Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

--- paltrok [2016/07/04 21:03]
wies
+++ paltrok [2024/06/18 10:39] (huidige)
zaanlander
@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 ==== Paltrok ====
-Molentype, alleen toegepast voor de houtzagerij. De paltrokken, waarvan er meer dan 200 in de Zaanstreek zijn geweest, kenmerken zich door een aan drie zijden open werkvloer (zaaggrond), een geteerd (dus donker) uiterlijk en het feit dat bij het kruien de gehele molenmassa over een rolring wordt rondgedraaid; de paltrok is hierdoor een onderkruier in tegenstelling tot de [[bovenkruier|bovenkruiers]], waarvan alleen de kap wordt gedraaid.
+Molentype, alleen toegepast voor de [[houtzagerij|houtzagerij]]. De paltrokken, waarvan er meer dan 200 in de Zaanstreek draaiden, kenmerken zich door een aan drie zijden open werkvloer, de zaaggrond, een geteerd dus donker uiterlijk en het feit dat bij het kruien de gehele molenmassa over een rolring wordt rondgedraaid; de paltrok is hierdoor een onderkruier in tegenstelling tot de [[bovenkruier|bovenkruiers]], waarvan alleen de kap wordt gedraaid.
- Juist doordat de hele molen naar de wind werd gedraaid, was het voor de aanvoer van de te verzagen stammen nodig de molen zoveel mogelijk met water te omringen, opdat de kraan (die natuurlijk meedraaide als de molen op de wind werd gezet) steeds de stammen uit het water op de zaagslee kon hijsen. De paltrok stamt af van de in 1592 door [[Uytgeest|Cornelis Corneliszoon van Uytgeest]] (zie supplement) gebouwde zaagmolen, '[[Juffertje|Het Juffertje]]'. De uitvinder zag als eerste kans de draaiende beweging van de wieken om te zetten in de op- en neergaande beweging die voor zaagramen is vereist. De twee of drie zaagramen in een paltrok worden in beweging gebracht door een driebochtige krukas. De zogenoemde wagenschotzagers bevatten twee zaagramen, gewone (balken)zaagmolens hadden er drie.
+ Juist doordat de hele molen naar de wind werd gedraaid, was het voor de aanvoer van de te verzagen stammen nodig de molen zoveel mogelijk met water te omringen, opdat de kraan die natuurlijk meedraaide als de molen op de wind werd gezet steeds de stammen uit het water op de zaagslee kon hijsen. De paltrok stamt af van de in 1592 door [[Uytgeest|Cornelis Corneliszoon van Uytgeest]] gebouwde zaagmolen [[Juffertje|Het Juffertje]]. De uitvinder zag als eerste kans de draaiende beweging van de wieken om te zetten in de op- en neergaande beweging die voor zaagramen is vereist. De twee of drie zaagramen in een paltrok worden in beweging gebracht door een driebochtige krukas. De wagenschotzagers bevatten twee zaagramen, gewone balkenzaagmolens telden er drie.
-De naam paltrok is naar wordt aangenomen ontstaan doordat dit molentype deed denken aan in de Duitse Pfalz gedragen jassen. Deze zwarte mannenjassen werden strak over het bovenlichaam gedragen, maar hadden op heuphoogte een opvulling, waardoor de lange panden min of meer uitstonden. [[Boorsma|Boorsma]] telde (in 'Duizend Zaanse Molens`) in totaal 237 Zaanse paltrokken. In 1880 stonden er nog 53, in 1898 was dat aantal teruggelopen tot 21. In 1990 waren er twee over, waarvan de door woonbebouwing omringde '[[held|De Held Jozua]]' in Westerwatering te Zaandam (nog) in deplorabele toestand verkeert. De andere, '[[poelenburg1|De Gecroonde Poelenburg]]' aan de [[kalverringdijk|Kalverringdijk]] (Zaanse Schans) is in 1990 bij een restauratie weer zaagvaardig gemaakt. Het meest opmerkelijke aan de paltrokken is hun open karakter. De arbeiders in deze molens werkten in de open lucht. Op de zaaggrond zijn de zaagramen en de zaagsleden opgesteld. Niet alleen de zaagramen, maar ook de kraan en de zaagsleden worden door de wind aangedreven. \\
+De naam paltrok is naar wordt aangenomen ontstaan doordat dit molentype deed denken aan in de Duitse Pfalz gedragen jassen. Deze zwarte mannenjassen werden strak over het bovenlichaam gedragen, maar hadden op heuphoogte een opvulling, waardoor de lange panden min of meer uitstonden. [[Boorsma|Pieter Boorsma]] telde in Duizend Zaanse Molens in totaal 237 Zaanse paltrokken. In 1880 stonden er nog 53 overeind, in 1898 was dat aantal teruggelopen tot 21. In 1990 waren er nog twee over, waarvan de door woonbebouwing omringde [[held|De Held Jozua]] in [[westerwatering|Westerwatering]] te Zaandam nog in deplorabele toestand verkeert. De andere, [[poelenburg_gekroonde|De Gekroonde Poelenburg]] aan de [[kalverringdijk|Kalverringdijk]] op de Zaanse Schans is in 1990 bij een restauratie weer zaagvaardig gemaakt. Het meest opmerkelijke aan de paltrokken is hun open karakter. De arbeiders in deze molens werkten in de open lucht. Op de zaaggrond zijn de zaagramen en de zaagsleden opgesteld. Niet alleen de zaagramen, maar ook de kraan en de zaagsleden worden door de wind aangedreven. \\
 Zie ook: [[Balkenhaven|balkenhaven]], [[balkenzager|balkenzagers]], [[houtzagerij|houtzagerij]] en [[wagenschotzagerij|wagenschotzagers]].
+{{tag>molen}}