==== Volkspark ====
[{{ :volkspark.jpg?400| De gedenknaald in het Volkspark ter herinnering aan de schenker van het Volkspark de houthandelaar [[wessem|Cornelis Corver van Wessem]]. Bron Beeldbank Gemeentearchief Zaanstad}}]Park in Zaandam-West, tussen de [[provincialeweg|Provincialeweg]] en de [[vaart|Vaart]], westelijk van de naar het park vernoemde Parkstraat. In 1889 schonk houthandelaar [[wessem|Cornelis Corver van Wessem]] (1826-1897) het Volkspark vanwege de viering van zijn 40-jarig huwelijk.
Hij werd zelf verantwoordelijk voor de kosten van het onderhoud.

[{{ :volkspark-zaandam.jpg?400|Toegangshek Volkspark Zaandam, omstreeks 1900. Bron WikmediaCommons.}}]
Het park werd aangelegd op 'het Starven' of 'Starreven', een weiland, één hectare groot, gelegen aan het Noorder Kerkpad. Het werd in de Engelse landschapsstijl aangelegd naar ontwerp van de heren Hendrik Bernardus Stephan uit Koog aan de Zaan en [[http://zoeken.hetnieuweinstituut.nl/nl/personen/detail/aa211a00-33d0-54c3-b4de-9cf1bc5e33ab|Johan Herman Eilmann]] uit Zaandam. 

Het park is van twee kanten te bereiken, van de Provincialeweg en van het Noorderkerkpad. Het is ongeveer een hectare groot en fraai aangelegd met slingerpaden en bloemperken, ruim voorzien van bloemen en planten. 
Aan de noordoostkant is een met rasterwerk afgesloten vijver, waarin verschillende vissoorten bijeengebracht zijn en waarover drie verschillende bruggen zijn gelegd.
Op één van deze bruggen heeft men een fraai uitzicht op een rotsgroep met waterplanten en springfonteinen. 

Zaandammer Johannes Westenberg ontwierp een door de 'Commissie voor het Blijvend Aandenken' bekroonde drinkfontein als antwoord op een uitgeschreven prijsvraag. 
De drinkfontein in de nabijheid van de vijver die door de ingezetenen ter ere van de gever van het park is opgericht, heeft de vorm van een witte zandstenen kolom met opschrift, en waarboven een metalen vaas met bloemplant prijkt. Steenhouwer Charles Joseph Boucher uit Koog aan de Zaan ontwierp het. 

Op de avond van de opening werd in het park een muziekuitvoering gegeven door het gezelschap Harmonie, onder leiding van de heer Jan Hooft, die voor deze gelegenheid een feestmars componeerde.

De Commissie van Beheer van het park bepaalde al snel, nadat er op de eerste dag vernielingen waren aangericht, dat het park uitsluitend toegankelijk zou zijn tussen half zeven 's morgens en tien uur 's avonds. De zomermaanden van 1891 werden, op initiatief van de pachter van het paviljoen op het terrein, aangewend om concerten te geven. In het park verrees een paviljoen dat gelegenheid gaf om activiteiten te ontwikkelen. 

Het paviljoen vertoont de wapenschilden van Zaandam en van de Heer Corver van Wessem. Het gebouw is geheel van hout in keur van soorten, tevens als herinnering aan de industrie, waarin de Heer Corver van Wessem en zijn familie steeds een ereplaats hebben ingenomen. De zaal zelf bevat aan de wand de namen van een aantal beroemde Zaandammers van vroeger en later tijd, als: de geschiedschrijvers Hendrick Soeteboom, Adriaan Loosjes en Jacob Honig Jansz. jr, de uitvinder van de houtzaagmolens Cornelis Cornelisz van Uitgeest, de scheepsbouwmeester Hendrik Kardinaal, naast [[czaar|Czaar Peter de Groote]], de fabrikanten Nicolaas Calff en [[rogge1|Adriaan Rogge]], de kunstschilder [[mauve|Anton Mauve]] alsmede [[oproeren|Jacob Rek]], die in 1813 wegens verzet tegen de Franse overheid gefusilleerd werd.

In 1938 waren er plannen om een molencomplex te maken op het park. De aan de ZVVV geschonken molen het [[pink|Pink]] uit Koog aan de Zaan zou daarbij in het park worden opgebouwd. Hierbij zouden werklozen worden ingezet. Vanwege grote moeilijkheden zag men in september 1939 af van het plan. 
Eind 1939 probeerde men de eveneens in verval geraakte, uit 1680 stammende bovenkruier Het Jonge Schaap, een houtzaagmolen in het [[westzijderveld|Westzijderveld]] ter hoogte van de Provincialeweg en de Stationsstraat naar het park te halen. Echter, door de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog en een gebrek aan materialen ging ook dit niet door. 

Op 13 januari 1941 besloot de Zaandamse gemeenteraad tot [[http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010943630:mpeg21:a0078|sloop]] van het paviljoen. De Amsterdamse firma Gebroeders Koek, aannemers van sloop- en grondwerk, kreeg de voorkeur tegen een betaling van 4275 gulden. De vrijgekomen grond werd ingericht als speelgelegenheid voor kinderen.

Gedurende de vijf oorlogsjaren werd door velen de zaag noodgedwongen in de bomen gezet en werd het hout in kachels opgestookt. Eén van de bekendste was de magnolia of in de volksmond genoemde [[http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010906421:mpeg21:a0017|tulpenboom]], in 1940 verplaatst vanuit de tuin van de aan de Westzijde gelegen Kamer van Koophandel naar het Volkspark. Hoewel de zestig jaar oude boom met veel zorg in speciale aarde werd aangebracht overleefde dit sieraad de koude hongerwinter niet.

De in 1926 vervangen muziektent raakte tijdens de Tweede Wereldoorlog in onbruik en werd in 1946 gesloopt. De brug over de vijver verdween in 1975 en het park is aanmerkelijk kleiner geworden. Er waren zelfs plannen het park te sluiten. Acties wisten dit tegen te houden met een beroep op de schenkingsacte uit 1889 waarin staat te lezen: “Aan dit park mag nimmer eene andere bestemming gegeven worden.” 

Vanaf 2000 is het park gerenoveerd en zijn enkele objecten weer teruggeplaatst, zoals de toegangspoort, het hekwerk en de brug. Ook de nieuwe beplanting is zoveel mogelijk in overeenstemming met het originele beplantingsschema. Er zijn verscheidene beelden en sculpturen in het park geplaatst.