Onderstaande lijst geeft een overzicht van de veranderingen die het afgelopen jaar zijn gedaan.

• Welkom op de ZaanWikiplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWelkom op de ZaanWiki
  
  De Online Encyclopedie van de Zaanstreek!
  
  A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W IJ Z Onderwerpen
  
  * Archeologie * Bestuur en rechtspraak * Bevolking * Bewoningsgeschiedenis * Bouwen in de Zaanstreek * Crisisjaren '30 * Cultuur * Demografie [De Online Encyclopedie van de Zaanstreek!] — Gemeentearchief Zaanstad 2024/11/18 16:34
• christen_unie verwijderd — 47.128.98.5 2024/11/12 10:39
• Moelker, Hubrecht Pieterplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMoelker, Hubrecht Pieter
  
  Brouwershaven, 19 oktober 1921 - Ruinen, 24 december 2001
  
  Hubrecht Pieter Moelker, amateur-historicus, auteur van een groot aantal artikelen en boeken. Voor de Zaanstreek zijn vooral zijn geschriften over Jisp van betekenis. Moelker studeerde, na de MULO in Zierikzee, staats- en administratief recht. In 1941 begon hij een ambtelijke carrière als volontair op de gemeente-secretarie van Kruiningen; nadien werkte hij in Brouwershaven, Zonnemaire, Noordgouwe, Maasdam, Jisp… — Peter van den Dongen 2024/11/06 01:08
• Pasveer, Janplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPasveer, Jan
  
  Coevorden, 10 februari 1933 - Zaandam, 15 januari 2005
  
  Dirigent, muziekpedagoog, kerkmusicus. Jan Pasveer kreeg zijn eerste kerkorgellessen van Willem Hendrik Zwart, als oud-Zaandammer organist in Coevorden. Als 14-jarige was hij al organist in Oosterhesselen en op zijn 16e dirigeerde hij zijn eerste koor. Daartoe volgde hij directielessen bij R. Beintema. Op aandringen van zijn leermeester Zwart solliciteerde Pasveer bij de gereformeerde Zuiderkerk in Zaandam. Hij werd benoemd na… — Peter van den Dongen 2024/10/14 14:41
• Moriaanshoofd, hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMoriaanshoofd, het
  
  Café met kolfbaan in Wormer, 'op de hoecke van de Kerckstraet', het vroegere dorpscentrum. Het gebouw werd als herberg gebouwd in 1585 door Sijmen Moerjaen en hij noemde dit het Moerjaenshooft. Het familie-embleem van Sijmen Moerjaen, het hoofd van een Moerjaen, of Mooriaan siert nog steeds de gevel. Binnen, achter de tap van het voorcafé, staat een Moriaanshoofd van hout, gemaakt door ir. J. Wassink, te Jisp. — Mark Aberkrom 2024/09/20 14:03
• Kolfplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKolf
  
  In de Zaanstreek, nu nog op slechts een plaats (in Wormer) beoefende sport, dat uit de 13e eeuw dateert. Kolf wordt sinds het begin van de 18e eeuw op overdekte banen gespeeld. Daarvan zijn er nu nog een klein aantal in Nederland aanwezig.
  
  Naast de genoemde baan in Wormer (Het — Mark Aberkrom 2024/09/20 13:56
• Boorsma, Pieterplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoorsma, Pieter
  
  Koog aan de Zaan, 10 oktober 1871 - 19 september 1951 Het Pink Pieter Boorsma stamde uit een arbeidersgezin, was sociaal zeer bewogen en gold politiek gezien als anarchist. Als jongeman was hij bevriend met F. Domela Nieuwenhuis. De overlevering wil dat zij tijdens een staking bij het oliebedrijf Het Hart en De Zwaan ’s nachts getweeën in een lantaarnpaal vóór het huis van de directeur van het bedrijf klommen en leuzen riepen. Zijn opvattingen vertolkte hij later in een aantal … [Duizend Zaanse Molens] — Peter van den Dongen 2024/09/11 03:59
• Molenindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenindustrie
  
  Productieve technische bedrijvigheid, uitgevoerd met molens. De Zaanstreek wordt met recht het oudste industriegebied ter wereld genoemd. Vanaf omstreeks 1600 ontwikkelde zich hier een opeenhoping van industriële bedrijvigheid van een tot dan ongekende veelzijdigheid en omvang. Tussen 1575 en 1875 zijn rond de Zaan ongeveer duizend molens gebouwd. Nu, zo'n honderd jaar later, zijn daarvan, naast een drietal polder-watermolens, slechts een dertiental industrie windmolens over. — Peter van den Dongen 2024/09/11 03:35
• Klokkenmakerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKlokkenmakerij
  
  Het maken van klokken, in de Zaanstreek vooral beoefend tussen circa 1650 en 1750. In de jaren vijftig van de 20e eeuw werden de Zaanse klokken populair en kwamen er niet in de Zaanstreek gefabriceerde imitatie-klokken in de handel. De juistheid van de wel gehoorde veronderstelling dat de befaamde Friese klokkenmakerij uit de Zaanse is voortgekomen, is zeer twijfelachtig. In Friesland waren reeds klokkenmakers in de 15e eeuw. — Peter van den Dongen 2024/09/10 03:34
• Albionplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAlbion
  
  Cricketclub in Zaandam, opgericht in 1885. De vereniging, die als enige in de Zaanstreek de cricketsport bedreef, heeft langer dan veertig jaar bestaan. In 1925 is het 40-jarig bestaan nog feestelijk gevierd. Het jaar van opheffing is niet gevonden. Aangezien de eerste Nederlandse cricketclub, UD in Deventer, in 1875 was ontstaan en de Nederlandsche Cricketbond in 1881 kon Albion worden beschouwd als een der oudste verenigingen. De oprichters waren L. Simonsz, J. Endt, J. Poel, J. Brat,… — Peter van den Dongen 2024/09/09 11:18
• Natuur in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNatuur in de Zaanstreek
  
  Natuur is het totaal der levende organismen, inclusief hun onderlinge relaties. De betrekkingen van organismen, micro-organismen, planten, dieren en mensen, met hun omgeving vormen het studieterrein van de ecologie. In dit artikel wordt vanuit ecologisch standpunt een zo overzichtelijk mogelijke beschrijving gegeven van de natuur in de Zaanstreek. Zie ook: — Peter van den Dongen 2024/08/25 21:18
• 2.1. Inleidingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2.1. Inleiding
  
  Economische Geschiedenis en structuur
  
  2.1. Inleiding
  
  2 De structuur van de Zaanse economie Uit de algemene inleiding is gebleken dat in beginsel een reeks van structuurbepalende elementen en factoren bruikbaar is om een goed beeld te geven van de economie van de Zaanstreek. Er zijn ook verscheidene rapporten en andere publicaties over dit onderwerp beschikbaar, zie de bronvermelding. In het beperkte kader van een encyclopedie bijdrage zou het te ver voeren alle aspecten in beschouwing te nemen… — Peter van den Dongen 2024/08/25 04:15
• Spaanse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpaanse tijd
  
  Lokale aanduiding voor de jaren 1572 tot en met 1576, de tijd waarin de Zaanstreek gedeeltelijk door troepen in Spaanse dienst bezet was. Feitelijk is het een foutieve naamgeving van de eerste jaren van de opstand in de Nederlanden tegen de toenmalige vorst, — Peter van den Dongen 2024/08/22 09:08
• Jongsma, Anton Gerritplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJongsma, Anton Gerrit
  
  Zwolle, 11 augustus 1899 – Soest, 31 juli 1960
  
  Anton Gerrit Jongsma lid van de NSB, burgemeester van Krommenie van 11 juli 1942 tot 17 november 1943, bijgenaamd Gekke Gerrit.
  
  In de Zaanstreek werden tussen 1943 en 1945 zo’n twintig mannen en twee vrouwen gedood door de illegaliteit. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat door deze liquidaties twee tot vier keer zoveel slachtoffers vielen als op grond van het Zaanse inwonertal kan worden verwacht. Verwonderlijk is dat nie… — Peter van den Dongen 2024/08/17 04:03
• Zaans Schoonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaans Schoon
  
  Stichting tot behoud van Zaanse houtbouw, opgericht in 1951. De plannen om te komen tot een reservaat van Zaanse houtbouw werden gedurende de oorlog bekokstoofd en namen in 1951 vaste vormen aan. Het initiatief hiertoe is uitgegaan van stichting Zaans Schoon, die op de bres staat voor het vele moois van de Zaanse houtbouw. Veel Zaanse houten huizen, met fraaie halsgevel of versierd voorschot, liepen gevaar te verdwijnen als gevolg van uitbreiding van de fabrieken en doorbraken ter … — Peter van den Dongen 2024/08/16 13:47
• Folkloreplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFolklore
  
  De gezamenlijke uit het verleden overgeleverde zeden en gebruiken van een land, streek of plaats. Deze tradities worden bestudeerd en zo mogelijk verklaard door de wetenschap der volkskunde. Tot de folklore worden doorgaans gerekend:
  
  * Zeden en gebruiken onder andere bij geboorte, huwelijk en dood; bij de feesten van het jaar; bij eten en drinken; bij vermakelijkheden en spel, niet in het minst bij het kinderspel, woningbouw en klederdracht, de gewoonten bij landbouw, veeteelt en an… — Peter van den Dongen 2024/08/16 13:38
• Eendenhouderijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEendenhouderij
  
  Door de aanwezigheid van zoveel sloten, plassen en drassige weiden is de Zaanstreek steeds een trekpleister of pleisterplaats geweest voor watervogels, zoals wilde eenden. Algemeen wordt aangenomen dat de jacht op waterwild één van de vroegste bestaansbronnen van de bevolking is geweest. Hoewel ons daarover geen bronnen bekend zijn, mag worden verondersteld dat hierbij op een aantal plaatsen gebruik is gemaakt van eendenkooien. De jachtbuit zal dan voor consumptiedoeleinden verha… — Peter van den Dongen 2024/08/13 03:31
• Bejaardenoordenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBejaardenoorden
  
