==== Ontwikkelingsschap Zaanstreek ====
Op 21 maart 1965 ingesteld bestuurlijk samenwerkingsorgaan van een aantal Zaangemeenten met het doel om door gemeenschappelijke regelingen het voorzieningenpeil te verbeteren. In feite was de oprichting van het schap de voornaamste stap op de weg tot de vorming van Zaanstad. De instelling was het gevolg van een in 1964 aan het Instituut voor Bestuurswetenschappen verstrekte opdracht. Dit instituut had de Commissie Belinfante, genoemd naar haar voorzitter samengesteld, die een advies over de bestuurlijke toekomst diende te geven. Vooruitlopend op het eindrapport kwam de Commissie Belinfante begin 1965 al tot het oordeel dat een tijdelijke, bovengemeentelijke bestuursvoorziening zeer raadzaam was. 

Voorgesteld werd een samenwerkingsorgaan in het leven te roepen waarin gemeenschappelijke regelingen konden worden voorbereid en uitgevoerd. Deelnemende gemeenten waren bij de oprichting: Assendelft, Westzaan, Wormerveer en Zaandam. In 1968 trad Krommenie toe, in 1969 volgden Koog aan de Zaan en Zaandijk. Inmiddels was toen het eindrapport van de Commissie Belinfante verschenen, met als bondige conclusie: De gemeenten dienen te worden samengevoegd tot één krachtige bestuurlijke eenheid. 
De wet tot [[samenvoeging]] van zeven Zaanse gemeenten werd op 7 en 8 februari in de Tweede Kamer behandeld en met 77 stemmen voor en 55 tegen aangenomen. Wormer, Jisp en Oostzaan werden buiten de samenvoeging gehouden. 

Als overgangsorgaan heeft het Ontwikkelingsschap, bestuurd door de Ontwikkelingsraad, waarin alle deelnemende gemeenten vertegenwoordigd waren, het goed gedaan. De aanzet werd gegeven tot een aantal belangrijke voorzieningen, zoals een gemeenschappelijk grondbedrijf, een rioleringsstelsel, een eerste ontwerp van een structuurplan, de later omstreden en in 1990 gesloten  vuilverbrandingsinstallatie AVI te Zaandam, de bouw van de Prins Willem Alexanderbrug en de voorbereiding van gemeentehuis [[bannehof|De Bannehof]]. Op deelterreinen kwamen voorts tal van gemeenschappelijke regelingen tot stand. 

Het Ontwikkelingsschap werd opgeheven nadat formeel tot de vorming van Zaanstad was besloten.