==== Haarlem ====
De belangrijkste stad van Kennemerland, in verscheidene opzichten met de Zaanstreek verbonden. De ontginning van de Zaanstreek is grotendeels vanuit Kennemerland geschied. Het is zelfs aannemelijk (zie: [[bestuur:bestuur_en_rechtspraak_1#zaanden|Bestuur en rechtspraak 1.2.1.]]) dat de familie Van Haarlem, de meest aanzienlijke van heel Kennemerland, verantwoordelijk was voor het initiatief tot ontginning. Deze werd waarschijnlijk opgedragen aan een jongere zoon, die de naam Van Zaanden ging dragen. De wapens van de Van Haarlems en de Van Zaandens lijken sterk op elkaar. In een oorkonde uit 1280 wordt Jan van Zaanden een neef van Willem van Haarlem genoemd. 

Dat Haarlem belang had in de Zaanstreek blijkt ook uit de hulp die door de stad werd geboden in 1155, toen Westfriezen de nederzetting Zaanden verwoestten. Op hun beurt speelden Zaankanters als [[hoen_govert_t|Govert 't Hoen]] en zijn Vrijbuiters een rol door de aanvoer van soldaten, voedsel en oorlogstuig vanuit Amsterdam naar Haarlem tijdens het Spaanse beleg van Haarlem (1572/73) te dwarsbomen. 

Na de [[spaanse|Spaanse tijd]] was de relatie tussen de Zaanstreek en Haarlem minder duidelijk. De snel groeiende Zaanse economie noopte tot vooral oriëntatie op Amsterdam, met uitzondering van Assendelft, welk dorp tot na de [[franse_tijd|Franse tijd]] op Kennemerland was georiënteerd en gebruik maakte van de Haarlemse [[maten|maten en gewichten]]. Desondanks bestonden er ook handelscontacten tussen de Zaanstreek en Haarlem. In gevallen probeerde Haarlem die aan banden te leggen. De Zaanse industrie kon goedkoper produceren dan de industrie van Haarlem zelf. Door invoerbepalingen probeerde Haarlem de eigen industrie te bevoordelen. Voorts trachtten Haarlemse ondernemers meermalen om Zaanse arbeiders, met grote kennis van bijvoorbeeld scheepsbouw en molentechniek, naar hun stad te doen verhuizen. Van import in de Zaanstreek van producten uit Haarlem is, met uitzondering van het Haarlemse bier, nauwelijks sprake geweest. Op bestuurlijk terrein was en is Haarlem bijzonder belangrijk voor de gehele provincie en dus ook voor de Zaanstreek. Het bestuur van de provincie Noord-Holland is in de stad gevestigd, ook bevinden zich voor onze streek belangrijke archieven aldaar.