  Ooit door de rijksoverheid geïntroduceerde benaming voor verzorgings- en verpleeghuizen voor ouderen die om gezondheidsredenen niet meer volledig zelfstandig kunnen wonen. Behalve voor de eigen bewoners vervullen de instellingen ook een verzorgende functie voor in de omgeving zelfstandig wonende ouderen. Daarnaast is aandacht voor de toewijding aan met name psychogeriatrische patiënten met lichte geestelijke storingen zoals verwardheid of vergeetachtigheid. — Peter van den Dongen 2024/08/11 22:16
• Typhoon, Dagblad voor de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTyphoon, Dagblad voor de Zaanstreek
  
  Dagblad, oorspronkelijk illegaal verzetsblad, aanvankelijk uitgegeven door De Typhoon bv te Zaandam, later door uitgeversmaatschappij Midden Noord-Holland, Damiate Holding Haarlem. Het eerste exemplaar van De Typhoon verscheen op 12 oktober 1944 en werd uitgebracht door de Rooms Katholieke Centrale, RKC, zie ook: — Peter van den Dongen 2024/08/11 21:32
• Redactieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRedactie
  
  * Prof. dr. Leopold Alfred Ankum, 21 augustus 1932 - Amsterdam, 1 april 2007 * Franken, Gé, Deventer, 6 augustus 1920 – Zaanstad, 24 september 1994 * Gebr. de Jong † * Dr. Jan Pieter van Nieuwenhuize, 13 augustus 1914 - Amersfoort, 28 februari 1996 * Jan Pasveer, Coevorden, 10 februari 1933 – Zaandam, 15 januari 2005 — Peter van den Dongen 2024/08/11 20:50
• Vries, J.W. deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVries, J.W. de
  
  Jan de Vries, aanvankelijk boek- en kunsthandelaar, in 1924 medevennoot in de firma K. Blees Gzn aan de Westzijde in Zaandam, later onder meer directeur van kantoorinrichtingsbedrijf Blees bv. Daarnaast vervulde De Vries een groot aantal organisatorische functies:
  
  * — Peter van den Dongen 2024/08/11 20:29
• Eerste Wereldoorlogplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEerste Wereldoorlog
  
  Reeks van conflicten die uitgroeiden tot een oorlog, waarbij tussen 1914 en 1918 vele landen betrokken raakten. Het primaire conflict betrof Oostenrijk-Servië. Op 28 juni 1914 werden de Oostenrijkse aartshertog-troonopvolger Franz Ferdinand en diens echtgenote door een Serviër vermoord. Het was de lont in een kruitvat. Oostenrijk had een bondgenootschap met het Duitse keizerrijk, Rusland stond achter Servië. Na een maand, op 1 augustus, brak reeds de oorlog tussen Duitsland … — Peter van den Dongen 2024/08/04 11:55
• Herderskind, Hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHerderskind, Het
  
  Het Herderskind, papiermolen en later houtzaagmolen te Zaandijk, achtkante bovenkruier. De windbrief van de geheel met hout bedekte molen werd gegeven in januari 1694. In 1856 werd hij ingericht als houtzaagmolen. Hij heeft gestaan ten oosten van de Watering, ten westen van watermolen — Peter van den Dongen 2024/08/04 09:31
• Kat, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKat, De
  
  Houtzaag/verfmolen in Oostzaandam, bovenkruier.
  
  Verfmolen De Kat is een oorspronkelijk in 1781 gebouwde achtkante bovenkruier met stelling, die sinds de herbouw in 1960 tot verfmolen is ingericht. Hij heeft gestaan aan of nabij de Knie. Hij werd in 1759 gesloopt en herbouwd als pelmolen — Peter van den Dongen 2024/08/04 09:14
• Konijn, Hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKonijn, Het
  
  Het Konijn, houtzaagmolen in Zaandijk, bovenkruier.
  
  De windbrief van de balkenzager werd gegeven in april 1644. Hij heeft gestaan achter de Zaandijker kerk, ten oosten van de tegenwoordige spoorlijn. De molen werd gesloopt in 1877. — Peter van den Dongen 2024/08/04 08:40
• Schipper Gzn nv, Houthandel P.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchipper Gzn nv, Houthandel P.
  
  Tot 1970 zelfstandige houthandel te Zaandam, daarna gefuseerd met Houthandel Donker te Zaandijk. Houthandel Schipper werd opgericht in januari 1887 door P. Schipper Gzn. Twee jaar tevoren had hij de paltrokmolen De Wildeboer gekocht, waarin hij in 1887 zelfstandig begon te zagen; eerder had hij samengewerkt met houthandelaar Couwenhoven. Zijn zoon W. Schipper kwam in 1891 in de zaak en werd in 1898 gelijkwaardig compagnon. — Peter van den Dongen 2024/08/04 08:33
• Donker & Zn., nv Houthandel v/h P.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDonker & Zn., nv Houthandel v/h P.
  
  Houthandel te Zaandijk. Tot 1970 zelfstandig, daarna gefuseerd met Houthandel P. Schipper Gzn. te Zaandam tot Donker & Schipper Houthandel bv, die vervolgens in 1985 fuseerde met Simonsz & Middelhoven (zie: Johannes (Jan) Simonsz & Zoon) Bouwspecialiteiten te Wormerveer tot — Peter van den Dongen 2024/08/04 08:24
• Tweede Wereldoorlogplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTweede Wereldoorlog
  
  De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor de Zaanstreek en haar inwoners kunnen niet los worden gezien van wat toen elders gebeurde. Bezetting, verlies van vrijheid, armoede, deportaties, spoorwegstaking, honger, verzet en executies, de Zaanstreek kreeg er haar deel van. — Peter van den Dongen 2024/07/29 08:57
• Simonsz & Zoon., Houthandel nv v/h Hplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSimonsz & Zoon., Houthandel nv v/h H
  
  Houtzagerij en houthandel te Zaandam; in 1965 na een fusie omgezet in Simonsz Weeteling en in 1981 na een fusie in Simonsz & Middelhoven. De houthandel werd gesticht door Johannes Simonsz (1790-1870), eerst gehuwd met Anna Maria Ebmeijer (gest. 1833) en daarna met de welgestelde burgemeestersdochter Aafje Dekker (gest. 1886), zoon van Hendrik Simonsz (1758-1827) en Elisabeth Rijger (1760-1795). — Peter van den Dongen 2024/07/29 08:16
• Boonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoon
  
  Ondernemersgeslacht te Wormerveer in de 19e eeuw, grondleggers van Koninklijke Fabrieken Boon bv. Jacob Willem Boon (1789-1863), gehuwd met Neeltje Emmer (1782-1859), was oorspronkelijk timmerman te Wormerveer, maar begon later als blauwselkoper. De blauwselkoperij was in de 18e en 19e eeuw geen onbelangrijke handelstak. Behalve in blauwsel handelden de blauwselkopers ook in specerijen en cacaobonen. Een drietal — Peter van den Dongen 2024/07/29 07:17
• Boon bv, Koninklijke Fabriekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoon bv, Koninklijke Fabrieken
  
  Cacaofantasieproductenfabriek en oorspronkelijk cacao-, chocolade- en blauwselfabriek te Wormerveer, ontstaan in 1813. Grondlegger van het bedrijf was Jacob Willem Boon (Zie: Boon ondernemersgeslacht), die in mei 1813 op bescheiden schaal met molen [Koetjesrepen] — Peter van den Dongen 2024/07/29 07:13
• Laan, Cornelis Janplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLaan, Cornelis Jan
  
  Wormerveer, 26 november 1861 - Amsterdam, 5 maart 1916
  
  Cornelis Jan Laan, koopman, fabrikant en gemeenteraadslid woonachtig in Wormerveer gaat 23 november 1894 een vennootschap aan met Pieter Ruijter Dz. onder de firma W.J. Boon & Comp. De Vennootschap heeft ten doel het fabriceren en het drijven van handel in Cacao, Chocolade en Blauwsel, alsmede de handel en het malen van specerijen en andere artikelen in de uitgebreidste zin. — Peter van den Dongen 2024/07/28 11:22
• Zijkanalenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZijkanalen
  
  Zijkanalen van het Noordzeekanaal, die de Zaanstreek op verschillende plaatsen met dat water verbinden. De meeste zijkanalen kwamen eerst gereed na volhardende actie vanuit de Zaanstreek.
  
  Voor de Zaanstreek van belang zijn:
  
  * Zijkanaal D is een waterweg in de gemeente Zaanstad. Het kanaal vormt de verbinding tussen de Nauernasche Vaart in — Peter van den Dongen 2024/07/27 13:04
• Zijl, Piet Heinplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZijl, Piet Hein
  
  Koog aan de Zaan, 17 december 1946
  
  Beeldend kunstenaar, tekenaar en graficus (etser) uit Zaandam.
  
  Piet Hein Zijl was aanvankelijk onderwijzer. Hij behaalde de akte LO-tekenen en bekwaamde zich verder onder leiding van onder anderen — Peter van den Dongen 2024/07/27 09:47
• Reef, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigReef, De
  
  Wat betreft De Reef te Westzaan nog het volgende:
  
  dr. M.A. Verkade veronderstelt dat de ontginning van het hoogveengebied in de late middeleeuwen begon vanuit 'Westzaan aan den regel', met als eerste fase het graven van De Reef. Zij ziet deze ontginning dus als te zijn verlopen van West naar Oost. Dr. J.K. de Cock is in zijn proefschrift 'Bijdrage tot de historische geografie van Kennemerland in de Middeleeuwen op fysisch-geografische grondslag' (1965) echter van heel andere… — Peter van den Dongen 2024/07/27 08:49
• Mars, Fransplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMars, Frans
  
  Zaandam, 22 februari 1903 - Wormerveer, 26 mei 1973 Frans Mars (rechts) geflankeerd door zijn vriend Pieter Boorsma Beeldend kunstenaar, onderwijzer te Wormerveer, heemkunde-ambtenaar van Zaandam en belangrijk initiatiefnemer tot behoud van het streekeigen. Frans Mars bekwaamde zich van 1923 tot 1928 in de schilderkunst met lessen van de Vlaming Arthur Verbeeck. Hoewel hij zich tot een bekwaam, in impressionistische trant werkend vakman ontwikkelde, koos hij voor het onderwijs. In 1… — Peter van den Dongen 2024/07/26 14:50
• Kuyper, Hansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKuyper, Hans
  
