haven

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie 		Vorige revisie
haven [2024/06/03 06:11]
zaanlander 		haven [2024/06/11 04:59] (huidige)
zaanlander
Regel 4: Regel 4:
 Zie daarvoor ook: [[Economische]] geschiedenis [[eco:economische_ontwikkeling_1580-1800#2 5 1 Scheepsbouw, overtoomrederij. Nieuwe Haven|2.5.1.]], 2.8.1., 3.2.1., 3.9.1., en 3.9.3.  Zie daarvoor ook: [[Economische]] geschiedenis [[eco:economische_ontwikkeling_1580-1800#2 5 1 Scheepsbouw, overtoomrederij. Nieuwe Haven|2.5.1.]], 2.8.1., 3.2.1., 3.9.1., en 3.9.3. 
 == Drooglegging van het IJ== == Drooglegging van het IJ==
-Tot de drooglegging van [[ij|het IJ]] en het graven van het [[Noordzeekanaal]] aan het einde van de 19e eeuw stond de Voorzaan, via het IJ, rechtstreeks in verbinding met de Zuiderzee. Vóór circa 1300, toen [[zaan|De Zaan]] door de Zaandam en de Knollendam werd afgesloten, stond de gehele Zaan zelfs met de zee in verbinding. Daarnaast konden de inwoners van Wormer, Jisp en Krommeniedijk via de meren en Edam op de Zuiderzee komen. Mogelijk is de huidige [[ganssloot|Zuiderganssloot]] de eerste Zaanse haven geweest, waarvandaan de palingschuiten en haringbuizen uitvoeren. In de late middeleeuwen ontstonden aan de Zaandamse kant in het IJ een aantal ankerplaatsen, in de beschutting van de eilanden [[Ruigoord]], [[hoorn1|De Hoorn]] en [[Waard|De Waard]]. Het water achter De Hoorn kreeg de naam [[Hollesloot]], mogelijk werd hier het hout van de zeeschepen op binnenschepen overgeladen. +Tot de drooglegging van [[ij|het IJ]] en het graven van het [[Noordzeekanaal]] aan het einde van de 19e eeuw stond de Voorzaan, via het IJ, rechtstreeks in verbinding met de Zuiderzee. Vóór circa 1300, toen [[zaan|De Zaan]] door de Zaandam en de Knollendam werd afgesloten, stond de gehele Zaan zelfs met de zee in verbinding. Daarnaast konden de inwoners van Wormer, Jisp en Krommeniedijk via de meren en Edam op de Zuiderzee komen. 
  
-Schepen met een geringere diepgang konden een veel betere beschutting vinden door de monding tussen de Sluispolder, de huidige [[Achtersluispolder]]) en de [[Hem]] in te varen. Vóór [[dam|de Dam]] was daar een natuurlijke haven ontstaan: de Oude Haven, die bestond uit het [[Kerkerak]], waar de Zaan naar het westen knikt, en het [[Timmerrak]] of Damrak, waar de Zaan naar de Dam knikt. De schepen meerden af in het Kerkerak, het Timmerrak deed dienst als balkenhaven. De Zaanse bedrijven vestigden zich aanvankelijk achter de Dam aan de [[Achterzaan]]. +Mogelijk is de huidige [[ganssloot|Zuiderganssloot]] de eerste Zaanse haven geweest, waar vandaan de palingschuiten en haringbuizen uitvoeren. In de late middeleeuwen ontstonden aan de Zaandamse kant in het IJ een aantal ankerplaatsen, in de beschutting van de eilanden [[Ruigoord]], [[hoorn1|De Hoorn]] en [[Waard|De Waard]]. Het water achter De Hoorn kreeg de naam [[Hollesloot]], mogelijk werd hier het hout van de zeeschepen op binnenschepen overgeladen.  
 + 
 +Schepen met een geringere diepgang konden een veel betere beschutting vinden door de monding tussen de Sluispolder, de huidige [[Achtersluispolder]] en de [[Hem]] in te varen. Vóór [[dam|de Dam]] was daar een natuurlijke haven ontstaan: de Oude Haven, die bestond uit het [[Kerkerak]], waar de Zaan naar het westen knikt, en het [[Timmerrak]] of Damrak, waar de Zaan naar de Dam knikt. De schepen meerden af in het Kerkerak, het Timmerrak deed dienst als balkenhaven. De Zaanse bedrijven vestigden zich aanvankelijk achter de Dam aan de [[Achterzaan]]. 
  
