De werkzaamheden van een persoon zoals omschreven in artikel 62 van het Wetboek van Koophandel '…die, als zodanig beëdigd door de arrondissementsrechtbank, zijn bedrijf maakt van het verlenen van bemiddeling bij het tot stand brengen en het sluiten van overeenkomsten in opdracht en op naam van personen tot wie hij niet in een vaste betrekking staat, eventueel als beherend vennoot van een vennootschap of bestuurder van een rechtspersoon die dat bedrijf uitoefent'. Eén makelaar was tot 2001, Annemarie Jorritsma, toenmalig minister van Economische Zaken schafte in dat jaar de titelbescherming en beëdiging af in het kader van de deregulering - een beëdigd tussenpersoon c.q. bemiddelaar.

Als zodanig is het al een oud en nu dus vrij beroep. In 1284 kreeg de stad Dordrecht het privilege van graaf Floris V om makelaars te benoemen, dit is thans de oudst bekende keur. Handel drijven door tussenkomst van een makelaar, veelal makelaars in producten, wordt vervolgens genoemd in het Groot Privilege van Maria van Bourgondië uit 1476 voor de steden Rotterdam en Middelburg. Voor Amsterdam is de oudste ordonnantie, die van 16 maart 1530, welke de makelaardij verbood aan allen die niet door het gerecht waren bevoegd verklaard.

Tegenwoordig moet een persoon, die makelaar wil worden voor wat betreft de makelaardij in onroerende goederen, beschikken over het diploma van de Stichting Vakexamen Makelaardij voor de theoretische bekwaamheid. Daarnaast dient een vaktest afgelegd te worden in het gebied waarin hij of zij zich wil vestigen tegenover een commissie van de Kamer van Koophandel (voor het aantonen van de praktische bekwaamheid in het bijzonder bij waardebepalingen) en moeten de nodige financiële en morele zekerheden aangetoond kunnen worden.

De makelaardij in producten was aanvankelijk in Amsterdam geconcentreerd en breidde zich vandaar naar de Zaanstreek uit. Bekend is uit 1639 de 'ordonnnancie voor de Maeckelaar' gesteld bij Schouten Schepenen van Zaendam aan de Westzijde van de Zaen'. Waarin onder andere courtageregels worden vermeld voor verkoop in publieke veiling van onroerende goederen 24 stuivers per perceel. Op de ontduiking van dit tot in het begin van de 19e eeuw weinig veranderde courtagetarief, stond een boete van 42 Kennemer schellingen.

In 1768 werd Jacob Hart door Meijndert der Kinderen als makelaar opgevolgd. Deze maakte op 7 april 1803 plaats voor zijn schoonzoon Willem van Orden. Lange tijd was het het oudste nog bestaande makelaarskantoor in assurantiën, maar in 1999 nam De Keyzer Insurance Brokers het bedrijf, dat sinds 1995 Raetsheren van Orden heet, over.

Een andere oude Zaanse firma was die van C. Avis Dzn. Op een bewaard gebleven veilingbiljet lezen we dat makelaar C. Avis Dzn. op 16 september 1823 's avonds ten 6 ure, ten huize van G. Wildeman in het Heeren Logement te Krommenie', als lasthebber van zijn principaal, ten overstaan van Notaris Jacobus Alberti, in publieke verkoping brengt: 'een boerenbehuizing en erve staande en gelegen aan den Busch onder de gemeente Krommenie'. Deze, in Wormerveer gevestigde firma ontwikkelde zich tot een groot makelaar in assurantiën, door bemiddeling van wie vele en grote nationale bedrijven op de Amsterdamse Assurantiebeurs verzekerd werden en is in de jaren zeventig van onze eeuw opgegaan in de Hudig-Langeveldt Assurantiegroep in Amsterdam en Rotterdam. Zie ook: Avis (ondernemersgeslacht)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAvis (ondernemersgeslacht)

Ondernemersgeslacht uit de 19e eeuw. De firma der Sociëteit van de Blauwselfabriek en Negotie te Westzaan ging in 1824 in liquidatie en werd verworven door Cornelis Avis sr. (gest. 1839) stijfselfabrikant te Oostzaan, die zijn zoon Cornelis Avis Cz. (1804-1863) tot beheerder aanstelde. Deze Cornelis vestigde zich direct te Westzaan. In 1825 werd procuratie verleend aan Cornelis Avis, Cornelis Al en Cornelis Vet, de laatsten hadden als vorige eigenaren gewerkt. In 1827…, ondernemersgeslacht).