  Oostvoorne, 6 maart 1962
  
  In 2007 werd kinderboekenschrijver Hans Kuyper benoemd tot eerste officiële Stadsdichter van Zaanstad. In 2009 werd die benoeming nog eens voor twee jaar verlengd. Van 2008 tot en met 2017 trad hij regelmatig op met de Bende van 4, een band die kinderpop speelde. Op 14 november 2010 won hun liedje 'Opa' de kinderjuryprijs tijdens de uitreiking van de eerste Willem Wilminkprijs voor het beste Nederlandse kinderlied. aangemaakt — Peter van den Dongen 2024/07/26 12:37
• Samenvoegingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSamenvoeging
  
  In de Zaanstreek zijn herhaaldelijk samenvoegingsplannen voorgesteld; een aantal daarvan werd ook daadwerkelijk uitgevoerd. Daarnaast is de samenvoeging van Krommenie en Krommeniedijk bekend in 1816. Het bekendst is de samenvoeging in de Franse tijd tot de stad Zaandam in 1811 en die tot Zaanstad in 1974. — Peter van den Dongen 2024/07/24 13:03
• Albert Keijzer Zaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAlbert Keijzer Zaandam
  
  Internationaal transportbedrijf gevestigd in Zaandam. Oorspronkelijk als bodedienst in 1920 opgericht door Albert Keijzer (1902-1972), die in de eerste tijd gebruik maakte van een hondenkar. Later stapte hij over op paard-en-wagen en in 1926 werd de eerste auto, een T-Ford, aangeschaft. — Peter van den Dongen 2024/07/23 13:14
• Russische Buurtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRussische Buurt
  
  Buurt te Zaandam, tussen de oude havenkom van Zaandam, de Dam, de Rozengracht en de Provinciale Weg. De Russische Buurt werd aan het einde van de 19e eeuw gebouwd, in samenhang met de overkomst van Delftse werknemers van de Artillerie Inrichtingen. De naam Russische Buurt werd gekozen doordat Czaar Peter een week in een huisje aan het — Peter van den Dongen 2024/07/23 13:08
• Hilko bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHilko bv
  
  Zeep- en parfumerieënfabriek Hilko BV te Zaandam, later Hilko Soapworks. Het bedrijf werd opgericht in 1922 door de zwagers W.A. Hillebrants en G.J. Kok; de bedrijfsnaam ontstond door samenvoeging van de beginklanken van hun achternamen. Voor f 900, destijds 43.000 sterk gedevalueerde Duitse Marken, werd de complete installatie van een Duitse zeepfabriek gekocht, inclusief enige originele recepten. — Peter van den Dongen 2024/07/23 09:35
• Scheelenkuhlenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigScheelenkuhlen
  
  Stichting tot Behoud van het Stoomschip Scheelenkuhlen (1927) te Koog aan de Zaan die sindsdien toeziet op haar behoud.
  
  De Scheelenkuhlen is onmiskenbaar een Duitse naam. Dat is ook niet zo vreemd, dit schip is gebouwd in Neuhof/Hamburg en heeft haar hele dienstbare leven op de Elbe gevaren voor het Wasser- und Schiffahrtsamt, vergelijkbaar met Rijkswaterstaat. In 1976 is ze naar Wormer afgevoerd om gesloopt te worden. — Peter van den Dongen 2024/07/23 06:30
• Sanders, ​Daanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSanders, ​Daan
  
  Beverwijk, 29 september 1944
  
  Daniel Harry (Daan) Sanders werd in 1970 lid van de PvdA en belandde in de lokale politiek, wisselend als raadslid, fractievoorzitter van 1978 tot 1986 en wethouder van 1986 tot 1990.
  
  Sanders kwam na een opleiding aan de Sociale Academie in dienst bij een bank. Een klein jaar later werd hij tot hoofd personeel bij een bedrijf te Zwanenburg benoemd en gelijktijdig docent aan de Sociale school van het NKV te Beverwijk. In mei 1976 aanvaardde hij de … — Peter van den Dongen 2024/07/23 05:51
• Verblifa (Verenigde Blikfabrieken)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerblifa (Verenigde Blikfabrieken)
  
  Voormalig blikbedrijf in Krommenie, tot stand gekomen bij een fusie in 1912. De samenstellende bedrijven, Woud & Schaap en Verwer Blikfabrieken waren in strikte zin geen echte familiebedrijven. Beide waren opgericht aan het einde van de 19e eeuw, toen Zaanse bedrijven meer behoefte kregen aan blik als verpakkingsmiddel. — Peter van den Dongen 2024/07/22 14:55
• Tafeltennisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTafeltennis
  
  Sport, in de Zaanstreek gespeeld sinds de jaren dertig. De oorsprong van tafeltennis, dikwijls pingpong genoemd, ligt vermoedelijk in Brits-Indië. Via Engeland kwam de sport naar Nederland.
  
  In 1935 waren in Krommenie, Assendelft en Wormerveer enkele jeugdverenigingen, die regelmatig tafeltenniswedstrijden met en tegen elkaar speelden. De oudste nog bestaande vereniging is — Peter van den Dongen 2024/07/22 12:23
• Landschapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLandschap
  
  Een landschap is het totaalbeeld van aan het aardoppervlak waarneembare verschijnselen, dat zich als een zelfstandig geheel onderscheidt.
  
  In veel publicaties wordt, afhankelijk van de specialisatie van de auteur, slechts een beperkt aantal van deze verschijnselen behandeld, zoals reliëf, begroeiing, bebouwing, enzovoort. De kenmerken van het landschap zijn onder meer het gevolg van aan en boven het aardoppervlak opgetreden en nog optredende natuurlijke processen, daarnaast werden en… — Peter van den Dongen 2024/07/21 14:54
• Kalverpolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKalverpolder
  
  Middeleeuwse polder in Zaandam, aan de oostkant van de Zaan en begrensd door de Enge Wormer, Wijde Wormer, Braaksloot,'t Kalf en de Poel.
  
  De polder, waarin Haaldersbroek en de na de Tweede Wereldoorlog aangelegde Zaanse Schans zijn gelegen, heet officieel Halerbroek of Kalverpolder. Het ongeveer 200 hectare omvattende gebied is tot de jaren dertig van de 20e eeuw tamelijk geïsoleerd gebleven. Pas toen in 1936 de [Kalverpolder] — Peter van den Dongen 2024/07/21 13:39
• Veerzager of lattenzagersplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVeerzager of lattenzagers
  
  Kleine zaagmolens, meestal bovenkruiers, maar ook wipmolens waarin planken worden verzaagd tot allerlei soorten latten. Men zaagde enkele latten of panlatten, dubbele latten, rinkellatten en tengels in verschillende dikten en breedten. Met veren werden de dunne latten aangeduid die werden gebruikt om de naden tussen vloer- en zolderplanken te dichten. Deze planken waren vroeger nog niet van ploeg en mes voorzien, maar aan beide zijden van groeven, waarin de losse veren… — Peter van den Dongen 2024/07/21 11:39
• IJsvogel, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJsvogel, de
  
  Houtzaagmolen te Westzaan. De molen werd voor 1725 gebouwd. Het recht van wind voor deze Veerzager of lattenzagers werd verleend vanaf september 1730, er bestaat echter een vermoeden dat in 1645 al een windbrief werd verleend. De molen heeft gestaan tussen de Krabbelbuurt en de Gouw aan de Mallegatsloot en werd in 1812 gesloopt. [IJsvogel, de] — Peter van den Dongen 2024/07/21 11:04
• Huurstakingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHuurstaking
  
  nalezen
  
  Staking van betaling van een gedeelte der huurpenningen in 1932 te Zaandam. In enige woningcomplexen in de Jonge Arnoldusstraat dreigt op 17 februari 1932 een huurstaking. De huren van de 196 betreffende woningen variëren van f 6,40 tot f 8,25. — Peter van den Dongen 2024/07/21 02:40
• Kooijman, Simonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKooijman, Simon
  
  Wormerveer 1913 - 1981
  
  Amateur-toneelspeler, -regisseur en -organisator, die zich langdurig heeft ingezet voor de verbetering van het liefhebberijtoneel in de Zaanstreek.
  
  Simon Kooijman speelde bij Thalia, geheelonthouderstoneelvereniging Strijd en Kunst te Wormerveer, bij Wessanen en was gastspeler bij ondermeer de toneelverenigingen Hierna Beter uit Koog aan de Zaan en Vondel te Zaandam. — Peter van den Dongen 2024/07/21 02:27
• zvv Zaanlandiaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigzvv Zaanlandia
  
  Voetbalvereniging Zaanlandia werd opgericht op 1 april 1912 als voetbalvereniging op het Blauwe Zand, gevolgd door een veld in de buurt van de Veeringstraat en sinds 1953 op het Sportpark Oostzijderveld.
  
  In Westzaandam werd in 1912 in de Parkstraatbuurt SVK, de voorloper van Zaanlandia, opgericht. Achttien jongens uit het arbeidersmilieu konden op een grindveldje gaan spelen. Sommigen moesten daarvoor hun lidmaatschap van de duivenvereniging opzeggen, omdat ze uit financieel oog… — Peter van den Dongen 2024/07/21 01:47
• Boksenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoksen
  
  Sport, in de Zaanstreek voor de Tweede Wereldoorlog beoefend in het Café-Restaurant Thalia aan de Prins Hendrikkade in Zaandam, na de oorlog enige tijd in verenigingsverband.
  
