==== Herbergen ====
In het verleden telde de Zaanstreek zeer veel herbergen. Niet alleen bij en rond de haven van Zaandam, maar in alle Zaandorpen waren ze van belang. Herbergen hadden zeker niet alleen de functie van dranklokaal of kroeg, integendeel: ze dienden in veel gevallen als centrum van het gemeenschapsleven. Dorpelingen ontmoetten er elkaar en hielden er hun vergaderingen, leerden er dansen bij de viool en vierden er hun feesten. Bovendien werden er veilingen gehouden en vormden de herbergen de plaats waar kon worden aangemonsterd voor de scheepvaart. 

Het aantal herbergen moet wel respectabel zijn geweest. Met Krommenie als voorbeeld: in dat dorp was het in 1743 blijkens een Resolutieboek aan 39 personen toegestaan sterke drank te verkopen en te schenken. Al zullen zij niet allemaal herbergier zijn geweest, op een bevolking van 2900 zielen geeft hun getal te denken. Het zal duidelijk zijn dat het een onmogelijke opgave is alle namen van verdwenen herbergen op te sommen. Alleen in [[oostzaandam|Oostzaandam]] vond men aan de [[zuiddijk|Zuiddijk]] rond 1800: De Vergulde Wagen, Het Wapen van Oostzaandam, Union en Het Wapen van Amsterdam. Aan de Dam, De Zevenstar, De [[otter2|Otter]] en Het Moriaanshoofd. In de Oostzijde schonken De Blauwe Kan en `s Lands Welvaren een borrel. Spitsbergen was te vinden aan de [[peperstraat|Peperstraat]], Het Doodsluisje en Het Rode Hert bij de Braakdijk. Deze opgave is niet compleet. 

Huidige [[Horeca|horecabedrijven]] met een voorgeschiedenis als herberg zijn bijvoorbeeld [[waakzaamheid1|De Waakzaamheid]] in Koog, De [[prins5|Prins]] in Westzaan en [[prins9|De Jonge Prins]] in Wormerveer die inmiddels tot appartementen is verbouwd. Het [[moriaanshoofd|Het Moriaanshoofd]] in Wormer en het [[herenhuis|Heerenhuis]] op de ringdijk van de [[wijde1|Wijde Wormer]] bij het [[kalf1|Kalf]].