==== Wilhelminapark, het ====

Park en vereniging te Wormerveer. 

In oktober 1897 ontstonden de plannen tot stichting van het park Burgerlust. Hiervoor werd een zevental percelen samengevoegd, waarvan het grootste gedeelte [[overtuinen]] was van de aan de Zaanweg nummer 5 wonende familie Van Doorn, het Bos Van Doorn. 

Vereniging Het Wilhelminapark werd opgericht in maart 1898 met als doel '//het aanleggen, onderhouden en beheren van wandelplaatsen, toebehorende aan de vereniging en gelegen in Wormerveer tussen de [[wandelweg|Wandelweg]] en de [[zaanweg|Zaanweg]], genaamd het Wilhelminapark, groot 15.183 m²//'. 

Om een toegang aan de Zaanweg te creëren werden twee overplaatsbare [[http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010125852:mpeg21:a0051|pakhuizen]], die tussen nummer 5 en 7 stonden, op 12 maart 1898 in het openbaar ter amotie verkocht. Het betreft papierpakhuis De Drie Papierbalen en daarnaast kaaspakhuis De Vriendschap.

Tijdens een vergadering deelde de voorzitter, de heer Dirk Laan, mee de grond voor de aanleg van dit park te willen schenken. Op 14 mei 1898 vond de overdracht plaats. 

In hetzelfde jaar werd het park aangelegd naar een ontwerp van tuinarchitect H.B. Stephan in de krakelingenstijl, met karakteristieke elementen als ellips-, cirkel- en krakelingvormen van grindpaden, grote gazons met solitairs of losse boomgroepen en bochtige waterpartijen met gebogen bruggetjes en treurwilgen.

De oorspronkelijke opzet was een plaats te creëren met bomen en heesters temidden van de gestaag groeiende bebouwing die langzaam maar zeker het Zaanse landschap ging bepalen. Het park werd aangelegd door de fa. Schipper uit Zaandijk die er ruim f. 10.000,- voor rekende. 

De bij het park behorende dienstwoning voor de parkwachter aan de Wandelweg, de muziektent, het 'verversingsgebouw', de smeedíjzeren hekwerken en een inmiddels gesloopte brug werden ontworpen en gebouwd door de fa. Klinkhamer uit Amsterdam. 

Op maandag 17 april 1899 brachten de toen pas 18-jarige koningin Wilhelmina en koningin-moeder Emma een officieus bezoek aan de Zaanstreek. Tijdens de rijtoer van Wormerveer naar Zaandam deden ze ook het nog niet geopende Wilhelminapark aan. De opening werd op 7 mei 1899 met een opvallende advertentie aangekondigd in De Zaanstreek, Algemeen Nieuws en Advertentieblad. 

De feestelijke opening van het park was op 14 mei 1899, een regenachtige zondag. In 1900 telde de Vereniging Wilhelminapark Wormerveer een ledenbestand van 257 personen met een contributiebijdrage van f 2,- per jaar en 345 begunstigers voor f 1,-. Daarnaast schonk de gemeente Wormerveer jaarlijks f 600,-. Uit deze inkomsten werden het salaris van de parkwachter, de diverse vaste lasten en de in de muziektent optredende gezelschappen betaald. 

De aanplant bestaat uit bomen en onderbeplanting, afkomstig uit alle windstreken. Een grote verscheidenheid aan boomsoorten, waaronder iepen, esdoorns, linden, berken en beuken is te vinden in het park. Om de muziektent staan kastanjes vanwege de gunstige invloed op de akoestiek. Een aantal bomen is in de beginperiode geplant. Bomen van honderd jaar of ouder zijn geen uitzondering. 

De onderbeplanting bestaat onder meer uit boerenjasmijn, sneeuwbes en deutzia. Later werd meer variatie ingebracht door beplanting aan te vullen met onder andere liniodendron, morus en juglans.

Het park telt voorts een kippen- en eendenhave. Talloze vogels als merels, zanglijsters, vinken, mezen, roodborstjes, mussen, spreeuwen, eksters en andere soorten keren jaarlijks in het park terug. Het park herbergt tevens een aantal vleermuizen en in de bijenstal is plaats voor meerdere bijenvolken.

In de jaren '50 van de twintigste eeuw werden de sloten langs de Tuinstraat, het [[hennepad|Hennepad]] en een gedeelte van een vijver gedempt. Om overtollig water af te kunnen voeren werd de aanleg van een drainagesysteem noodzakelijk. Dit werd in 1982 geheel vernieuwd. 

In 1983 is de stenen drainage van het park vervangen door een met kokosvezel omwikkelde ribbeldrain. Andere opstallen zoals volière en duiventil werden in de jaren 60 van de twintigste eeuw gebouwd. In de muziektent worden 's zomers concerten gegeven en het daarbij gelegen plein wordt regelmatig als Jeu de Boule-baan gebruikt. 1988 was het jaar waarin het park met opstallen op de gemeentelijke monumentenlijst werd geplaatst. Daarmee konden restauratie-werkzaamheden voor het honderdjarig bestaan van het park en de vereniging afgerond.

De vereniging telt in 1990 ongeveer 45 leden en wordt door de gemeente Zaanstad gesubsidieerd. Het beleid is erop gericht het park voor het nageslacht te behouden. Door de iepziekte zijn rond de eeuwwisseling veel iepen gekapt. Bovendien bleken de monumentale paardenkastanjes rond de muziektent te lijden onder de honingzwam. Tijdens een storm in oktober 2002 werden twee van de tien kastanjes rond de muziektent omver geblazen. Het bestuur zag geen andere uitweg dan de kastanjes te rooien. 

Op korte termijn werd een begin gemaakt met nieuwe beplanting rondom het centrum van het park en in april 2003 zijn tien nieuwe bomen geplant dankzij een gift van de gemeente Zaanstad. Voorjaar 2004 werd een ruim 700 meter lange drainage aangelegd waarbij de hoofddrain onder de paden en grasperken werd geplaatst. Daarmee werd wortelbeschadiging aan bomen voorkomen.

Het Wilhelminapark staat regelmatig centraal bij activiteiten als o.a. de Green & Country Fair, Artistic Park, het Zaan Folk Festival, ZaanScream!!! Halloween, kinderrommelmarkten en koepelconcerten. 

Bron: Zie door de bomen het bos (2e herziene druk, 1988)
Bron: [[http://wilhelminaparkwormerveer.nl/|Wilhelminapark Wormerveer]]
{{tag>actualiseren}}