Zie:

• Houtzagerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoutzagerij
  
  Het zagen van hout in Houtzaagmolens en later in stoomhoutzagerijen. De Zaanse familiebedrijven in het houtvak hielden zich zowel met de handelskant als met de zagerij bezig; de ontwikkeling van de Zaanse houtzagerij is daardoor niet los te zien van de Zaanse
• Balkenzagerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBalkenzager
  
  Windmolens tot het zagen van planken en ribben uit boomstammen, als vroegste en lange tijd ook belangrijkste tak van nijverheid in de Zaanstreek. Zoals bekend werd de zagerij met behulp van molens (uitvinding van Cornelis Corneliszoon van Uytgeest) hier het eerst toegepast; voordien werden alle balken, stammen enzovoort met de hand verzaagd. Het totale aantal zaagmolens in de Zaanstreek heeft volgens opgave van
• Houthandelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHouthandel
  
  Belangrijke drager van de Zaanse economie. Ontstaan en in belang gegroeid aan het eind van de 16e en vooral het begin van de 17e eeuw; ondanks door de eeuwen heen aanzienlijke veranderingen van karakter één van de belangrijke economische activiteiten binnen de Zaanstreek. Lange tijd was de Zaanstreek in de Nederlandse, en ook in de internationale, houthandel een van de toonaangevende gebieden.
• Juffertje, hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJuffertje, het
  
  Eerst gebouwde houtzaagmolen, in 1596 naar Oostzaandam vervoerd. De uitvinding van de houtzaagmolen. door Cornelis van Uytgeest, dateert uit 1592. Volgens mededelingen van H. Soeteboom, Hendrick Jacobsz. werd de molen, die men om zijn vorm het Juffertje noemde, in de voorzomer van 1596 naar Oostzaandam vervoerd. De uitvinder van de molen had het octrooi op zijn uitvinding, dat hij van de Staten had gekregen, verkocht aan de Zaandammer
• Molenindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenindustrie
  
  Productieve technische bedrijvigheid, uitgevoerd met molens. De Zaanstreek wordt met recht het oudste industriegebied ter wereld genoemd. Vanaf omstreeks 1600 ontwikkelde zich hier een opeenhoping van industriële bedrijvigheid van een tot dan ongekende veelzijdigheid en omvang. Tussen 1575 en 1875 zijn rond de Zaan ongeveer duizend molens gebouwd. Nu, zo'n honderd jaar later, zijn daarvan, naast een drietal polder-watermolens, slechts een dertiental industrie windmolens over.
• Paltrokplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPaltrok
  
  Molentype, alleen toegepast voor de houtzagerij. De paltrokken, waarvan er meer dan 200 in de Zaanstreek draaiden, kenmerken zich door een aan drie zijden open werkvloer, de zaaggrond, een geteerd dus donker uiterlijk en het feit dat bij het kruien de gehele molenmassa over een rolring wordt rondgedraaid; de paltrok is hierdoor een onderkruier in tegenstelling tot de
• Dirk Sybrandszplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSybrandsz., Dirk
  
  In 1596 is de door Cornelis Corneliszoon van Uytgeest gebouwde kleine zaagmolen Het Juffertje per vlot naar een blijvende standplaats in Oostzaandam vervoerd. Koper was Oostzaandammer Dirck Sybrandsz van wie weinig nadere gegevens bekend zijn. Het Juffertje werd door Hendrick Jacobsz Soeteboom in 1658 'dese vruchtbare Moeder-moolen' genoemd en hij vermeldde ook: 'In voorige tijden liet men het Juffertje dus spreken:
• Cornelis Cornelisz. van Uytgeestplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigUytgeest, Cornelis Cornelisz. van
  
  De eerste houtzaagmolen Cornelis Cornelisz van Uytgeest, ook wel: Krelis Lootjes, uitvinder van het creck-werk of krukwerk, dat in houtzaagmolens of paltrokken en oliemolens werd toegepast. Van Uytgeest deed zijn vinding in 1592. G. Doorman schreef hierover in zijn verhandeling 'Octrooien voor uitvindingen in de Nederlanden in de 16e-18e eeuw' (Den Haag 1940): 'Zelfs wanneer Cornelis Cornelisz het principe van het zaagraam uit enige publicatie zou hebben gekend,…
• Wagenschotzagerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWagenschotzagerij
  
  Onderdeel van de houtzagerij, waarbij men zich toelegde op het zagen van wagenschot, een fijn soort eikehout dat werd gebruikt als wandbekleding in interieurs. Ook wagenmakers gebruikten wagenschot, maar de naam is mogelijk een verbastering van “weeg' ('wand'). Wagenschotzagerij werd uitgevoerd in