  Ofschoon boksen reeds bekend is uit de Griekse oudheid, ontstond het moderne boksen in de 18e eeuw in Engeland. Het eerste Nederlandse kampioenschap werd pas in 1900 in Amsterdam gehouden. Boksen wordt beoefend door twee tegenstanders in een verheven ring. De bedoeling van een boksgevecht is de tegenstander buite… — Peter van den Dongen 2024/07/21 01:41
• Franse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFranse tijd
  
  De Franse tijd in Nederland duurde van 1795 tot 1813 en was een periode van grote veranderingen. Nederland werd bezet door Franse troepen onder leiding van Napoleon Bonaparte, wat leidde tot economische en politieke veranderingen. De Zaanstreek werd hard getroffen door de Franse bezetting, vooral door het — Peter van den Dongen 2024/07/19 13:20
• Fascismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFascisme
  
  Politiek systeem, berustend op ultra-nationalistische, autoritaire en onverdraagzame racistische overwegingen. Zie Wikipedia Fascisme. — Peter van den Dongen 2024/07/19 09:08
• Politiemuseumplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPolitiemuseum
  
  Sinds september 1988 in het pand Westzijde 109 te Zaandam gevestigd museum van de stichting 'Historische Verzameling Nederlandse Politie'. De belangstelling voor de historie en ontwikkeling van de Nederlandse politie was lange tijd gering. Maar Zaandammer Theo Kalf had, als niet-politieman, al een grote verzameling historisch materiaal betreffende de politie opgebouwd. Hij kocht het vervallen pand Westzijde 109, ook bekend als Het Huis van Hallie van de Koninklijke Verkade en knap… — Peter van den Dongen 2024/07/19 02:09
• Politieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPolitie
  
  Naamgeving voor dat deel van het justitieel apparaat dat zich bezig houdt met de controle op naleving van de wet, met opsporing en eventueel verbalisering van overtreders daarvan; de naam is ook van toepassing op de zich hiermee bezighoudende ambtenaren. — Peter van den Dongen 2024/07/19 00:47
• Scadoplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigScado
  
  Producent van kunstharsen, die tussen 1965 en 1980 de productie van Adriaan Honig's Kunsthars Industrie nv te Zaandam, later Zaanchemie, voortzette. Scado werd in 1948 door W.A.M. ten Doeschate opgericht binnen het familiebedrijf Schaepman en Co te Zwolle (verf). De naam Scado is een samenstelling van de eerste letters van Schaepman, met weglating van de 'h' en ten Doeschate. In 1965 nam Scado de activa van nv — Peter van den Dongen 2024/07/18 12:46
• Kruiver, Pietplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKruiver, Piet
  
  Koog aan de Zaan, 5 januari 1938 - Amsterdam, 18 maart 1989
  
  Piet Kruiver, voetbalinternational in de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw, stond al op 16-jarige leeftijd in het eerste elftal van KFC. In 1957 werd de spits gecontracteerd door PSV. Hij debuteerde in november 1957, negentien jaar oud, in het Nederlands elftal, in de interland tegen België in het stadion De Kuip in Rotterdam. Nederland won met 5-2, Kruiver scoorde het tweede doelpunt. — Peter van den Dongen 2024/07/13 12:40
• Beurtvaart binnenvaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeurtvaart binnenvaart
  
  Het vervoer te water is duizenden jaren afhankelijk geweest van óf menselijke of dierlijke spierkracht óf van de wind als krachtbron. Het kon alleen plaats hebben met geroeide of gezeilde vaartuigen, dan wel met voortgeboomde of met een jaaglijn getrokken scheepjes. Zeker in de waterrijke Zaanstreek waren de bewoners vrijwel geheel op het vervoer te water aangewezen, hetzelfde gold voor de aan- en afvoer van de bedrijven, die dan ook aan vaarwater waren gesitueerd. De Zaa… — Peter van den Dongen 2024/07/10 07:41
• Baardsnijderijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBaardsnijderij
  
  Tak van nijverheid, het snijden van walvisbaarden; ook: de werkplaats waar het beroep werd uitgeoefend. De baardsnijderij was verbonden met de Walvisvaart, en is nooit van grote omvang geweest; de nijverheid werd vooral in en buiten Oostzaan uitgeoefend. In de baardsnijderijen werden baarden of baleinen van walvissen verwerkt. De baarden bestaanuit dunne en dicht bij elkaar staande hoornplaten, in de plaats van tanden, in de bek van de baardwalvissen, die worden gebruikt om plank… — Peter van den Dongen 2024/07/09 16:02
• Baggerwerkenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBaggerwerken
  
  In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog was de Zaan ter hoogte van Zaandijk zo ondiep dat de modderbanken op een enkele plek zelfs boven water uitstaken. Over het jaar 1910 werd gemeld
  
  'Op een warme zomerdag kon het gebeuren dat de mensen zich de ogen uitkeken toen daar midden in de Zaan op de modderbank twee jongens zich behaaglijk hadden geïnstalleerd en daar, als gold het de gewoonste zaak van de wereld, thee dronken. — Peter van den Dongen 2024/07/09 15:50
• Boerenbedrijfplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoerenbedrijf
  
  Primaire bron van bestaan, in de Zaanstreek van oudsher beoefend. De belangrijkste landbouwtak in de Zaanstreek was en is de veehouderij; daarnaast worden op bescheidener schaal Akkerbouw en Tuinbouw bedreven. Een bijzondere, met name in Oostzaan zeer belangrijke, agrarische sector was de pluimveehouderij. Het in de onmiddellijke omgeving gelegen agrarische gebied van de Wijde Wormer is hier buiten beschouwing gelaten. — Peter van den Dongen 2024/07/09 15:31
• Sluispadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSluispad
  
  Officiële naam voor paden te Wormerveer en Zaandam, alsmede in de volksmond de aanduiding van vele paden, die evenals in Koog, Wormerveer en Zaandam langs een sluissloot liepen. De huidige Sluisstraat te Koog heette in het verleden Sluispad. Van het pad is geen — Peter van den Dongen 2024/07/09 08:59
• Economische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800
  
  2.1 Economische expansie l
  
  Ondanks de stedelijke tegenwerking geraakte de economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1580 in een stroomversnelling. De periode 1580-1650 was een tijdperk van explosieve en veelzijdige uitbreiding van economische bedrijvigheid. Het was een tijd waarin het lot van de Zaanse economie onverbrekelijk verbonden werd met het lot van de Amsterdamse stapelmarkt. De Zaanstreek werd meegezogen in de voor… [2.9.3. Economische bedrijvigheid, bevolking, verzorgend bedrijf] — Peter van den Dongen 2024/07/09 08:13
• Amsterdamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAmsterdam
  
  Buurgemeente van de Zaanstreek, reeds vroeg van grote betekenis voor met name de economische ontwikkeling van de streek,
  
  Voor meer informatie zie de volgende hoofdstukken van het onderdeel economie
  
  * 1.2.5. stad_en_platteland_economische_tegenstellingen,
  
  * 2.1. economische expansie,
  
  * 2.4.2. industriele expansie waardoor?,
  
  * 2.10.3. economisc verval waardoor,
  
  * 3.2.3. instellingen van economisch_nut en
  
  * — Peter van den Dongen 2024/07/09 01:01
• Bierman, Janplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBierman, Jan
  
  Krommenie, 5 juli 1915 - Sachsenhausen, 4 maart 1945
  
  Krommenieër Jan Bierman, alias Jan de Braber, verzetsstrijder, verrichtte koeriersdiensten, verzorgde onderduikers, copiïst, vervalste persoonsbewijzen en organiseerde verspreid over het land illegale bijeenkomsten. — Peter van den Dongen 2024/07/08 14:55
• Bierbrouwerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBierbrouwerij
  
  Tak van nijverheid, in de Zaanstreek slechts op bescheiden schaal uitgeoefend. Voor zover bekend heeft wat de Zaanstreek betreft alleen in Krommeniehorn een bierbrouwerij gestaan. Het is niet bekend hoe lang en in welke hoeveelheden deze — Peter van den Dongen 2024/07/08 14:27
• Bienes, Marionplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBienes, Marion
  
  Frankfurt am Main, 29 augustus 1925 – Den Haag, 9 september 2014
  
  Marion Bienes, dierenrechtenactiviste, operettezangeres, mannequin en cabaretière die als Duitse van Joodse afkomst de Holocaust overleefde. Nadat ze terugkeerde uit het concentratiekamp Bergen-Belsen werkte ze als operettezangeres en cabaretière, eerst in New York, later in Amsterdam, Berlijn en Locarno. In 1975 eindigde deze carrière en voerde zij acties tegen vivisectie. — Peter van den Dongen 2024/07/08 04:26
• Chocolade-industrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigChocolade-industrie
  
  Belangrijke sector in de Zaanse economie, in omvang en belang gegroeid in de 19e, vanaf ca. 1840, en 20e eeuw. Ontwikkelde zich aanvankelijk in samenhang met de cacao-industrie. Vooral na de Tweede Wereldoorlog vond er specialisatie plaats en verzelfstandigden beide sectoren. — Peter van den Dongen 2024/07/07 20:51
• Westerwateringplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWesterwatering
  
  Woonwijk in Zaandam, westelijk van de spoorlijn. De wijk werd in vijf fasen aangelegd tussen 1985 en 1991. In de wijk staan 2775 woningen, 7185 inwoners per l januari 1991, het winkelcentrum Westerwatering, een bejaardentehuis met 92 aanleunwoningen, door een televisie-actie in enige dagen tot stand gekomen kinderboerderij — Peter van den Dongen 2024/07/07 10:49
• Bewoningsgeschiedenisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBewoningsgeschiedenis
  
  Bodemvondsten hebben aangetoond dat de Zaanstreek reeds vóór het begin van de jaartelling bewoners had. De oudste sporen daarvan zijn in 1975 aangetroffen in het westelijk deel van de Assendelver polders, de daar tot nu toe gevonden vroegste bewoning dateert van omstreeks 600 jaar v.Chr. Zie: — Peter van den Dongen 2024/07/07 10:14
• Bevolkingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBevolking
  
  Per 1 januari 1988 telde de Zaanstreek 148.113 inwoners. De meesten (128.833) woonden in Zaanstad. Wormer had 11.235 inwoners, Oostzaan 7.102 en Jisp 943 (bron: CBS). De volgende uitsplitsingen gelden alleen voor Zaanstad, de hier weergegeven, van de gemeente ontvangen cijfers wijken in zeer geringe mate af van de CBS-gegevens. Het aantal vrouwen bedroeg 64.934, het aantal mannen 63.913. Dit is geheel in overeenstemming met het landelijke beeld. — Peter van den Dongen 2024/07/07 09:45
• Beuse, Pieterplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeuse, Pieter
  
  Purmerend, 10 november 1933 - Purmerend, 23 december 1999
  
  Piet Beuse, zoon van een kaashandelaar, burgemeester van Oostzaan van 1986 tot 1991. Voor zijn benoeming te Oostzaan was Beuse ingenieur, vanaf 1974 twaalf jaar PvdA-wethouder en locoburgemeester in groeikern Purmerend, met onder andere ruimtelijke ordening, woningbouw en stadsvernieuwing in zijn portefeuille. — Peter van den Dongen 2024/07/07 09:38
• Beursplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeurs
  