Het was sinds onheuglijke tijden de gewoonte dat niet meer dan vijf makelaars werden benoemd, volgend uit een voordracht van burgemeester en wethouders, op sollicitatie bij de gemeenteraad. Rond de eeuwwisseling waren dat C. Poel, M. van Orden Wz., W. van de Stadt Ez., P. Vergouw jr. en A. Schipper. In 1922 verviel het benoemingsrecht van de gemeenteraad en kon slechts beëdiging door de arrondissementsrechtbank plaatsvinden. Hierdoor steeg het aantal makelaars en zien we de aanstelling van 17 personen als makelaar in het algemeen of in roerende goederen, onder wie J. Overtoom. J. Kroonenberg, C.Th. Kamphuijs en H.M. Ragetlie.

Tot makelaar in houtwaren werd in 1904 benoemd C.J. Brand, als makelaar in assurantiën J.J. Voogd en nadien ook H. Joosten en in 1921 werd L. Smit tot makelaar in tabak benoemd. Makelaars in producten concentreerden zich nadien in hoofdzaak in Amsterdam en Rotterdam. In 1874 vestigde zich in Zaandam de uit Markenbinnen afkomstige timmerman J. Kakes. Het bedrijf verzorgde naast bouwwerkzaamheden ook al snel taxaties van de gebouwde fabrieken en bemiddelde bij koop en verkoop van onroerende goederen, alhoewel eerst in 1933 beëdiging tot makelaar in onroerende goederen plaats vond van de toenmalige firmanten Cornelis en Reinder Kakes.

In 1888 vestigde zich in Wormerveer Cornelis Aten als makelaar in vaste goederen, assurantiën en effecten (zie ook: Atenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAten

Naam van een doopsgezind geslacht, aanvankelijk woonachtig in Krommeniedijk en Krommenie, later vooral te Wormerveer, maar ook te Zaandam. Gerrit Jacob Boekenoogen brengt de oorsprong van de familienaam in verband met ate, een Zaans woord dat tot het eind der vorige eeuw in gebruik was met de betekenis vader., geslacht). Op 20 april 1930 werd de makelaarsvereniging De Zaan (makelaars in onroerende goederen) opgericht met 23 leden en één erelid, de heer M. van Orden, terwijl de raad van Toezicht bestond uit de kantonrechter, een notaris en de secretaris van de Kamer van Koophandel. In 1933 sloot deze vereniging zich aan bij de Makelaarsvereniging Amsterdam, die in 1877 was opgericht.

Deze situatie bleef tot op heden gehandhaafd, zij het dat per 1 januari 1974, gelijk met de samenvoeging van zeven Zaangemeenten tot Zaanstad. De lokale 'Makelaarsbeurs Zaanstreek' werd opgericht. Deze beurs was en is nu nog een vrijwillig samenwerkingsverband van toen tien en thans vijftien kantoren, functionerend onder de jurisdictie van de Makelaarsvereniging Amsterdam, die met de tweede toenmalige nationale organisatie per 1 januari 1984 is gefuseerd tot de Nederlandse Vereniging van Makelaars in onroerende goederen NVM, waarvan thans Amsterdam, met de Zaanstreek één der afdelingen is.

In de verschillende Zaanse dorpen en Zaandam bestond voor 1974 een ongeorganiseerd wisselend veilingsysteem voor verkoop van onroerende goederen. Na 1 januari van dat jaar organiseerde de Makelaarsbeurs Zaanstreek maandelijks een centraal geregelde veiling, aanvankelijk in De Waakzaamheid en later in de voormalige Lindeboomschool, thans De Coogh in Koog aan de Zaan. In navolging van Amsterdam werd dit veilingsysteem door Zaanse makelaars zelf, in het bijzonder door D. Aten, ontwikkeld. Onroerende goederen worden hierbij door makelaars ingebracht en in een avondzitting eerst bij opbod 'provisioneel' verkocht, waarbij de hoogste bieder een premie van eenzevende krijgt, plok- of strijkgeld genoemd.

Daarna wordt het geveilde direct in afslag aangeboden, waarbij iedere gegadigde, ook zonder tussenkomst van een makelaar, kan mijnen. Koopsom is dan de som van hoogste bod en mijning. De eerste nieuwe veiling vond plaats op 9 juni 1975 en sindsdien zijn er velen gevolgd. Deze regionaal goed georganiseerde veiling, die als een normaal verkoopkanaal voor koop en verkoop van onroerende goederen fungeert, is voor Nederlandse begrippen uniek.

In 2024 in de Zaanstreek gevestigde makelaarskantoren in onroerende goederen zijn: De Bree Makelaardij Cornelis Aten BV, Bos Makelaars, W. Fris BV, Hoorn De Vos Metselaar, KRK Makelaars, Saen Garantiemakelaars, Van de Steege, thijssenmakelaardij,Dirk Voet Makelaars, Bert van Vulpen