Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

--- gereformeerden [2018/06/08 21:29]
zaanlander
+++ gereformeerden [2024/05/25 11:12] (huidige)
zaanlander
@@ Regel 1: / Regel 1: @@
+==== Gereformeerden ====
+Kerkstroming, afsplitsing van de Nederlands Hervormde Kerk, met vanaf het begin een bescheiden aanhang in de Zaanstreek.
+Vanaf 1834 vonden overal in Nederland afscheidingen plaats van kleine groepen protestanten die zich niet meer thuis voelden in de Nederlands Hervormde Kerk. Sinds het 'Algemeen Reglement voor het Bestuur der Hervormde Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden' van Koning Willem I (waarin de naam Nederlands Gereformeerde Kerk was veranderd in Nederlands Hervormde Kerk en waarin de belijdenis van de kerk niet meer uitdrukkelijk was gestoeld op de besluiten van de Synode van Dordrecht in 1618) voelden vele gelovigen zich niet meer thuis in de kerk. In 1834 leidde dit tot de afscheiding van een groep gelovigen in Ulrum, onder leiding van ds. Hendrik de Cock. In het hele land vond deze afscheiding navolging.
+== Eerste afscheiding in Zaandam: Christelijk Gereformeerde Kerk ==
+Op 5 december 1836 traden 12 Zaanse mannen uit de Hervormde Kerk en vestigden in aanwezigheid van ds. de Cock de Christelijke Afgescheiden Gereformeerde Gemeente. De twaalf 'mans-leedematen', waaruit twee ouderlingen en een diaken werden gekozen, hielden met hun gezinnen godsdienstoefeningen op een zolderkamertje aan het Zilverpad, thans zuidzijde Gedempte Gracht. Van vervolging van de groep, wat in andere delen van het land voorkwam in de vorm van bekeuringen en gevangenisstraffen, wordt in Zaandam geen melding gemaakt.
+De kleine gemeente groeide gestaag onder de leiding van loco-consulent ds. S. van Velzen, die als adviseur de gemeente terzijde stond. Het huis aan het Zilverpad werd in 1850 aangekocht en provisorisch tot kerk verbouwd. Op 15 januari 1854 deed ds. W. van Leeuwen uit Putten zijn intrede en had de Zaandamse gemeente een eerste eigen predikant. Deze vreugde was echter van korte duur, ds. van Leeuwen vertrok in 1856 naar Amerika.
+De volgende predikant werd ds. J. Talsma, die gebruik kon maken van een nieuw gebouw tegenover de gasfabriek aan de Westzijde. Op 2 februari 1873 deed [[Lindeboom|dominee Lucas Lindeboom]] zijn intrede in de toen geheten Christelijk Gereformeerde Kerk. Zijn aanwezigheid drukte een belangrijk stempel op de ontwikkeling van de Zaanse gereformeerden. De Gemeente groeide onder zijn leiding snel waarop het kerkgebouw te klein werd. Een nieuw terrein kwam beschikbaar aan de Spoorstraat, thans Stationsstraat, en op 16 februari 1875 werd de Spoorstraatkerk geopend. Ds. Lindeboom genoot ook buiten de gereformeerde kring bekendheid door zijn vele volksvoordrachten en debatten onder andere met Domela Nieuwenhuis, de oprichting van de Zondagsschool en de Begrafenisbond Jozef en zijn verzet tegen de kermisviering en huwelijksvoltrekking op zondagen. In 1882 werd Lindeboom benoemd als hoogleraar op de Theologische Hogeschool te Kampen en vertrok hij uit de Zaanstreek.
+== Kerk aan het Hazepad ==
+Inmiddels bestond er binnen de Hervormde Kerk nog steeds een groep die zich verzette tegen de vrijzinnigheid binnen deze kerk. Op 27 januari 1863 werd in Zaandam de Vereeniging ter Verbreiding der Waarheid binnen de Nederlands Hervormde Kerk opgericht. Door deze vereniging werden bijeenkomsten, Bijbellezingen en bidstonden gehouden in een pand aan het Vermaningspad, om op deze wijze toch een rechtzinnige evangelieprediking binnen de Hervormde Kerk te laten horen. In 1880 was het pand aan het Vermaningspad te klein geworden en werd aan de Vinkenstraat een kerk met 500 zitplaatsen gebouwd, de Vinkenstraatkerk, niet te verwarren met de Lutherse kerk aldaar.