  Gebouw waar kooplieden op gezette tijden bijeen komen om te handelen of over handelszaken te overleggen. In de Zaanstreek heeft in deze zin geen beurs bestaan, althans niet officieel. Zaanse kooplieden gingen al in de 17e eeuw varend naar Amsterdam om daar de beurzen in verschillende grondstoffen of producten te bezoeken. Hierbij moet niet in de eerste plaats worden gedacht aan de latere Koopmansbeurs, vóór de beurs van Berlage was dat een in 1840-1842 door de architect — Peter van den Dongen 2024/07/07 09:36
• Beursplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeurs
  
  Som geld, bijeen gebracht of beschikbaar gesteld om onvermogenden te steunen, vergelijkbaar met de tegenwoordige studiebeurzen. In deze betekenis wordt gewezen op de Beurs voor Zeevarenden, een in 1615 opgericht fonds ter ondersteuning van zeelieden die door Duinkerker, Biscayer of Barbarijer kapers gevangen werden gehouden. — Peter van den Dongen 2024/07/07 09:19
• Bestevaer, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestevaer, De
  
  De Bestevaer, oliemolen en later papiermolen in Assendelft. De eerste vermelding dateert uit 1649. In 1669 was hij al ingericht als papiermolen. Hij stond aan de Delft, tegenover de Kerkbuurt, en verdween kort na december 1848 door sloop. — Peter van den Dongen 2024/07/06 14:35
• Tas, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTas, de
  
  Tabakstamper en later houtzaagmolen te Westzaan, wipmolen en later bovenkruier, ook wel Besjes Tas genoemd. Hij werd gebouwd in 1728 en kreeg volgens de overlevering zijn naam Besjes Tas omdat de bouw gefinancierd werd met de erfenis die in Besjes tas werd aangetroffen. Hij heeft gestaan aan en ten oosten van de Korte Reef, ten zuiden van het Watermolenpad en werd kort na 1861 gesloopt en vervangen door een bovenkruier. In 1870 werd hij afgebroken en verplaatst naar het Zuideinde waar h… — Peter van den Dongen 2024/07/06 14:25
• Blees Kantoorinrichters bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlees Kantoorinrichters bv
  
  Kantoorinrichtingsbedrijf te Zaandam. Het bedrijf werd opgericht in juni 1883 door de 32-jarige kantoorbediende Klaas Blees Gzn.(1851-1915), die in een gehuurd huis aan de Westzijde een boek- en kantoorboekhandel begon. Het eerste jaar dreef zijn vrouw de winkel, maar toen het bedrijfje levensvatbaar bleek nam Blees in 1884 ontslag als procuratiehouder om zich geheel aan zijn eigen zaak te wijden. — Peter van den Dongen 2024/07/06 14:05
• Blees, Gerrit Janplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlees, Gerrit Jan
  
  Zaandam, 4 mei 1877 - Zaandam, 14 maart 1961
  
  Boekhandelaar in Zaandam, tevens antiquaar en kunsthandelaar, amateur astroloog en auteur van verschillende geschriften, waarvan het boekje 'De Westzijde te Zaandam in 1883' het meest bekend werd. Blees zette in 1915 de door zijn vader in 1883 opgerichte boek- en kantoorboekhandel voort en kreeg door zijn erudiete liefde voor het boek landelijke bekendheid in vakkringen. — Peter van den Dongen 2024/07/06 13:28
• Dood, de Bleekeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDood, de Bleeke
  
  Meelmolen te Zaandijk, eigendom van Vereniging de Zaansche Molen. De windbrief werd gegeven in september 1656. Beginnende branden in januari 1911 en in juni 1922 werden tijdig geblust. In 1931 werd een elektromotor in de molen geplaatst en werden de roeden verwijderd; drie jaar later volgde de volledige onttakeling. In 1950 werd de meelmolen eigendom van — Peter van den Dongen 2024/07/06 12:23
• Graanmalerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGraanmalerij
  
  Ook koren- of meelmalerij, de oudste tak van de molenindustrie. Het malen van granen door middel van ros-, scheprad-, water- of windmolens dateert wat ons land betreft uit de middeleeuwen. De Egyptenaren gebruikten echter al waterkracht om meel te malen in de 3e eeuw voor Christus en van de Grieken is eveneens bekend dat zij al voor het begin van onze jaartelling maalwerktuigen gebruikten. Bij Arles in Zuid-Frankrijk zijn in 1936 de fundamenten van een watermolen uit de Romeinse ti… — Peter van den Dongen 2024/07/06 12:09
• Beschuitplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschuit
  
  Tegenwoordig vrijwel uitsluitend fabrieksmatig vervaardigd baksel van tarwemeel, gist, eipoeder, blanke stroop, suiker en zout water, waaraan door het tweemaal te bakken een zekere brosheid en lichtheid is verleend, ook wel tafelbeschuit, terwijl vroeger vooral de aanzienlijk hardere scheepsbeschuit werd gebakken. — Peter van den Dongen 2024/07/06 10:45
• Beschoeiingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschoeiing
  
  Door palen gesteunde houten of betonnen wand langs het water, om de oever te beschermen tegen afkalving, uitspoeling en/of instorting. Van oudsher zijn de meeste buitendijkse erven en terreinen langs de Zaan van een beschoeiing voorzien. In het verleden waren — Peter van den Dongen 2024/07/06 10:40
• Beschilderde behangselsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschilderde behangsels
  
  Wandbekleding, ontstaan als laatste fase van het 18e-eeuwse streven om met textiel de behaaglijkheid binnenshuis op te voeren. Men wenste daar in het koude jaargetijde niet meer dik gekleed te gaan, daarom verving men de slecht brandende schouw door de — Peter van den Dongen 2024/07/06 10:30
• Beschermd dorpsgezichtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschermd dorpsgezicht
  
  De aanwijzing tot beschermd dorps- of stadsgezicht is geregeld in de Monumentenwet van 1966. Deze wet houdt zich allereerst bezig met de afzonderlijke monumenten, maar daarbij is als nieuw element het bewaren van gehele historische straten of buurten gevoegd. In de memorie van toelichting bij de wet wordt verklaard — Peter van den Dongen 2024/07/06 10:13
• Bertholet, Louisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBertholet, Louis
  
  Amsterdam, 19 december 1950
  
  Beeldend kunstenaar en autodidact te Zaandam; tekenaar, graficus, etser, zeefdrukker, schilder, lichtschilder en fotograaf maar vooral beoefenaar van fotografiek. Bij deze laatste techniek wordt fotografische beeldvervreemding bereikt door aan het met de camera verkregen resultaat elementen toe te voegen of dit anderszins te manipuleren. — Peter van den Dongen 2024/07/06 10:08
• Raad van Verzet (RVV)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRaad van Verzet (RVV)
  
  De RVV was de Raad van Verzet, voluit Raad van Verzet in het Koninkrijk der Nederlanden, opgezet als landelijke overkoepeling van verschillende verzetsorganisaties. De achtergrond van de Raad was onkerkelijk en politiek vooruitstrevend. Deze had tot doel verzetsacties- en operaties te coördineren en zo operationele effectiviteit te verbeteren. Uiteindelijk kwam daar weinig van terecht, omdat de RVV vaak als communistische organisatie werd beschouwd. — Peter van den Dongen 2024/07/06 05:14
• Soeteboom, Hendrick Jacobsz.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSoeteboom, Hendrick Jacobsz.
  
  Oost-Zaandam, 1616 - Zaandam 1678
  
  ook wel: Soet, Zoet, of Zoeteboom
  
  Hendrick Jacobsz. Soeteboom, eerste Zaanse geschiedschrijver; boekverkoper en uitgever. Naar Soeteboom is meermalen onderzoek gedaan, onder anderen door — Peter van den Dongen 2024/07/05 07:49
• Gezondheidszorg vóór 1800.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGezondheidszorg vóór 1800.
  
  * Voorwoord * Voor 1800 * 19e eeuw * Gezondheidszorg in de 20e eeuw
  
  Gezondheidszorg vóór 1800.
  
  1.1. Inleiding. Filosofische geneesheren en heelkundige handwerkers.
  
  Vóór de 19e eeuw waren de wetenschappelijke kennis, het sociale gevoel en de maatschappelijke organisatie niet toereikend voor een adequate zorg voor de volksgezondheid. Waardevolle geneeskundige ervaringskennis en doeltreffende technieken werden in ons werelddeel evenwel reeds in het klassieke Griekenland beschreven. Hippoc… [Abraham L. Vrolingh] — Peter van den Dongen 2024/07/02 05:54
• Weer-en Sterrenkundige Kring Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWeer-en Sterrenkundige Kring Zaanstreek
  
  De Weer-en Sterrenkundige Kring Zaanstreek is in 1967 opgericht om astronomische, kosmologische en weerkundige onderwerpen voor een breed publiek toegankelijk te maken. De vereniging is aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Weer-en Sterrenkunde. — Peter van den Dongen 2024/07/02 02:49
• Gezondheidszorgplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGezondheidszorg
  
  * Voorwoord * Voor 1800 * 19e eeuw * 20e eeuw
  
  De gezondheidszorg heeft een lange geschiedenis. De wetenschap der geneeskunde is stap voor stap ontwikkeld en raakte gaandeweg in een stroomversnelling van steeds nieuwe inzichten, ontdekkingen, behandelingswijzen en -technieken, geneesmiddelen enzovoort. — Peter van den Dongen 2024/07/01 10:25
• Nieuwenhuize, Dr. Jan Pieter, vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNieuwenhuize, Dr. Jan Pieter, van
  
  Rotterdam, 13 augustus 1914 - Amersfoort, 28 februari 1996
  
  Dr. Jan Pieter van Nieuwenhuize, van Eerste school- en later bedrijfsarts in de Zaanstreek; arts met grote staat van dienst binnen de besturen van een twintigtal organisaties op geneeskundig gebied. Jan van Nieuwenhuize kreeg zijn opleiding geneeskunde aan de Gemeente Universiteit te Amsterdam, afgestudeerd in 1938. Nadien werd hij reserve-officier van gezondheid bij de landmacht. In 1942 zat hij een … — Peter van den Dongen 2024/07/01 10:22
• Overheidszorgplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOverheidszorg
  
  l. Inleiding
  
  De gemeente Zaanstad is met 130.000 inwoners een van de grote gemeenten in Nederland. Naarmate een gemeente groter is kan zij haar burgers meer diensten aanbieden. De plaatselijke overheidszorg is vooral sterk toegenomen in de periode na 1880, en dan met name in de grotere gemeenten. In de periode daarvoor was de omvang van de dienstverlening betrekkelijk klein. De ontwikkeling van de overheidszorg in Zaandam na 1880 verliep min of meer gelijk met die van andere geme… [3. De plaatselijke overheidszorg vanaf 1600] — Peter van den Dongen 2024/07/01 02:52
• Belastingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBelasting
  
