Cacaofabriek en -handel, en oorspronkelijk oliën- en vet- tenraffinaderij , te Wormer en Zaandam- Oost, opgericht in 1928, uitgegroeid tot in omvang het tweede cacaobonen-verwerken- de bedrijf in de streek. Grondlegger van het bedrijf was dipl. ing. K.J . Gerkens, die in de oude panden van het oliezaadverwerkingsbedrijf De Mol aan de Veerdijk te Wormer (dat enige jaren eerder stil was komen te liggen) in mei 1928 begon met het raffineren van plantaardige en dierlij- ke oliën en vetten. Het bedrijf kreeg de naam Gerkens Olieraffinaderij nv. Gerkens richtte het bedrijf in met een instal- latie voor het raffineren, bleken en stomen, en vulde die in 1934 aan met de eerste destil- latieve ontzuringsapparatuur in Nederland. Naast de oliën en vetten werd een specialis- _ me ontwikkeld voor het vet cacaoboter, en begon men partijen te veredelen voor J an Schoemaker bv, Jan, Wessanen nv, Koninklijke (zie Berisford Cacao Cacao), Boon en andere Zaanse cacaover- werkers, alsmede niet-lokale bedrijven als Van Houten, Bensdorp, Blooker, Land & Zee en Holland. In de jaren dertig werd ook voor buitenlandse opdrachtgevers gewerkt, zoals indirect voor Cadbury in Engeland. Dit leidde tot een bod van Cadbury op het bedrijf in 1938; Gerkens verkoos echter zelfstandig te blijven. De Tweede Wereldoorlog was een moeilijke tijd en ook in de jaren daarna dreigde, na een aanvankelijk herstel, de groei uit het bedrijf te raken. De reden was dat veel klanten zelf gingen raffineren of stomen, zodat het aantal loonopdrachten verminderde. Toch waren er in 1952 nog ca. 35 personeelsleden. In dat- zelfde jaar werd H.J . Viskil, schoonzoon van Gerkens. in de leiding van het bedrijf opge- nomen. In 1958 werd besloten over te gaan tot de handel in cacaoboter. Dit gebeurde in een aparte firma: Gerkens Handelmaatschappij nv. Voortaan zouden partijen cacaoboter worden gekocht. in de olieraffinaderij wor- den veredeld, om daarna te worden verkocht aan chocoladefabrikanten. Daarmee werd Gerkens leverancier van cacaoboter en een concurrent van de andere Zaanse cacaofa- brieken. De handelsmaatschappij werd al snel de grootste opdrachtgever van de raffi- naderij, en later de enige. Het bedrijf kon echter alleen gestoomde, en dus smaakloze, cacaoboter leveren en de noodzaak om ook smaakgevende boter te kunnen fabriceren werd steeds dringender. Na enige experimen- ten met wringers werd besloten persboter te gaan produceren. Met dit doel voor ogen werd in juli '63 cacaofabriek de Jonker aan de Oostzijde te Zaandam van L. Burghait overgenomen. Dit bedrijf, dat eigenlijk een chocoladefabriek was, bezat twee cacaoper- sen om in de eigen behoefte aan cacaoboter te voorzien. Gerkens Olieraf?naderij was daarmee een “echte” cacaofabriek geworden, ofschoon met een verwerking van 1250 ton bonen in het eerste jaar nog van bescheiden omvang. In 1963 stierf oprichter K.J. Ger- kens en werd de naam van het bedrijf gewij- zigd in Gerkens Cacao Industrie nv. Het be- drijf betrok vanaf dat moment zelf de bonen uit West-Afrika en Zuid- en Midden-Ameri- ka. De periode 1965-1975 werd gekenmerkt door voortdurende groei. In 1967 werd H.J . Viskil algemeen directeur. Persen en molens werden aangeschaft en de klantenkring voor boter en poeder nam toe. In 1970 werd reeds 10.000 ton bonen verwerkt, terwijl het aantal personeelsleden steeg tot ca. 70. Na een associatie met een Amerikaans le- vensmiddelenbedrijf, Capitol Food Indus- tries Inc. die in 1969 werd aangegaan, werd het aandelenpakket in 1975 overgenomen door General Cocoa Company Holland bv. Dit was geen belemmering voor verdere ont- wikkeling van het bedrijf. In 1977 werd Korff`s Koninklijke Cacao- en Chocoladefa- brieken nv te Amsterdam overgenomen. Van Korff werd alleen het cacao-deel van de pro- duktie bij Gerkens geintegreerd. In 1979 nam Gerkens Stuurman, Reinier Cacao bv te Zaandam over. De totale produktie steeg daarmee tot ca. 25.000 ton bonen per jaar. Vanaf het nieuwe startjaar 1979/ 1980, waar- in een vernieuwd produktiebedrijf aan de Veerdijk in Wormer in bedrijf werd geno- men, werd veel aan modernisering van het machinepark gedaan. In 1985 was de verwer- king ca. 36.000 ton bonen per jaar gewor- den. ln 1983 drong de vennootschap door tot de top 100 industriele ondernemingen in Neder- land. Begin 1987 werd de General Cocoa Company overgenomen door het Amerikaan- se Cargill. Bij Gerkens waren in 1991 297 personen in dienst. Door een uitbreidings- en modemiseringsplan, waarmee tot eind 1986 f 20 mln. gemoeid was en waarbij het bedrijf te Wormer, Stuurman Cacao en De Jonker betrokken waren, kon de verwerking van ca- caobonen tot een niveau van 75 .000 ton per jaar gebracht worden (1989). De omzet in het boekjaar 1989-'90 bedroeg f 600 mln. Zie voorts: Cacao-industrie.