Verschillen
Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
| Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
|
socialisme [2017/10/09 13:10] rcouwenhoven |
socialisme [2025/02/26 12:23] (huidige) zaanlander |
||
|---|---|---|---|
| Regel 3: | Regel 3: | ||
| Aan de wieg van het democratisch socialisme | Aan de wieg van het democratisch socialisme | ||
| - | * SDB | + | * SDB (Sociaal-Democratische Bond) |
| - | * SDAP | Sociaal-Democratische Arbeiderspartij, | + | * SDAP (Sociaal-Democratische Arbeiderspartij) |
| - | * RSAP | Revolutionair-Socialistische Arbeiders Partij, | + | * RSAP (Revolutionair-Socialistische Arbeiders Partij) |
| - | * RSP | + | * RSP |
| - | * PvdA | Partij van de Arbeid, | + | * PvdA (Partij van de Arbeid) |
| - | * PSP | + | * PSP |
| - | * DS'70| Democratisch-Socialisten 1970) en in zekere zin | + | * DS' |
| - | * PPR | + | * PPR |
| - | | + | |
| - | | + | |
| Enkele splinterpartijen die in de Zaanstreek geen aanhang van betekenis hadden | Enkele splinterpartijen die in de Zaanstreek geen aanhang van betekenis hadden | ||
| * PAS | Plaatselijk Arbeids | * PAS | Plaatselijk Arbeids | ||
| Regel 55: | Regel 55: | ||
| Kort na het royement van de Tribunisten waren er verkiezingen. De SDAP behaalde zeven zetels. Vier jaar later werden er zelfs dertien zetels van de toen nog 100 Tweede Kamer-zetels gewonnen. Er was toen nog een districtenstelsel met beperkt kiesrecht. Deze 13 zetels leidden tot een uitnodiging om aan de regering deel te nemen, maar de drie aangeboden ministersposten werden afgewezen. Het zou tot 1939 duren alvorens de SDAP weer voor deelname aan een kabinet werd aangezocht. | Kort na het royement van de Tribunisten waren er verkiezingen. De SDAP behaalde zeven zetels. Vier jaar later werden er zelfs dertien zetels van de toen nog 100 Tweede Kamer-zetels gewonnen. Er was toen nog een districtenstelsel met beperkt kiesrecht. Deze 13 zetels leidden tot een uitnodiging om aan de regering deel te nemen, maar de drie aangeboden ministersposten werden afgewezen. Het zou tot 1939 duren alvorens de SDAP weer voor deelname aan een kabinet werd aangezocht. | ||
| - | De benoeming van [[Laan3|Kornelis ter Laan]] tot burgemeester van Zaandam was een overwinning van de deelname-gezinden en had voor de gehele SDAP gevolgen. Twee jaar eerder was overigens al, ook in Zaandam, [[Duijs|mr Jan Duijs]] tot eerste socialistische wethouder in ons land benoemd. Een deel van de SDAP-aanhang, | + | De benoeming van [[laan_klaas_ter|Kornelis ter Laan]] tot burgemeester van Zaandam was een overwinning van de deelname-gezinden en had voor de gehele SDAP gevolgen. Twee jaar eerder was overigens al, ook in Zaandam, [[Duijs|mr Jan Duijs]] tot eerste socialistische wethouder in ons land benoemd. Een deel van de SDAP-aanhang, |
| Toen Troelstra in 1918, na de gebeurtenissen in Rusland en in de lijn van deze revolutionaire gezindheid, in de Kamer opmerkte //dat de revolutie zeker niet bij Zevenaar halt zou houden//, kostte hem dat veel van zijn prestige, niet alleen in confessionele en liberale kring, maar ook bij het reformistische deel van de eigen SDAP-aanhang. In de jaren '20 verdween het orthodoxe, revolutionaire marxisme uit de belangstelling van de toonaangevende SDAP-ers. | Toen Troelstra in 1918, na de gebeurtenissen in Rusland en in de lijn van deze revolutionaire gezindheid, in de Kamer opmerkte //dat de revolutie zeker niet bij Zevenaar halt zou houden//, kostte hem dat veel van zijn prestige, niet alleen in confessionele en liberale kring, maar ook bij het reformistische deel van de eigen SDAP-aanhang. In de jaren '20 verdween het orthodoxe, revolutionaire marxisme uit de belangstelling van de toonaangevende SDAP-ers. | ||
| Regel 130: | Regel 130: | ||
| In 1907 waren Duijs en Leguit niet meer de enige socialistische raadsleden. In Wormerveer trad de lithograaf Bernardus Willem Binnendijk (geb.1880) in de raad, in Assendelft onderwijzer Maarten Sikkes. Binnendijk werd als gevolg van zijn benoeming ontslagen door zijn werkgever, de nv Verwer' | In 1907 waren Duijs en Leguit niet meer de enige socialistische raadsleden. In Wormerveer trad de lithograaf Bernardus Willem Binnendijk (geb.1880) in de raad, in Assendelft onderwijzer Maarten Sikkes. Binnendijk werd als gevolg van zijn benoeming ontslagen door zijn werkgever, de nv Verwer' | ||
| - | Als tweede SDAP-er deed in 1908 [[Prins_klaas|Klaas Prins]] zijn intrede in de Zaandamse gemeenteraad. In 1913 werd reeds ongeveer een kwart van alle Zaanse raadszetels door sociaal-democraten bezet. Door het sluiten van een verbond hadden anti-revolutionairen, | + | Als tweede SDAP-er deed in 1908 [[Prins_klaas|Klaas Prins]] zijn intrede in de Zaandamse gemeenteraad. In 1913 werd reeds ongeveer een kwart van alle Zaanse raadszetels door sociaal-democraten bezet. Door het sluiten van een verbond hadden anti-revolutionairen, |