  Verplichte bijdrage tot de openbare geldmiddelen. Belastingen kunnen worden verdeeld in directe en indirecte belastingen. Directe belastingen op grond, vermogen, inkomsten of personeel kunnen niet worden afgewenteld. Indirecte belastingen, als registratie-, zegel- en hypotheekrechten, successierecht, accijnzen en worden niet rechtstreeks door de belastingplichtige aan de fiscus betaald. In het hierna volgende artikel wordt de historische ontwikkeling van de belastingheffingen in de Za… — Peter van den Dongen 2024/06/30 12:33
• 2. Bestuur en rechtspraak van ca. 1600 tot en met 1813plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2. Bestuur en rechtspraak van ca. 1600 tot en met 1813
  
  2.1. Ambten, in de banne van Westzaan
  
  Tot hiertoe zijn de veranderingen in bestuur en rechtspraak chronologisch benaderd. Dit was mogelijk omdat de banne tot het eind der 16e eeuw slechts één dorp van betekenis bevatte: Westzaan. De na deze periode talrijke ruzies tussen de opkomende gehuchten en het moederdorp Westzaan maken het wenselijk om, na globaal genomen, het jaar 1600 de verschillende ambten afzonderlijk te behandelen. — Peter van den Dongen 2024/06/29 09:07
• Bestuur en rechtspraak: inleidingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak: inleiding
  
  * Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813
  
  Bestuur en rechtspraak waren lang niet gescheiden. Voor een beter begrip van de historie van de Zaanstreek is het noodzakelijk dat de bestuurlijke ontwikkeling in een chronologisch overzichtsartikel wordt behandeld. Ook het onderwerp [Zie ook:] — Peter van den Dongen 2024/06/29 07:19
• Schipper Kaas bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchipper Kaas bv
  
  Kaasgroothandel en producent van rook- of smeltkaas sinds 1908, gelegen aan de Westzanerdijk te Zaandam, op de grens met Westzaan. Bij gebrek aan troonopvolgers in 2011 ingelijfd bij Logistiek concern A-ware Food Group uit Lopik.
  
  Op deze locatie waren in de 17e-eeuw diverse buitengaatse scheepswerven gevestigd ten behoeve van de walvisvaart op Groenland en de Straat Davis. De drie grootste scheepswerven behoorden omstreeks 1685 tot halverwege de 18e eeuw toe aan het Zaanse ge… — Peter van den Dongen 2024/06/28 22:10
• Zuivelfabriek Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuivelfabriek Zaanstreek
  
  De melkfabriek van de Coöperatieve Melkinrichting Zaanstreek (CMC) stond aan de Wormerveerse Zaanweg; daarvoor stonden er huizen met de nummers 37 t/m 40. Na de Eerste Wereldoorlog ontstond in Wormerveer een ware melkoorlog, die de plaatselijke boeren stimuleerde tot de oprichting van een eigen fabriek, om niet langer van de melkslijters afhankelijk te zijn. De veehouders bouwden onder de naam Coöperatieve Melkinrichting 'Zaanstreek' een fabriek aan de Zaanweg, deze wer… oude revisie hersteld (2018/03/30 11:00) — Peter van den Dongen 2024/06/28 14:45
• Zuidooster, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuidooster, De
  
  Watermolen de Zuidooster in Wormer werd gebouwd omstreeks 1726. De Zuidooster molen stond aan de ringdijk van de Wijde Wormer en werd gesloopt in maart 1926. — Peter van den Dongen 2024/06/28 14:41
• Noordervaldeurplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoordervaldeur
  
  Voormalige sluis in Zaandam-Oost, iets ten zuiden van de huidige Willem Alexanderbrug gebouwd in de 17e eeuw toen de meeste sluizen door middel van schuiven of valdeuren geopend en gesloten werden. Rond 1715 zijn deze valdeuren vervangen door draaiende sluisdeuren. Een deel van deze sloot is nog als waterpartij aanwezig aan de zuidelijke rand van de wijk — Peter van den Dongen 2024/06/28 13:43
• Zonnewijzerspadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZonnewijzerspad
  
  Pad in de Zaanse Schans, haaks op de Kalverringdijk. Stadsherstel Amsterdam spande zich in voor het behoud van deze panden.
  
  Zonnewijzerspad 1 betreft een overgeplaatste voormalige Harenmakerij uit 1743, afkomstig van de Hoogstraat 39-41 te Koog aan de Zaan.
  
  Zonnewijzerspad 5 betreft een in 1968 verplaatste woning afkomstig van het Ezelspad 13 te Koog aan de Zaan. Stadsherstel Amsterdam maakte er in 2011 een Artist in Residence van. Zo kan het publiek binnen kijken en kunnen … — Peter van den Dongen 2024/06/28 11:50
• Zuiderhoutplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiderhout
  
  Bedrijventerrein met een omvang van 73 ha, eind jaren tachtig van de 20e eeuw aangelegd in Zaandam-West gelegen tussen de Thomassenhaven en de Provincialeweg N203, ten zuiden van het centrum van Zaandam. De zuidzijde grenst het aan het Noordzeekanaal, de westzijde wordt begrenst door het Schiethavenkanaal. Ten behoeve van de verdere ontwikkeling van het gebied wordt een noordelijke ontsluiting gerealiseerd. Bedrijven met een zwaardere milieucategorie zijn gevestigd aan de zuidwestzij… — Peter van den Dongen 2024/06/28 11:06
• Zuiderhoofdstraatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiderhoofdstraat
  
  Deel van de dorpsstraat in Krommenie, tussen Vlietsend en Noorderhoofdstraat. De Zuiderhoofdstraat is de kern van Krommenie en één van de oudste straten van het dorp.
  
  Hoewel geen directe bewijzen voorhanden zijn mag worden aangenomen dat aan deze straat, toen nog als pad, al in de late Middeleeuwen bebouwing is ontstaan. Aan de straat staan enkele karakteristieke Zaanse huizen. — Peter van den Dongen 2024/06/28 10:51
• Zuiderhamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiderham
  
  Moderne woonwijk in Krommenie, tussen de Provincialeweg, Rosariumlaan, Militaireweg en het Provily sportpark. Ten noorden van de Militaireweg ligt de iets kleinere wijk Noorderham.
  
  Beide wijken zijn aangelegd eind jaren '70/begin jaren '80 van de 20e eeuw. De straten kregen respectievelijk namen van hemellichamen Zuiderham of Noorderham of werden aan de ruimtevaart ontleend. Denk dan aan de Gagarinstraat. De wijken zelf zijn vernoemd naar de iets noordelijker gelegen twee verbredinge… — Peter van den Dongen 2024/06/28 10:49
• Zuider Nieuwendijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuider Nieuwendijk
  
  Voormalige naam van het zuidelijk deel van de huidige Gedempte Gracht. De Zuider Nieuwendijk werd ook Zilverpad genoemd. Beide namen werden door elkaar gebruikt.
  
  Nadat tussen 1856 en 1858 de sloot tussen de Zuider Nieuwendijk of Zilverpad en de Noorder Nieuwendijk of — Peter van den Dongen 2024/06/28 10:19
• Zuiddijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiddijk
  
  Hoofdstraat in Zaandam-Oost, lopend vanaf de Dam, ter hoogte van de Oostzijderkerk naar het zuiden. Zuiddijk is de nieuwere, vermoedelijk vanaf het einde van de 18e eeuw gebruikte naam voor de Waterlandse zeedijk, die al vóór 1275 voltooid werd. — Peter van den Dongen 2024/06/28 09:57
• Zoutziederijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZoutziederij
  
  De enige zoutziederij, die in de Zaanstreek heeft gewerkt, was meteen een zeer bijzondere. Omdat dit bedrijf aan de basis stond van de nv Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie, later opgenomen in het Akzo-concern. De oprichter van de Zaansche Zout Ziederij ZZZ was Jacob Pieter Vis (1858-1924), die in 1886 aan de Lagedijk in Zaandijk een bedrijf begon dat zich van de bestaande, meer dan 50 Nederlandse zoutziederijen onderscheidde door de toepassing van een moderne meervoudige vacuüm… — Peter van den Dongen 2024/06/28 09:51
• Zonnewijzer, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZonnewijzer, De
  
  Houtzaagmolen Paltrok in Westzaandam aan het Papenpad.
  
  De eerste vermelding van de wagenschotzager dateert uit 1707.
  
  Molendatabase De Zonnewijzer — Peter van den Dongen 2024/06/28 08:54
• Zonnepadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZonnepad
  
  Pad in Zaandijk, ongeveer 100 meter westelijk van en evenwijdig aan de Lagedijk ten noorden van de Sluissloot. De eerst bekende vermelding dateert van 1698, van 1729 is een reglement bekend.
  
  Zonnepad in het Archief Zaanstad
  
  pad zaandijk — Peter van den Dongen 2024/06/28 08:47
• Zonjee, Jaapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZonjee, Jaap
  
  Uitgeest, 17 februari 1927 - Haarlem, 2 mei 2010
  
  Jacobus Johannes (Jaap) Zonjee, veelal J.J. Zonjee, heemkundig ambtenaar van Zaandam, conservator van de Zaanlandsche Oudheidkamer, eerste gemeente-archivaris van Zaanstad.
  
