Buurtschap, wijk van oostelijk Zaandam, in de jaren zeventig van de 20e eeuw aanzienlijk uitgebreid door nieuwbouw onder de naam Plan Kalf.

Tot de buurtschap 't Kalf werd vroeger ook Haaldersbroekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHaaldersbroek

Chris Krijt Buurtschap en straat aan de zuidkant van de Kalverpolder, waar de Poel overgaat in de Braaksloot, tegenover 't Kalf. De buurt was mogelijk reeds in de 13e eeuw bewoond. Van oorsprong maakte Haaldersbroek deel uit van de banne van Oostzanen, na 1795 hoorde de buurtschap bij gerekend, dat door een brug over de Braaksloot met 't Kalf verbonden is. Beide, dus zowel 't Kalf als Haaldersbroek, behoorden vanouds tot het Haler vierendeel van de banneplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBanne

Zie: Ban (banne) en Bestuur en rechtspraak 1.2.4. van Oostzanen. In 1811 werden de buurtschappen losgemaakt uit de banne Oostzaan en aan de toen gevormde stad Zaandam toegevoegd. Aanvankelijk werd 't Kalf gezien als een beperkte buurt ten zuiden van de Braakplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBraak

Een braak, breek, kolk of wiel, is een gat dat ontstaat bij een dijkbreuk. Met het begrip braak wordt allereerst het gat in de dijk zelf aangeduid. Sedert de omdijking van de Zaanstreek zijn er talrijke braken ontstaan. Bij de vroegere zeedijken is dit nog zichtbaar: de gaten werden namelijk niet gedicht, maar men legde een nieuw stuk dijk aan, om de braak heen. Zo kregen de oude zeedijken hun kronkels. Met het begrip braak wordt tevens het gat aangeduid dat achter de doorgebroken dijk o…. De Rooms-Katholieke Kerk van de H. Maria Magdalena stond daarin centraal.

Later beschouwde men als grens van 't Kalf de Oostzijde ter plekke van de vroegere Noorderbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoorderbrug

Voormalige brug over de Zaan tussen Koog aan de Zaan en `t Kalf, ten noorden van de huidige Willem Alexanderbrug. De brug werd in 1902 geopend, was 145 meter lang en was voorzien van een dubbele klapbrug met een doorvaartwijdte van 14 meter. Het was tot 1932 een over de Zaan, halverwege de Willem Alexander- en Coentunnelwegbrug. In deze opvatting strekte 't Kalf zich dus uit langs de de Kuilplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKuil, De

Uitloper van de Zaan ter hoogte van 't Kalf, tegenover Koog aan de Zaan.

Aan de noordzijde ligt de Hemmes. De Kuil komt al op kaarten uit de 16e eeuw voor, maar was toen aanzienlijk smaller. Door afkalving heeft hij zijn huidige vorm gekregen. Eind 19e eeuw, begin 20e eeuw was De Kuil tijdelijk in gebruik als balkenhaven., de Hemmesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHemlanden

Stukken buitendijks aan het water gelegen land. In de Zaanstreek zijn vele hemmen of hemlanden geweest. Ze hebben onder meer bij Assendelft en Zaandam gelegen, ook het Grote Koogven of Koger Hem is er een voorbeeld van. De huidige Hemmes is vrijwel nog het enige schiereiland dat als hemland duidelijk herkenbaar is. De Hemmes ligt tussen de Poel en de Kuil, tegenover de Koog, aan het Kalf vast. en de Poelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPoel, de (Wormer)

Water ten noorden van Wormer, direct aan de Zaan en overlopend in het Zwet. Het meertje ontstond in de vroege Middeleeuwen en kreeg door afkalving haar huidige grootte. In de 17e en 18e eeuw was de Poel een belangrijke handelsweg, vooral voor in Jisp geproduceerde goederen; geschut werd bij de en vervolgens langs de Braakslootplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBraak

Een braak, breek, kolk of wiel, is een gat dat ontstaat bij een dijkbreuk. Met het begrip braak wordt allereerst het gat in de dijk zelf aangeduid. Sedert de omdijking van de Zaanstreek zijn er talrijke braken ontstaan. Bij de vroegere zeedijken is dit nog zichtbaar: de gaten werden namelijk niet gedicht, maar men legde een nieuw stuk dijk aan, om de braak heen. Zo kregen de oude zeedijken hun kronkels. Met het begrip braak wordt tevens het gat aangeduid dat achter de doorgebroken dijk o… tot het Heerenhuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeerenhuis

