==== Il borgomastro di Saardam ====

{{ :burgemeester.jpg?350|}}Il borgomastro di Saardam, De burgemeester van Zaandam, is een speelse opera die de Italiaanse componist [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Gaetano_Donizetti|Gaetano Donizetti]] in 1827 voor Napels componeerde. Het stuk droeg als ondertitel ook wel Les Deux Pierres. Twee op het oog onverenigbare steden, Napels en Zaandam worden in Donizetti’s vroege, komische opera samengebracht door de Russische [[czaar|Czaar Peter de Grote]] om wie dit werk feitelijk draait. Als Pjotr Michaejlov verbleef de vorst van 18 tot 25 augustus 1697 incognito in Zaandam om het vak van scheepstimmerman te leren. Hij bewoonde daar een eenvoudig houten achterhuisje van een vroegere knecht, Gerrit Kist. 

De ruim twee meter lange gestalte trok de aandacht van veel Zaandammers die zo nieuwsgierig rond het huisje bleven stommelen en gluren dat de Czaar na acht dagen besloot zijn heil in Amsterdam te gaan zoeken. Daar nam hij na vier maanden timmeronderricht op de werf van de VOC het getuigschrift van scheepstimmerman in ontvangst.
===Jan Schaap===
De tweede akte van Donizetti’s komische opera speelt zich bij dat huisje af, dat later internationaal op de kaart komt te staan als het [[czaar2|Czaar-Peterhuisje]]. Donizetti bezocht het pand nimmer, zijn librettist Domenico Gilardoni baseerde zich gemakshalve op het Franse toneelstuk 'Le bourgmestre de Sardam' uit 1818.

Dankzij dirigent [[schaap_jan_2|Jan Schaap]] en regisseuse [[goeje|Mieke de Goeje]] kreeg het werk in 1973 weer kleur. Schaap creëerde aan de hand van Donizetti’s manuscript een moderne editie, in nauwe samenwerking met Donizetti-kenner Patric Schmid, de latere leider van Opera Rara. Tijdens de voorbereidingen bleek dat de partituur van Il borgomastro di Saardam nooit was gedrukt. De Milanese muziekuitgeverij Ricordi overhandigde Schaap een microfilm van de autografische partituur. Uit het amper leesbare snelschrift van Donizetti genereerde hij een toegankelijke partituur, een piano-uittreksel en het volledige stemmenmateriaal voor het orkest. Dankzij een oud bewaard gebleven tekstboekje van de Scala kon hij tevens het libretto leesbaar in de partituur aanbrengen. 
===Speeldoos===
Schouwburg [[speeldoos|De Speeldoos]] schotelde haar publiek na 150 jaar vanaf 12 mei 1973 negen historische uitvoeringen voor met dank aan het Gewestelijk Orkest voor Zuid-Holland dat op dit gebied nauwelijks over enige ervaring beschikte. Er volgde een voorstelling die alle verwachtingen te boven ging. Er werd internationaal veel aandacht geschonken aan de zorgvuldig herziene editie. En daarmee werd de kroon gezet op een jarenlange voorbereidende en toegewijde activiteit van vele medewerkenden. Een opera, tevens opgevoerd als één van feestelijkheden rondom de aanstaande vorming van Zaanstad in 1975. 

De reconstructie van Schaap is nog altijd de enig beschikbare. Chef-dirigent Giuliano Carella van het Belcanto Festival Orkest, is er niettemin toch met de stofkam doorheen gegaan. Hij voerde op grond van recente musicologische inzichten kleine revisies door en vanuit zijn kennis van het belcanto-repertoire bracht hij hier en daar versieringen aan en wijzigde de orkestratie.

===Pleegdochter en lief===
Twee in Zaandam verblijvende Peter's spelen de hoofdrol in Il borgomastro di Saardam. Peter Flimann, gedeserteerd uit Peter de Grote's leger en gevlucht naar Holland heeft, tot over z'n oren verliefd, z'n zinnen gezet op Marietta, de pleegdochter en lief van burgemeester Wambett die haar had voorbeschikt met hem in het huwelijk te treden. De andere Peter, Czaar Peter sluit vriendschap met Flimann. De opgeblazen burgemeester voelt nattigheid maar verdenkt de verkeerde Peter. Door de komst van Alle Mahmed, een afgezant van de Turkse regering, ontstaat vervolgens een situatie van grote verwarring en de gebruikelijke dwaze persoonsverwisselingen. Na veel getouwtrek maakt de Czaar zich bekend, neemt de benen naar Rusland en stelt Peter Flimann aan tot bevelhebber van zijn vloot. Waardoor hij alsnog in het huwelijksbootje kan stappen met Marietta.
===Tragische afsluiting===
Op zaterdag 26 mei 1973 kreeg de reeks voorstellingen van Donizetti's opera //De burgemeester van Zaandam// een [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000032017:mpeg21:a0076|tragische afsluiting]]. In de pauze had de 70-jarige toneelschilder Frans Mons, die de werkschetsen van het decor vervaardigd had, de laatste hand gelegd aan een portret van Renato Capecchi, die de hoofdrol vervulde. Toen hij het resultaat aan Capecchi toonde en deze van zijn bewondering blijk gaf, kreeg Mons een hartaanval, waaraan hij even later bezweek.

**Vooraankondiging**
   * Volkskrant: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010849306:mpeg21:a0168|Speurwerk van Zaanse musicus: Opera van Donizetti ontdekt over de Tsaar in Zaandam]] (25 oktober 1972)
   * NRC Handelsblad: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000032245:mpeg21:a0074|Renato Capecchi vertolkt de titelrol Wereldpremière van Donizetti-opera in Zaandam]] (28 maart 1973)
   * Telegraaf: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011197419:mpeg21:a0321|'Zaandamse' opera van Donizetti in wereldpremière]]  (10 mei 1973)
  
**Recensies** 
   * Telegraaf: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011197422:mpeg21:a0212|Première van Donizetti groot succes voor Zaanse opera]] (14 mei 1973)
   * NRC Handelsblad: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000031996:mpeg21:a0066|Plezier bij Zaanse opera]] (14 mei 1973)
   * Volkskrant: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010849578:mpeg21:a0145|Donizetti's werk over Tsaar Peter "Vergeten opera fraai herboren"]] (14 mei 1973)
   * Parool: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010839311:mpeg21:a0179|Bewonderenswaardige voorstelling in Zaandam]] (14 mei 1973)
   * Trouw: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010825440:mpeg21:a0055|Onderhoudende opera over Zaanse burgervader]] (14 mei 1973)
   * Parool: [[https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010839318:mpeg21:a0124|De burgemeester van Zaandam]] (22 mei 1973)
**Recensies latere uitvoeringen**
   * Volkskrant: [[https://www.volkskrant.nl/theater/ruige-zaankanters-verliezen-zich-in-lage-tonengeplapper~a467842/|Ruige Zaankanters verliezen zich in lage-tonengeplapper]] (7 september 1998)
   * NRC: [[https://www.nrc.nl/nieuws/1998/09/05/donizetti-opera-op-belcanto-festival-il-borgomastro-7413483-a1163718|Il borgomastro di Saardam zonder de Zaandamse burgemeester Vreeman]] (5 september 1998)
   * Trouw: [[https://www.trouw.nl/home/rijzige-tsaar-in-schamel-huis~a4e55832/|Rijzige tsaar in schamel huis]] (24 juli 2010)

**Luister**
   * [[https://www.muziekweb.nl/Link/DCX3503/Il-borgomastro-di-Saardam|37 korte intro's van de in Zaandam opgevoerde opera]]

{{tag>nalezen}}