 In het midden van de 17e eeuw waren daar zo'n 25 scheepswerven gevestigd. De voltooide schepen kwamen in de [[Voorzaan]] door over de [[Overtoom]] over de Dam te worden gehaald. Toen de schepen groter werden en het water vlak achter de Dam steeds ondieper, verplaatste de Zaanse scheepsbouw zich naar de Voorzaan, waar in het Hemland, onmiddellijk ten zuiden van de [[Hogendijk]], de [[nieuwe1|Nieuwe Haven]] werd gegraven in 1650 en 1651. Voorts werden in het [[Kattegat|Ooster-Kattegat]] insteekhavens gegraven. In het midden van de 17e eeuw waren daar zo'n 25 scheepswerven gevestigd. De voltooide schepen kwamen in de [[Voorzaan]] door over de [[Overtoom]] over de Dam te worden gehaald. Toen de schepen groter werden en het water vlak achter de Dam steeds ondieper, verplaatste de Zaanse scheepsbouw zich naar de Voorzaan, waar in het Hemland, onmiddellijk ten zuiden van de [[Hogendijk]], de [[nieuwe1|Nieuwe Haven]] werd gegraven in 1650 en 1651. Voorts werden in het [[Kattegat|Ooster-Kattegat]] insteekhavens gegraven.
Regel 46: Regel 48:
 De [[kamer|Kamer van Koophandel]] had reeds in 1853 op deze moeilijkheid gewezen. Pas in 1875 werd voor het eerst een commissie benoemd, die naar een oplossing moest zoeken. Het commissie-voorstel om de Grote Sluis te vergroten werd evenwel afgewezen. Nieuwe commissies en nieuwe plannen volgden, maar geen hiervan kreeg goedkeuring.  De [[kamer|Kamer van Koophandel]] had reeds in 1853 op deze moeilijkheid gewezen. Pas in 1875 werd voor het eerst een commissie benoemd, die naar een oplossing moest zoeken. Het commissie-voorstel om de Grote Sluis te vergroten werd evenwel afgewezen. Nieuwe commissies en nieuwe plannen volgden, maar geen hiervan kreeg goedkeuring. 
  
-De oplossing kwam pas in 1897, toen het Hoogheemraadschap bereid bleek de twee kleine sluisjes in de Dam, ten oosten van de Grote Sluis, op te geven. Het nadien ingediende plan, waarvan de begrote kosten 450.000 gulden bedroegen, werd goedgekeurd en in 1903 werd de [[Wilhelminasluis]] officieel geopend. Het aantal schepen dat de Oude Haven binnenliep bleef schommelen rond de 200 (1891: 178; 1900: 191; 1910: 215). Maar deze schepen werden wel steeds groter. Het ruimtegebrek in de Oude Haven werd hierdoor steeds nijpender. Reeds in 1904 werd door de Havencommissie in een rapport aanbevolen een nieuwe zeehaven aan te leggen in de Zaandammer polder. Als voordelen werden genoemd: dat de Zaandammer polder reeds 2,5 meter beneden NAP lag, de situering ten westen van de Hembrug, de ruime uitbreidingsmogelijkheden en de mogelijkheid een spoorlijn naar de haven door te trekken, hetgeen overigens nooit is gebeurd. +De oplossing kwam pas in 1897, toen het Hoogheemraadschap bereid bleek de twee kleine sluisjes in de Dam, ten oosten van de Grote Sluis, op te geven. Het nadien ingediende plan, waarvan de begrote kosten 450.000 gulden bedroegen, werd goedgekeurd en in 1903 werd de [[Wilhelminasluis]] officieel geopend. Het aantal schepen dat de Oude Haven binnenliep bleef schommelen rond de 200, 1891: 178; 1900: 191; 1910: 215.  
 + 
 +Maar deze schepen werden wel steeds groter. Het ruimtegebrek in de Oude Haven werd hierdoor steeds nijpender. Reeds in 1904 werd door de Havencommissie in een rapport aanbevolen een nieuwe zeehaven aan te leggen in de Zaandammer polder. Als voordelen werden genoemd: dat de Zaandammer polder reeds 2,5 meter beneden NAP lag, de situering ten westen van de Hembrug, de ruime uitbreidingsmogelijkheden en de mogelijkheid een spoorlijn naar de haven door te trekken, hetgeen overigens nooit is gebeurd. 
  