  Jaap Zonjee werkte na een opleiding tot middelbaar archief-ambtenaar van 1946 tot 1968 bij het rijksarchief in Haarlem. In laatstgenoemd jaar werd hij heemkundig ambtenaar van Zaandam en conservator van de Zaanlandsche Oudheidkamer. Laatstgenoemde functie vervu… — Peter van den Dongen 2024/06/28 08:43
• Zaagmolen, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaagmolen, De
  
  De Zaagmolen, houtzaagmolen in Westzaan, paltrok, later De Jonge Zwaan genoemd. De eerste vermelding van de balkenzager dateert uit september 1726. De molen stond ten oosten van de weg, nabij de dijk, en werd gesloopt in 1742. — Peter van den Dongen 2024/06/28 08:37
• Zaadzaaier, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaadzaaier, De
  
  Oliemolen in Oostzaandam, oorspronkelijke naam: De Lastdrager. De windbrief werd gegeven in september 1690. De molen stond op de noordkant van de Hemmes, ging in 1912 cacao-afval verwerken, later met behulp van een motor, werd onttakeld in 1937, en verder gesloopt in 1947. — Peter van den Dongen 2024/06/28 06:47
• Zaadsjouwers, zaadverschietersplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaadsjouwers, zaadverschieters
  
  Arbeiders ten behoeve van de vroegere zaadhandel. De zaadsjouwers losten met de hand de schepen, zakten het zaad, als dat los was gestort, op en droegen de zeildoekse dreegzakken naar de pakhuiszolders. Daar werd het meestal in karen uitgestort. De zaadverschieters moesten het zaad in de karen voortdurend omzetten, met een houten schep omspitten en verplaatsen, om broei en schimmel te voorkomen. — Peter van den Dongen 2024/06/28 06:40
• Zaadhandelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaadhandel
  
  Voor het vervoer van graan en zaden was de bodem van de schepen belegd met matten. Het Zaanse woord matschudding betekent afval. Er werd het zaad mee aangeduid dat na de lossing tussen en onder de matten was achtergebleven. Dit afval werd dikwijls door de schippers verhandeld. Overigens kent het Zaans ook de uitdrukking matschudding maken, in de zin van drukte maken, of ruzie zoeken om niets. — Peter van den Dongen 2024/06/28 06:36
• IJzerhuis, Hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJzerhuis, Het
  
  Het IJzerhuis, winkel in gereedschappen en ijzerwaren, Westzijde 78 te Zaandam, opgericht te Koog aan de Zaan op 1 november 1907. In 1923 werd het pand Westzijde 78 van de firma Flentrop aangekocht. In 1933 uitgebreid met de afdeling Baltex zongordijnen, verkregen voor Nederland en de Overzeese Gebiedsdelen. In 1947 werd een nieuwe sportafdeling geopend die zich in de belangstelling van vele Zaanse sport-enthousiasten mag verheugen. De oprichter van de zaak was de heer M. Huisman… [Externe links] — Peter van den Dongen 2024/06/27 10:23
• IJver, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJver, de
  
  Papiermolen te Wormerveer. De windbrief werd gegeven in augustus 1781. Hij heeft gestaan halverwege tussen de tegenwoordige spoorlijn en de Watering, ten zuiden van de Zuidersluissloot, en werd kort na januari 1873 gesloopt.
  
  Molendatabase De IJver Wormerveer — Peter van den Dongen 2024/06/27 10:00
• IJsvogel, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJsvogel, de
  
  Houtzaagmolen te Westzaandam, paltrok. De eerste vermelding van de wagenschotzager, en later balkenzager, dateert uit 1732. Hij heeft gestaan ten oosten van de Vaart, ongeveer ter hoogte van het Dr. van Raaltencentrum, en werd gesloopt in 1879. — Peter van den Dongen 2024/06/27 09:53
• IJsschuitjesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJsschuitjes
  
  Zowel voor het vervoer van goederen als voor vermaaksdoeleinden werden in de Zaanstreek vroeger ijsschuitjes gebruikt. Het waren doorgaans kleine platbodems, voorzien van een onderstel op lange schaatsen; ook aan het roerblad was een op het ijs rustende schaats bevestigd. De meeste molens in het veld beschikten voor de af- en aanvoer van hun maalgoed over een eigen ijsschuitje, meestal voorzien van een enkel sprietzeil. — Peter van den Dongen 2024/06/27 08:19
• IJsgangplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJsgang
  
  Toen de Zaanstreek nog grotendeels was aangewezen op vervoer over water hadden strenge winters ernstige gevolgen voor de economische bedrijvigheid. IJsgang, vooral die op het IJ, maakte de aan- en afvoer van goederen vrijwel onmogelijk. Voordat men met sleden over het IJ en de Zaan durfde diende het ijs zeer sterk te zijn. Ook toen de zeilvaart door stoomvaart was vervangen trad geen verbetering in: de stoomboten werden bij strenge vorst uit de vaart genomen. De Zaangemeenten waren hier… — Peter van den Dongen 2024/06/27 08:17
• Schaatsenrijdenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchaatsenrijden
  
  Volkssport, als vermaak of sport beoefend, in het verleden een belangrijk winters vervoermiddel. Schaatsenrijden ontstond vrijwel zeker in Scandinavië, waar het reeds in de 10e eeuw wordt vermeld. Van daaruit verspreidde het zich verder over Europa. Schaatsen kan, ondanks de Scandinavische oorsprong, typisch Nederlands worden genoemd. — Peter van den Dongen 2024/06/27 05:46
• Polder De Buitenlandenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPolder De Buitenlanden
  
  Polder onder Assendelft en Beverwijk. Polder De Buitenlanden is in 1912 verenigd met De Kaagpolder. Met ingang van 1 januari 1951 werden de Polder De Buitenlanden en de Zuid-Wijkermeerpolder verenigd tot een nieuw waterschap met de naam Wijkermeerpolder. — Peter van den Dongen 2024/06/27 04:49
• IJpenboom, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJpenboom, de
  
  Houtzaagmolen te Westzaandam, achtkante bovenkruier, gewoonlijk De lJpert genoemd. De windbrief van de balkenzager werd gegeven in december 1719. Hij heeft gestaan aan en ten oosten van de Vaart, tussen het Hollandsepad en de Reigerstraat, en werd in februari 1889 door brand verwoest. — Peter van den Dongen 2024/06/27 04:41
• Zuidervaldeursluisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuidervaldeursluis
  
  Voormalige sluis in Zaandam-Oost, waar de nog aanwezige Zuidervaldeurstraat en Zuidervaldeursloot naar werden vernoemd.
  
  De Zuidervaldeursluis was nooit van groot belang. Het jaar van aanleg is niet bekend. Mogelijk was de Zuidervaldeur een van de drie sluizen in de — Peter van den Dongen 2024/06/27 04:33
• Hanenpadsluisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHanenpadsluis
  
  De Hanenpadsluis, provinciaal monument en voormalige zeesluis, gebouwd in 1714, gelegen in de Oostzanerzeedijk te Zaandam, verbindt de polder Oostzaan met zijkanaal G, de Voorzaan. Het complex bestaat uit een sluis, een vaste brug, een loopbrug en een wachthuisje. Het sluiscomplex betreft een schutsluis met enkelkerende functie tussen de polder Oostzaan en het IJ. De sluis bevindt zich in de van oorsprong middeleeuwse zeewering, die het land ten noorden van het IJ beschermde. Vroe… — Peter van den Dongen 2024/06/27 04:26
• Horndersluis (Hornersluis)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHorndersluis (Hornersluis)
  
  Voormalige schutsluis in de Hogendijk te Zaandam, op de plaats van het huidige gemaal De Soeteboom.
  
  De naam van de sluis verwijst naar de Horn, een in het water vooruitspringend stuk land dat ook de naam gaf aan de nabije Hoge en Lage Horn. De sluis stond ook bekend als Jaap Kraften Sluis, naar een vroeg 17e-eeuwse bewoner van de — Peter van den Dongen 2024/06/27 04:20
• Horn, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHorn, de
  
  Uitstulping van het land in het water, vooruitspringend stuk land. Vergelijk de naam van de stad Hoorn, die op zo'n uitstulping in het Hoornse Hop is gebouwd. In de Zaanstreek kwam de aanduiding Horn veelvuldig voor, onder meer in de naam Zaenderhorn, in de straatnamen Lage en Hoge Horn, beide bij de Hogendijk te Zaandam. Als het Horntje voor een in de Voorzaan uitspringende hoek bij het Kattegat in Zaandam en als Horner voor een vierendeel van Oostzaan. In Krommenie is de Horn, ook Kr… — Peter van den Dongen 2024/06/27 04:14
• Hogendijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHogendijk
  
  Dijk in Zaandam, lopend van de Dam tot de Provincialeweg (N203).
  
  Tot 1957 liep de Hogendijk tot het Dampad door. De Zaanse Dijken worden onderscheiden in hoge dijken en lage dijken. De hoge dijken werden aangelegd als zeedijken, de lage dijken langs het binnenwater van onder meer de Zaan. De Hogendijk is een deel van de vroegere — Peter van den Dongen 2024/06/27 04:06
• Noorder IJ en Zeedijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoorder IJ en Zeedijk
  
  In 1851 officieel gegeven naam aan de omringdijk, althans het oostelijke en zuidelijke deel daarvan, van de Zaanstreek. Deze dijk, onderdeel van de Waterlandse en Beemsterdijk, was echter al rond 1300 aangelegd. Door de aanleg van een waterkeringstelsel is toen een einde gemaakt aan de directe invloed van Zuiderzee en IJ op het aan voortdurende overstromingen onderhevige lage land. In 2001 hebben Gedeputeerde Staten de Noorder IJ-en Zeedijken op de provinciale monumentenli… — Peter van den Dongen 2024/06/27 03:58
• Maas, Gerardplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMaas, Gerard
  
  Zaandam, 17 augustus 1913 - Amsterdam, 6 april 1988 Gerard Maas 1913-1988 Gerardus (Gerard) Maas, verzetsstrijder, lid van de gemeenteraad van Zaandam en Statenlid van Provinciale Staten voor de CPN, redacteur van De Waarheid.
  