Vroegere benaming voor de vergaderplaats van het bestuur van een polder waterschap; een Heerenhuis was vaak ook de plaatselijke herberg. De Zaanstreek kent twee etablissementen met de naam 't Heerenhuis, in Spijkerboor en te Wijdewormer op de grens met het Kalf. aan de dijk van de Wijde Wormer, een lengte van ongeveer 2,5 kilometer.

De naam 't Kalf hangt, naar algemeen wordt aangenomen, samen met het afkalven van het land. Het veen tussen de in de 11e en 12e eeuw gevormde Poel en de Wormer werd steeds meer weggeslagen. Dr. G. Karsten bestreed deze naamsverklaring in Noord-Hollandse plaatsnamen uit 1951, schreef hij: Buurtschap Het Kalf, genoemd naar een uithangbord en niet naar het afkalven van de grond, maar voerde geen bewijs voor zijn stelling aan. Volgens Soeteboomplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSoeteboom, Hendrick Jacobsz.

Oost-Zaandam, 1616 - Zaandam 1678

ook wel: Soet, Zoet, of Zoeteboom

Hendrick Jacobsz. Soeteboom, eerste Zaanse geschiedschrijver; boekverkoper en uitgever. Naar Soeteboom is meermalen onderzoek gedaan, onder anderen door is de aanduiding 't Kalf voor het eerst in 1440 gebezigd; de buurtschap kan niettemin nog aanzienlijk ouder zijn.

Industriemolens op de Hemmes bij 't Kalf te Zaandam. Op de achtergrond de Rooms-Katholieke Kerk. Naar een ets van W. Anderson Miltner, 1894

't Kalf vormde een gesloten gemeenschap, oorspronkelijk van overwegend boeren en vissers, sinds de 18e eeuw ook van arbeiders uit de molens en andere bedrijven in de naaste omgeving. De bevolking was zeer overwegend Rooms-Katholiek. Aangezien OostZaandam pas in 1784 een eigen Rooms-Katholieke Kerk kreeg werd de Kalverkerk voordien door katholieken uit geheel Oost- en Westzaandam bezocht.

Ook de inwoners van Koog en Zaandijk kerkten op 't Kalf. Men begaf zich dikwijls varend naar de diensten. Gezegd moet worden dat 't Kalf lange tijd weinig bestuurlijke aandacht kreeg van de stad Zaandam. Het bleef een bijna afzonderlijk dorp in de stad, met een landelijk blijvend karakter en veel open gaten tussen de bebouwing, een buurt die duidelijk niet in de route lag. Bij het Doodsluisjeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoodsluis

Voormalige schutsluis in de banne van Wormer naar de Watering. De Wormer beschuitventers gebruikten de Doodsluis als zij naar Amsterdam gingen, maar deze route raakte begin 18e eeuw in onbruik toen het Barndegat dichtslibde en de Bamdegatsluis werd gesloopt (1714). De schippers van Wormer gebruikten nadien de heeft zeer lang een in 1828 ingestelde tol gefunctioneerd.

Het gebrek aan bestuurlijke aandacht verdween in elk geval toen in de jaren zeventig de nieuwbouwwijk Plan Kalf werd aangelegd, een project met een oppervlakte van ongeveer 75 hectare en met voorzieningen waarnaar in de vroegere buurtschap was uitgekeken. Het merendeel van de straten in Plan Kalf werd vernoemd naar wateren, rivieren, meren, beken en weteringen in Nederland, maar een aantal straten in een deel van de nieuwbouwwijk draagt namen als De Roggebloem, De Almanak, De Sint Willebrordus enzovoort. Daarmee wordt herinnerd aan de molennijverheid die nabij het Kalf zeer omvangrijk is geweest. In het veld stonden verschillende pelmolens, langs de Zaan, Kuil, Poel en op de Hemmes bevond zich de wellicht belangrijkste concentratie van onder meer olie-, cacao- en pelmolens in de gehele Zaanstreek.