1903) ligt op de plaats van de Kleine Sluis en een duikersluis. Deze duiker was in 1611 aangelegd op kosten van de bedijkers van de Beemster. Naast de Grote Sluis kwamen nog vier andere sluizen direct op het IJ uit, van west naar oost de Schermer- of Nauernasche sluis, de [[overtoomsluis|Westzaner Overtoomsluis]], de [[barndegat|Barndegatter Sluis]] en de Oostzaner Overtoomsluis. Alle vier dateren waarschijnlijk van begin 17e eeuw. De Nauernasche  sluis lag oorspronkelijk op het einde van [[twiske|`t Twiske]]. In 1633 werd het een stenen schutsluis, die door de bedijkers van de Schermer aangelegd werd, en ook nu nog in gebruik is. De Westzaner Overtoomsluis, die de polder Westzaan met Zijkanaal E verbindt heeft nog slechts een gering belang. De andere twee genoemde sluizen zijn gesloopt.
 Voor de polder Oostzaan was ook de [[Hanenpadsluis]] van belang. Deze kwam in de plaats van de in 1714 gesloopte Barndegatter Sluis. Voor de Polder Westzaan kunnen de [[papenpad|Papenpadsluis]], de [[Mallegatsluis]], de [[noordse|Noordse Balk]], [[horndersluis|de Hornersluis]], de  [[Haversluis|Jaap Haversluis]] en de [[Haremakersluis|Gerrit Haremakersluis]] vermeld worden.
-In  de polder Wormer, Jisp en Nek kunnen de [[Poelsluis]], de [[Jispersluis]] en de [[Bartelsluis]] worden genoemd. De [[Knollendammersluis]] (in de Knollendam) was slechts van 1374 tot 1560 van belang.
+In  de polder Wormer, Jisp en Nek kunnen de [[Poelsluis]], de [[jisper2|Jispersluis]] en de [[Bartelsluis]] worden genoemd. De [[knollendammerssluisje|Knollendammersluis]] (in de Knollendam) was slechts van 1374 tot 1560 van belang.