 Na felle discussies werd de aanleg van de [[nieuwe1|Nieuwe Zeehaven]] tenslotte in 1910 aanbesteed. Met name de steeds verdergaande groei van de aanvoer van ongezaagd hout in de Zaanstreek had de voorstanders van de Nieuwe Zeehaven hun zin doen krijgen.  Na felle discussies werd de aanleg van de [[nieuwe1|Nieuwe Zeehaven]] tenslotte in 1910 aanbesteed. Met name de steeds verdergaande groei van de aanvoer van ongezaagd hout in de Zaanstreek had de voorstanders van de Nieuwe Zeehaven hun zin doen krijgen. 
Regel 61: Regel 65:
 Na de oorlog herstelde de aanvoer van gezaagd hout zich evenwel volledig; in 1925 werd het vooroorlogse niveau overtroffen. De aanvoer van balken was door de oorlog evenwel definitief ten einde gekomen. De exporterende landen waren tijdens de oorlog noodgedwongen zelf gaan zagen en bleven dat ook na 1918 doen. De Balkenhaven werd daardoor slechts enkele jaren gebruikt. Ook de vestiging van [[bruynzeelbedrijven|Bruynzeel]] aan de Nieuwe Zeehaven, die hier zeer dikke tropische stammen opsloeg ten behoeve van de fineerfabriek, kon het verlies van de balkenaanvoer niet compenseren; de Nieuwe Zeehaven bleef een nooit ingeloste belofte. In 1988 werd de Balkenhaven deels gedempt om ruimte te creëeren voor industrieterrein Zuiderhout met de bedrijven [[Pont]]-Meijer en [[Gras]], die het eiland verlieten in verband met de aanleg van de [[Uylbrug|Dr. J.M. den Uylbrug]]. Na de oorlog herstelde de aanvoer van gezaagd hout zich evenwel volledig; in 1925 werd het vooroorlogse niveau overtroffen. De aanvoer van balken was door de oorlog evenwel definitief ten einde gekomen. De exporterende landen waren tijdens de oorlog noodgedwongen zelf gaan zagen en bleven dat ook na 1918 doen. De Balkenhaven werd daardoor slechts enkele jaren gebruikt. Ook de vestiging van [[bruynzeelbedrijven|Bruynzeel]] aan de Nieuwe Zeehaven, die hier zeer dikke tropische stammen opsloeg ten behoeve van de fineerfabriek, kon het verlies van de balkenaanvoer niet compenseren; de Nieuwe Zeehaven bleef een nooit ingeloste belofte. In 1988 werd de Balkenhaven deels gedempt om ruimte te creëeren voor industrieterrein Zuiderhout met de bedrijven [[Pont]]-Meijer en [[Gras]], die het eiland verlieten in verband met de aanleg van de [[Uylbrug|Dr. J.M. den Uylbrug]].
  
- Ook na de aanleg van de Nieuwe Zeehaven werd het gebied rond de Voorzaan nog enige malen verbeterd. In 1925 werden Zijkanaal G en de Oude Haven opnieuw tot 9 meter uitgediept en de Voorzaan tot 4,25 meter. In 1936 werden de houten steigers vervangen door de nu nog aanwezige 450 meter lange betonnen loswal. Voor de binnenscheepvaart was de sloop van de [[haversluis|Jaap Haversluis]] en de bouw van de [[haremakersluis|Gerrit Haremakersluis]] (beide bereikbaar via de Nieuwe Haven van 1651) van belang (1939). De Haremakersluis werd in 1976 gedempt. Eind jaren '60 werd ook in het gebied ten oosten van Zijkanaal G. havenruimte geschapen; in de Achtersluispolder werden de Isaac [[Baart-haven]] en de [[metselaarhaven|Dirk Metselaarhaven]] gegraven. + Ook na de aanleg van de Nieuwe Zeehaven werd het gebied rond de Voorzaan nog enige malen verbeterd. In 1925 werden Zijkanaal G en de Oude Haven opnieuw tot 9 meter uitgediept en de Voorzaan tot 4,25 meter. In 1936 werden de houten steigers vervangen door de nu nog aanwezige 450 meter lange betonnen loswal. Voor de binnenscheepvaart was de sloop van de [[haversluis|Jaap Haversluis]] en de bouw van de [[haremakersluis|Gerrit Haremakersluis]] beide bereikbaar via de Nieuwe Haven van 1651 van belang (1939). De Haremakersluis werd in 1976 gedempt. Eind jaren '60 werd ook in het gebied ten oosten van Zijkanaal G havenruimte geschapen; in de Achtersluispolder werden de Isaac [[Baart-haven]] en de [[metselaarhaven|Dirk Metselaarhaven]] gegraven. 
  