+== Nederduitsche Gereformeerde Kerk in Zaandam ==
+In Amsterdam probeerde dr. Abraham Kuyper de Nederlands Hervormde Kerk te reformeren. In het hele land sloten verontruste Hervormden zich bij deze Doleantie aan. Toen van deze reformatie niets terecht kwam, werd op vele plaatsen besloten zelfstandig, los van de Hervormde Kerk, verder te gaan. Zo werd op 5 mei 1887 de Nederduitsche Gereformeerde Kerk van Zaandam opgericht. De meeste leden van de Vereeniging ter Verbreiding der Waarheid sloten zich bij deze kerk aan, zodat de overgebleven leden de verantwoordelijkheid van een eigen kerkgebouw niet meer konden dragen. De Vinkenstraatkerk werd zodoende overgedragen aan de Dolerenden. In 1890 kregen zij hun eerste voorganger, ds. P.J. Wijminga uit Wollum. Zo bestonden er nu twee Gereformeerde kerken te Zaandam: de Christelijk Gereformeerde Kerk en de Nederduitsche Gereformeerde Kerk, die al snel onderling contact zochten.
+== Samensmelting tot één Gereformeerde Kerk ==
+In 1892 besloten de landelijke synodes van beide kerken tot eenwording en de Zaandamse kerken werden nu omgedoopt in Gereformeerde Kerk A, de Spoorstraatkerk en Gereformeerde Kerk B, de Vinkenstraatkerk. De plaatselijke eenwording van de kerken verliep echter niet zo snel. In juni 1894 besloten beide kerken in beginsel samen te gaan, maar pas in 1902 was er een Acte tot Ineensmelting gereed, die tenslotte pas in maart 1909 werd aangenomen. Er was toen sprake van een Gereformeerde Kerk van Zaandam, met twee gebouwen en twee predikanten.
+== Ontstaan van de Christelijk Gereformeerde Kerk ==
+Inmiddels waren er in de Zaanstreek nog twee Gereformeerde kerkgenootschappen ontstaan. In 1869 had een splitsing in de Christelijk Gereformeerde Kerk plaats gevonden en waren een aantal Gereformeerde Gemeentes onder het Kruis ontstaan. In januari 1888 werd een Kruisgemeente van 22 leden in Westzaan opgericht, die na 1907 onder de naam Gereformeerde Gemeente door het leven ging. In december 1938 werd ook een afdeling opgericht te Zaandam, die twee huizen aan de Langestraat als kerkgebouw gebruikte.
+In 1951 vond in de Gemeente Westzaan een interne scheuring plaats. Een groep kerkleden stapte uit de Gereformeerde Gemeente en nam het kerkgebouw mee. Zij richtten in 1957 de Christelijk Gereformeerde Kerk van Westzaan op. Het restant van de Gereformeerde Gemeente moest een nieuw kerkgebouw zoeken en vond dat in de oude Noordervermaning van de doopsgezinde gemeente.
+Een andere splitsing had plaats in 1893. Een groep leden uit de Christelijk Gereformeerde Kerk was het niet eens met het besluit van de landelijke synode tot eenwording met de Nederduitsche Gereformeerde Kerk en besloot juni 1893 zelfstandig verder te gaan onder de oorspronkelijke naam: Christelijk Gereformeerde Kerk van Zaandam met een kerkgebouw aan de Herengracht.
+In juni 1920 werd een Christelijk Gereformeerde Kerk gesticht voor Wormer en Wormerveer, met een kerkgebouw aan de Nieuweweg te Wormer.
+== Gereformeerde Kerken buiten Zaandam ==
+Met name onder leiding van ds. Lindeboom was in de 19e eeuw de Gereformeerde Kerk in de Zaanstreek sterk gegroeid. Er ontstonden op verscheidene plaatsen evangelisatiegebouwtjes, waar regelmatig kerkdiensten werden gehouden. Deze diensten werden na verloop van tijd zo goed bezocht dat het mogelijk werd om zelfstandige gemeenten te stichten. Zo ontstonden Gereformeerde Kerken in Wormerveer in april 1876, Oostzaan in juli 1883, Westzaan in maart 1885, Wormer in november 1887, Krommenie in april 1909 en Koog-Zaandijk in januari 1912. Ook anderszins werd het werkgebied uitgebreid. De Diaconieën spanden zich in om de armoede van velen te verlichten in samenwerking met de Gemeentelijke Sociale Diensten. Boze tongen beweren zelfs dat sommigen uitsluitend lid van de kerk werden om van de Diaconie steun te ontvangen. Ook in de Tweede Wereldoorlog is door verschillende Diaconieën veel goed werk verricht. In 1925 werd het Gereformeerde Rust- en Verpleeghuis Spes Viva aan de Oostzijde geopend met later een kraamkliniek. In het tehuis heeft men zich 61 jaar ingezet voor de lichamelijke verzorging van de mens. Spes Viva werd in oktober 1986 gesloten en gesloopt.
