Melisz, Lambert

Lambert Melisz, hoofdpersoon in een naar verluidt waar gebeurd verhaal uit de Spaanse Tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpaanse tijd

Lokale aanduiding voor de jaren 1572 tot en met 1576, de tijd waarin de Zaanstreek gedeeltelijk door troepen in Spaanse dienst bezet was. Feitelijk is het een foutieve naamgeving van de eerste jaren van de opstand in de Nederlanden tegen de toenmalige vorst,. Volgens dit verhaal was Melisz een Westzaner die, zoals het grootste deel van de bevolking op 20 februari 1574, op schaatsen op de vlucht sloeg voor de naderende Spaanse troepen.

Zijn beroemdheid kreeg hij doordat hij zijn moeder op een draagslede in veiligheid bracht. De Spanjaarden, die hem op zijn vlucht inhaalden en een grote buit verwachtten, waren zo onder de indruk van deze daad van moederliefde, dat zij hem vrijelijk lieten gaan. Melisz vluchtte naar Hoorn en vestigde zich aldaar. Hendrick Jacobsz. Soeteboomplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSoeteboom, Hendrick Jacobsz.

Oost-Zaandam, 1616 - Zaandam 1678

ook wel: Soet, Zoet, of Zoeteboom

Hendrick Jacobsz. Soeteboom, eerste Zaanse geschiedschrijver; boekverkoper en uitgever. Naar Soeteboom is meermalen onderzoek gedaan, onder anderen door schreef over Melisz 'De Batavische Enaeas of getrouwheids voorbeeld'.

Ook later in de tijd inspireerde het verhaal van de Westzaanse jongeling die zijn moeder redde verschillende schrijvers. A.C.W. Staring (1767-1840) wijdde er een lang en gezwollen gedicht aan, terwijl A.P. Mulder-Westerman in 1834 een 'vaderlands toneelspel' het licht deed zien met als titel 'Lambert Melisz of de ouderlievende Jongeling van Westzanen'. De regionale geschiedschrijvers Jacob Jansz. Honig Jr.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig Jansz. Jr., Jacob

Zaandijk, 5 mei 1816 - 14 november 1870

Jacob Honig Jansz. Jr. Papierfabrikant, makelaar en directeur van een door hem opgerichte assurantiecompagnie, later ook burgemeester van Zaandijk. Grote en blijvende bekendheid verkreeg Honig door zijn geschiedkundige onderzoekingen en door vele publicaties. Zie voor zijn afstamming bij en zijn zoon Gerrit Jan Honigplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig, Gerrit Jan

Zaandijk 24 november 1864 - Zaandijk 22 augustus 1955

Zaans historicus. Gerrit Jan Honig, zoon van Jacob Jansz Honig Jr en Neeltje Mulder, moet als kind al belangstelling voor de geschiedenis van de Zaanstreek hebben gekregen. Hij werd directeur van een boekhandel en drukkerij, respectievelijk in 'Geschiedenis der Zaanlanden' en 'De Zaende' (1948) zijn uitvoerig op de vlucht naar Hoorn ingegaan.

Gerrit Jan Honig deed daarbij onderzoek naar het Hoornse en Zaanse nageslacht van Lambert Melisz. Ook zijn er tenminste tien prenten bekend waarop Lamberts vlucht is afgebeeld. In Westzaan leeft de naam nog voort in die van het verzorgingstehuis Lambert Melisz, terwijl ook de plaatselijke ijsvereniging zo werd genoemd.

Op 15 oktober 1873 had de plechtige onthulling te Hoorn plaats van een gedenksteen, die de gedachtenis aan de ouder-lievende daad van Lambert Melisz van Westzaan, moest bewaren. Vroeger was die daad aan de vergetelheid ontrukt door een afbeelding en een vers op de Westerpoort; maar toen ten het jaar ervoor die poort werd gesloopt, is door de Commissie van Volksvoorlezingen, op verlangen van enigen uit het volk, aan de Stedelijke regering verzocht, de daad van de edele jongeling te vereeuwigen door het plaatsen van een gedenksteen. Deze werd geplaatst in één der woningen nabij de voormalige Westerpoort. Het hoofd van het plaatselijk bestuur heeft hem onthuld en de heer van Eek, als Voorzitter der Commissie van de Volksvoorlezingen, sprak een korte rede uit. De spreker herinnerde aan de schone daad van Lambert Melisz., die op 20 februari 1574 zijn moeder, om haar uit de handen der Spanjaarden te redden, op een berri over het ijs van Westzaan naar Hoorn heeft gesleept; hetgeen opwekte tot huiselijke aard, tot kinderdeugd en ouderliefde. BRONVERMELDING??

Het verhaal betreft zonder twijfel een ware gebeurtenis, maar of de naam Lambert Melisz er met recht aan wordt verbonden mag worden betwijfeld. Hendrick Jacobsz. Soeteboomplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSoeteboom, Hendrick Jacobsz.

Oost-Zaandam, 1616 - Zaandam 1678

ook wel: Soet, Zoet, of Zoeteboom

Hendrick Jacobsz. Soeteboom, eerste Zaanse geschiedschrijver; boekverkoper en uitgever. Naar Soeteboom is meermalen onderzoek gedaan, onder anderen door, die de chroniqueur Velius naschreef, vermeldde als naam van de zoon Herder en noemde de moeder 'Ouwe Maria, de moeder van Herder'. Het vermoeden bestaat dat Lambert Melisz een inwoner van Hoorn is geweest die part noch deel had aan het hier vertelde verhaal, maar die het wel kende. Om zich te ontdoen van een niet brandschoon verleden zou deze Hoornse Lambert zich de eer hebben toegeëigend, die de Westzaner Herder toekwam. Met onder meer de regels 'Bevryd dees Brave Soon syn Moeder van de Doot' en 'Soo blyft een Edel kind syn Ouders trouw in Noot'.

BRON??