| - | [[donia|Dirk Donia]] werd toen de tweede sociaal-democratische wethouder. Wel diende zich nu meteen een volgend probleem aan: de twee socialistische wethouders stonden in B&W tegenover een niet-socialistische burgemeester en een dito wethouder en de stemmen staakten keer op keer. 0m dit op te lossen eiste de SDAP een vierde wethouderspost voor zich op. [[elias|Jhr. mr. dr. Carl Adolph Elias]] zag hierin aanleiding om voor het burgemeesterschap te bedanken. Zo kwam opeens, in 1914, de weg vrij voor de benoeming van de eerste socialistische burgemeester in Nederland, het kamerlid | + | [[donia|Dirk Donia]] werd toen de tweede sociaal-democratische wethouder. Wel diende zich nu meteen een volgend probleem aan: de twee socialistische wethouders stonden in B&W tegenover een niet-socialistische burgemeester en een dito wethouder en de stemmen staakten keer op keer. 0m dit op te lossen eiste de SDAP een vierde wethouderspost voor zich op. [[elias|Jhr. mr. dr. Carl Adolph Elias]] zag hierin aanleiding om voor het burgemeesterschap te bedanken. Zo kwam opeens, in 1914, de weg vrij voor de benoeming van de eerste socialistische burgemeester in Nederland, het kamerlid |
| Ter Laan kwam niet in een opgemaakt bed. Nog afgezien van de aanvankelijke discussie binnen de SDAP of een socialist wel burgemeester mocht worden, bleef hij steeds de ogen van zijn partij in de rug voelen. Ook was het duidelijk dat //Den Haag// met meer dan gewone aandacht zijn optreden in Zaandam volgde: liberaal en confessioneel Nederland wachtte in spanning op de van hem verwachte blunders. Gezegd mag worden dat Ter Laan ze steeds met veel inventiviteit wist te vermijden. Nog vóór jhr. Elias vertrok, voerde Zaandam de achturige werkdag voor het gemeentepersoneel in. Daardoor en door een gul salarisbeleid kon de gemeentebegroting slechts moeizaam sluitend worden gemaakt. Kritiek was er ook op het besluit niet te vlaggen op de verjaardagen van leden van het koninklijk huis. | Ter Laan kwam niet in een opgemaakt bed. Nog afgezien van de aanvankelijke discussie binnen de SDAP of een socialist wel burgemeester mocht worden, bleef hij steeds de ogen van zijn partij in de rug voelen. Ook was het duidelijk dat //Den Haag// met meer dan gewone aandacht zijn optreden in Zaandam volgde: liberaal en confessioneel Nederland wachtte in spanning op de van hem verwachte blunders. Gezegd mag worden dat Ter Laan ze steeds met veel inventiviteit wist te vermijden. Nog vóór jhr. Elias vertrok, voerde Zaandam de achturige werkdag voor het gemeentepersoneel in. Daardoor en door een gul salarisbeleid kon de gemeentebegroting slechts moeizaam sluitend worden gemaakt. Kritiek was er ook op het besluit niet te vlaggen op de verjaardagen van leden van het koninklijk huis. | ||
| Regel 143: | Regel 143: | ||
| Sinds het begin van de jaren '20 werd de SDAP steeds meer als gevestigde partij erkend. Het radicale karakter, zo dat er nog was, verdween, zodat er zelfs een bescheiden politieke aanhang kon ontstaan van zich ontwikkelende of afsplitsende partijtjes ter linkerzijde. In Oostzaan werd de SDAP in de jaren '30 de grootste partij. In Jisp daarentegen kwakkelde het democratisch socialisme. Hier kon het zich pas na de Tweede Wereldoorlog in de PvdA beter organiseren. Maar in alle andere Zaangemeenten gingen SDAP- vertegenwoordigers mede-verantwoordelijkheid voor het bestuur dragen. In de crisis van de jaren '30 was dat overigens niet eenvoudig: overal moest de tering naar de nering worden gezet. De socialisten streefden naar werkverruiming, | Sinds het begin van de jaren '20 werd de SDAP steeds meer als gevestigde partij erkend. Het radicale karakter, zo dat er nog was, verdween, zodat er zelfs een bescheiden politieke aanhang kon ontstaan van zich ontwikkelende of afsplitsende partijtjes ter linkerzijde. In Oostzaan werd de SDAP in de jaren '30 de grootste partij. In Jisp daarentegen kwakkelde het democratisch socialisme. Hier kon het zich pas na de Tweede Wereldoorlog in de PvdA beter organiseren. Maar in alle andere Zaangemeenten gingen SDAP- vertegenwoordigers mede-verantwoordelijkheid voor het bestuur dragen. In de crisis van de jaren '30 was dat overigens niet eenvoudig: overal moest de tering naar de nering worden gezet. De socialisten streefden naar werkverruiming, | ||
| - | In het socialistische Zaandam werd geprobeerd de gemeentelijke tarieven te verlagen, althans zo laag mogelijk te houden. Ook weigerde de SDAP hier medewerking aan de uitzending van werklozen naar de polders in de kop van Noord-Holland en zelfs Overijssel, in het kader van de werkverschaffing. Dreigementen en inhouding van subsidie op de steunverlening door de regering Colijn brachten daarin pas na veel gemeentelijke tegenstand verandering; | + | In het socialistische Zaandam werd geprobeerd de gemeentelijke tarieven te verlagen, althans zo laag mogelijk te houden. Ook weigerde de SDAP hier medewerking aan de uitzending van werklozen naar de polders in de kop van Noord-Holland en zelfs Overijssel, in het kader van de werkverschaffing. Dreigementen en inhouding van subsidie op de steunverlening door de regering Colijn brachten daarin pas na veel gemeentelijke tegenstand verandering; |