+== Gereformeerde Kerk in Hersteld Verband ==
+In 1926 ontstond beroering in de Gereformeerde Kerk door een conflict tussen de Amsterdamse predikant Geelkerken en de landelijke synode. Een aantal Zaanse gemeenteleden koos de zijde van Geelkerken en verliet de Gereformeerde Kerk toen Geelkerken werd afgezet. Zij stichtten de Gereformeerde Kerk in Hersteld Verband van Zaandam en hielden diensten op het Hazepad. In 1947 sloot deze groep zich aan bij de Hervormde Kerk.
+== Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt artikel 31 ==
+Een tweede conflict vond plaats in de Tweede Wereldoorlog, waarbij de Kampense hoogleraar Schilder centraal stond. Ook deze keer scheidden groepen gelovigen zich af van de Gereformeerde Kerk en richtten de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt, onderhoudende artikel 31 K.O., op in Krommenie (september 1944), Zaandam (maart 1945), Wormer (mei 1945), Oostzaan (augustus 1945), Wormerveer (oktober 1945) en Koog-Zaandijk (oktober 1945). In 1966 volgde binnen deze groepen een nieuwe scheuring. De Vrijgemaakte Gereformeerde Kerken van Oostzaan, Wormer en Wormerveer raakten in hun geheel buiten het verband van de landelijke Vrijgemaakte Kerken; in Zaandam, Koog-Zaandijk en Krommenie splitsten de Vrijgemaakte kerken zich op. De ene groep bleef binnen de Vrijgemaakte Gereformeerde Kerk, de andere groep richtte, evenals de groepen in Oostzaan, Wormer en Wormerveer, de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt Buiten Verband op; later veranderde men deze naam in Nederlands Gereformeerde Kerk. In Koog-Zaandijk verdwenen beide groepen als zelfstandige gemeenten.
+== Nieuwe kerkgebouwen ==
+Ondanks alle scheuringen en splitsingen bleven de verschillende kerkgenootschappen groeien. Dat leidde ertoe dat in 1947 werd besloten de Gereformeerde Kerk Koog-Zaandijk te splitsen in twee zelfstandige gemeentes, Koog aan de Zaan en Zaandijk die in 1976 echter weer zijn samengevoegd. In Zaandam bleken de twee gereformeerde kerken te klein te worden. In de Herderinstraat werd in 1936 een evangelisatielokaal in gebruik genomen en in 1947 een lokaal aan de Bleekerstraat. Deze tijdelijke lokalen werden in 1952 vervangen door twee nieuwe kerken: de Noorderkerk aan de Heijermansstraat en de Zuiderkerk aan de Dirk de Kortestraat. In 1972 werd tenslotte het Lichtschip aan de Galjoenstraat geopend, terwijl de Vinkenstraatkerk werd gesloten en verkocht.
+== Samen-op-Weg ==
+De oude tegenstellingen tussen Hervormden en Gereformeerden uit de 19e eeuw vervaagden. Mede door het dalend ledental van beide kerken komen de Gereformeerde en Hervormde Kerken steeds dichter tot elkaar, hetgeen uiteindelijk kan leiden tot het weer Samen-op-Weg gaan als één kerkgenootschap. In Assendelft gebeurde dat in 1983, tot dat moment behoorden de gereformeerden uit Assendelft tot de Gereformeerde Kerk van Krommenie, in Westzaan eveneens in 1983, na samenwerking vanaf 1972, in Oostzaan in 1984, in Wormerveer in 1985 en in Zaandam werd in 1987 een consensus getekend.
+J.W. Woudstra/M. Snoek
+{{tag>kerk gereformeerd}}