 In de naoorlogse periode hadden de havens vooral belang voor de aanvoer van goederen. Voor de uitvoer van goederen uit de Zaanstreek was vooral het wegvervoer belangrijk. De uitvoer uit de haven bedroeg in 1987 slechts 5.978 ton. De meeste schepen die de Zaanse havens binnenliepen voeren onder de Nederlandse vlag, daarnaast kwamen er vrij veel Zweedse en Westduitse schepen, terwijl het aandeel van Russische schepen toenam.  In de naoorlogse periode hadden de havens vooral belang voor de aanvoer van goederen. Voor de uitvoer van goederen uit de Zaanstreek was vooral het wegvervoer belangrijk. De uitvoer uit de haven bedroeg in 1987 slechts 5.978 ton. De meeste schepen die de Zaanse havens binnenliepen voeren onder de Nederlandse vlag, daarnaast kwamen er vrij veel Zweedse en Westduitse schepen, terwijl het aandeel van Russische schepen toenam. 
  
-Ook schepen uit Groot-Brittannië, Finland en Frankrijk waren regelmatige bezoekers. Hout was steeds het belangrijkste via de havens ingevoerde product. Van de in 1950 totaal ingevoerde hoeveelheid van 283.057 ton goederen, was 274.710 ton hout, rijst 7518 ton, overige goederen 829 ton). In 1973 werd 369.608 ton goederen ingevoerd, waarvan 293.966 ton hout. In het jaar 1987 werd in totaal 465.990 ton ingevoerd, waarvan 247.465 ton hout, 173.825 ton landbouwproducten en 44.700 ton overige producten. Het exacte aantal schepen dat de havens binnenvaart is niet bekend; sommige schepen doen de haven alleen voor overnachting aan. +Ook schepen uit Groot-Brittannië, Finland en Frankrijk waren regelmatige bezoekers. Hout was steeds het belangrijkste via de havens ingevoerde product. Van de in 1950 totaal ingevoerde hoeveelheid van 283.057 ton goederen, was 274.710 ton hout, rijst 7518 ton, overige goederen 829 ton. In 1973 werd 369.608 ton goederen ingevoerd, waarvan 293.966 ton hout. In het jaar 1987 werd in totaal 465.990 ton ingevoerd, waarvan 247.465 ton hout, 173.825 ton landbouwproducten en 44.700 ton overige producten. Het exacte aantal schepen dat de havens binnenvaart is niet bekend; sommige schepen doen de haven alleen voor overnachting aan. 
  
 De toekomst van de havens in de Zaanstreek is ten dele onduidelijk. Zeker is in ieder geval dat door de bouw van de Dr. J.M. den Uylbrug de Oude Haven voor grote zeeschepen niet meer bereikbaar zal zijn. De Balkenhaven bij de Nieuwe Zeehaven is inmiddels gedempt voor de vestiging van Pont-Meijer en Gras op industrieterrein Zuiderhout. De Nieuwe Zeehaven zal gebruikt worden voor de aanvoer van hout voor deze bedrijven. In juni 1989 brachten de Kamers van Koophandel en Fabrieken van Zaanstad, van Amsterdam en van Haarlem een rapport uit waarin vooral een uitbreiding van de overslag van stukgoed werd voorzien.     De toekomst van de havens in de Zaanstreek is ten dele onduidelijk. Zeker is in ieder geval dat door de bouw van de Dr. J.M. den Uylbrug de Oude Haven voor grote zeeschepen niet meer bereikbaar zal zijn. De Balkenhaven bij de Nieuwe Zeehaven is inmiddels gedempt voor de vestiging van Pont-Meijer en Gras op industrieterrein Zuiderhout. De Nieuwe Zeehaven zal gebruikt worden voor de aanvoer van hout voor deze bedrijven. In juni 1989 brachten de Kamers van Koophandel en Fabrieken van Zaanstad, van Amsterdam en van Haarlem een rapport uit waarin vooral een uitbreiding van de overslag van stukgoed werd voorzien.    
  • /home/zaanwiki/domains/zaanwiki.nl/private_html/encyclopedie/data/attic/haven.1717387869.txt.gz
  • Laatst gewijzigd: 2024/06/03 06:11
  • door zaanlander