  Geboren in een arm bootwerkersgezin voelde Gerard Maas zich aangetrokken tot studie. In augustus 1940 werd hij communist en vanaf de zomer van 1941 maakte deel uit van de leiding van de illegale Zaanse CPN. Hij werd in augustus 1943 door verraad gepakt. — Peter van den Dongen 2024/06/26 05:46
• Groesbeek, mr. Johan Willemplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGroesbeek, mr. Johan Willem
  
  Koog aan de Zaan 16 november 1908 - Haarlem 20 december 1993 J.W. Groesbeek Bron: Gemeentearchief Zaanstad Mr. Johan Willem Groesbeek, Rijksarchivaris van Noord-Holland, geruime tijd voorzitter van Zaans Schoon en redacteur van De Zaende. Groesbeek heeft een aantal publikaties over de geschiedenis van de Zaanstreek op zijn naam. Na een middelbare school-opleiding te Amsterdam en Zaandam studeerde hij rechten aan de Gemeente Universiteit te Amsterdam. Zijn historisch… — Peter van den Dongen 2024/06/25 10:44
• Meifeesten, 1 mei-vieringplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMeifeesten, 1 mei-viering
  
  In 1889 nam de toen pas opgerichte Tweede Internationale, de socialistische Arbeiders-Internationale, het besluit om voortaan op de eerste mei in alle landen demonstraties te houden voor de invoering van een 8-urige werkdag. In korte tijd werd dit een internationale traditie, die al gauw een feestelijk karakter kreeg. In de Rode Zaanstreek werd het meifeest voor het eerst in 1890 gevierd. De eerste jaren vonden de bijeenkomsten alleen in Zaandijk plaats. — Peter van den Dongen 2024/06/25 09:14
• Orgels in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOrgels in de Zaanstreek
  
  ----------
  
  Onderstaand artikel geeft een overzicht van de in de Zaanstreek aanwezige, of aanwezig geweest zijnde, orgels door de tijden heen. Door het ontbreken van grote steden in de streek werden er ook geen grote kerken gebouwd. Daardoor waren in de Zaanstreek geen grote orgels aanwezig. Het orgelbestand was echter wel altijd van goede kwaliteit. Orgelbouw 'van eigen grond' heeft de Zaanstreek in het verleden overigens niet gekend. Alle orgels werden gefabriceerd doo… — Peter van den Dongen 2024/06/24 07:05
• Adventcantorijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAdventcantorij
  
  Met twee vieringen nam de Adventcantorij na 42½ jaar afscheid van de Protestantse Gemeente van Zaandam onder de bezielende leiding van hoboïst/dirigent Ruud van der Brugge; op 21 april in de Westzijderkerk en op 5 mei in de kerk waar zij op 29 november 1970 ook haar eerste kerkdienst verzorgde: de Noorderkerk van waaruit de Adventcantorij uiteindelijk ook vaarwel werd gezegd. — Peter van den Dongen 2024/06/23 13:54
• Oostzijderkerkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostzijderkerk
  
  Oorspronkelijk ging de aan de Zuiddijk gelegen Oostzijderkerk in de Klauwershoek, als katholieke kapel, gewijd aan de H. Maria Magdalena, door het leven, onder de vleugels van de parochiekerk van Oostzaan. Naar schatting werd de kapel in de tweede helft van de 14e eeuw gebouwd, zekerheid hierover ontbreekt, het eerste schriftelijke bericht dateert van 1411. De bouwvallige kapel, duidelijk gebouwd als vluchtkerk voor de waterwolf op een grote terp, grenzend aan de dam in de Zaan, … — Peter van den Dongen 2024/06/23 13:08
• Kroonenberg, Corplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKroonenberg, Cor
  
  Zaandam, 15 juni 1917 - 7 juni 2004
  
  Organist, pedagoog en muziekcriticus.
  
  Cor Kroonenberg, gehuwd met Helena van den Bosch (1921-2012), volgde aanvankelijk een opleiding tot onderwijzer. Hij studeerde orgel, piano en theoretische vakken bij — Peter van den Dongen 2024/06/23 12:40
• Klauwershoekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKlauwershoek
  
  Buurt in Oostzaandam. Nu tussen de Wilhelminasluis, de Peperstraat en A.F. de Savornin Lohmanstraat, maar vroeger groter. De Klauwershoek was een van de eerst bewoonde gebieden van Oostzaandam. De terp was reeds in de 14e eeuw bewoond (zie: archeologie 3.).
  
  In 1411 werd een kapel op de terp gebouwd, die later werd vervangen door de Oostzijderkerk. De naam herinnert aan de 'klauwers', de vaklieden die de naden in de scheepsdekken en -wanden dichtten. — Peter van den Dongen 2024/06/23 12:23
• Volksmuziekschoolplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVolksmuziekschool
  
  In 1947 sprak de sectie muziek van de toenmalige Zaandamse Gemeenschap haar bezorgdheid uit over het teruglopende ledental bij de muziek- en zangverenigingen en over het gebrek aan theoretische kennis, onder andere noten lezen, bij de leden en aspirantleden van de verenigingen. Een commissie bestaande uit de wethouder van onderwijs — Peter van den Dongen 2024/06/23 10:50
• Economische ontwikkeling vóór 1580plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische ontwikkeling vóór 1580
  
  1 1 Economische structuur vóór 1500
  
  1 1 1 Bodemgesteldheid, ontginning landbouw
  
  De economische geschiedenis van de Zaanstreek is begonnen toen de eerste bewoners zich in de streek vestigden Maar niemand weet precies wanneer dat is gebeurd. Wie deze geschiedenis wil beschrijven moet daarom voor zichzelf ergens een, betrekkelijk willekeurig, vertrekpunt kiezen. In deze bijdrage is gekozen voor het jaar 1488. In de hierna volgende bladzijden worden de hoofdlijn… — Peter van den Dongen 2024/06/21 11:56
• Cultuurplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCultuur
  
  In de ruimste betekenis wordt hier vooreerst onder cultuur verstaan: de beschaving, de ontwikkeling van het geestelijk en zedelijk leven, respectievelijk het daarin bereikte peil, met name met betrekking tot een bepaald volk en/of een bepaalde tijd. Een kernachtiger definitie van dezelfde strekking is: Cultuur is de levensstijl van een samenleving, aldus prof. dr. J.P. Bouman, in cultuurgeschiedenis van de twintigste eeuw; het is de plaats- en tijdgebonden veruiterlijking van de samenle… — Peter van den Dongen 2024/06/21 11:29
• Crisis jaren '30plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCrisis jaren '30
  
  Naam voor de economische malaise die zich in de jaren '30 van de 20e eeuw deed voelen. Voor Nederland lagen de crisisjaren vooral tussen 1932 en 1936. In de Zaanstreek werd de economische situatie minder slecht dan in omringende gebieden. De crisis van de jaren '30 zette in met de beurskrach van Wall Street op zwarte donderdag, 24 oktober 1929. De opgeblazen economie van de Verenigde Staten zakte als een pudding ineen, West-Europese economieën volgden. — Peter van den Dongen 2024/06/21 11:15
• Joosen, Marcelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJoosen, Marcel
  
  Zaandam
  
  Marcel Joosen studeerde in 1982 af voor het hoofdvak piano. Aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam studeerde hij koordirectie bij Jan Pasveer en behaalde het diploma uitvoerend musicus in 1983. Sedertdien is Marcel Joosen werkzaam bij de — Peter van den Dongen 2024/06/21 01:11
• Geneesmiddelenindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGeneesmiddelenindustrie
  
  Zie; Medicopharma en Willmar Schwabe BV, Dr. Willmar — Peter van den Dongen 2024/06/21 00:58
• Arbeidsomstandighedenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArbeidsomstandigheden
  
  De omstandigheden waaronder arbeid wordt verricht. Een complex van factoren, zoals: veiligheid op de werkplaats, een (on)gezonde werksituatie, arbeidsverhoudingen op micro-, meso- en macro-niveau, loonvorming, arbeidsvoorwaarden, besluitvorming binnen de onderneming, bereikbaarheid van het werk, et cetera, en daarnaast ook tijdgebonden normen, bepaalt de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden. — Peter van den Dongen 2024/06/20 09:11
• Demografieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDemografie
  
  Wetenschap, die zich bezighoudt met het noteren, tellen en rangschikken van bevolkingsgegevens. Van 1840 af zijn op grond van zo betrouwbaar mogelijk te achten volkstellingen zulke gegevens bekend. De hierna verwerkte bewonersaantallen van vóór 1840 zijn verzameld uit allerlei bronnen, berusten voor een groot deel op schattingen en worden, hoewel naar nauwkeurigheid is gestreefd, onder enig voorbehoud vermeld. De statistische verwerking heeft plaats in twee na elkaar opgenomen tabell… — Peter van den Dongen 2024/06/19 12:31
• Onkerkelijkenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnkerkelijken
  
  Personen die geen kerk aanhangen en niet tot enige kerkelijke richting behoren. Wat de Zaanstreek betreft kan gesteld worden dat ruim de helft der bevolking onkerkelijk is. In 1976 had Zaanstad 124.800 inwoners, waarvan meer dan 63.500 opgaven niet tot een kerkgenootschap te behoren. Sindsdien is, zoals overal elders, het aantal onkerkelijken absoluut en verhoudingsgewijs toegenomen. Op de oorzaken van dit laatste wordt hier niet ingegaan. Wel kan worden opgemerkt dat de Zaanstree… — Peter van den Dongen 2024/06/19 08:17
• 1.3.11. Vakbondenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.3.11. Vakbonden
  
  De crisis van de jaren '30 bezorgde de onderwijsvakbonden handenvol werk. Er heerste in het onderwijs grote werkloosheid. Salarissen werden verlaagd en gehuwde onderwijzeressen werden gedwongen het vak te verlaten. Ook werden kwekelingen met akte, volontairs, aangesteld, die hetzelfde werk deden als gewone onderwijzers, maar aanzienlijk slechter werden betaald. Ter illustratie Marie van Heiningen-van Bohemen, later een der voortrekkers van het vemieuwingsonderwijs te Zaandam, … — Peter van den Dongen 2024/06/19 08:13
• Ankersmederijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAnkersmederij
  
  Toeleveringsbedrijf van de Zaanse Scheepsbouw in de 17e en 18e eeuw, vooral geconcentreerd aan en nabij de Zuiddijk en de Hogendijk te Zaandam. De ankersmederijen werden gedreven in Partenrederij. Vermaard was de anker- en kettingsmederij Valkenburg nabij de Hogendijk. Een andere zeer grote ankersmederij was gevestigd aan een pad dat daaraan zijn naam dankte, het Ankersmid, ter hoogte van het huidige Ankersmidplein. Zie ook: — Peter van den Dongen 2024/06/19 07:59
• Vrijmetselarij (ook: maçonnerie)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrijmetselarij (ook: maçonnerie)
  
  Internationaal verbreide, maar in feite landelijk en plaatselijk georganiseerde broederschap, een groepering die niet zozeer een geestelijke stroming belichaamt maar die streeft naar zowel persoonlijke als gezamenlijke bezinning op de levenshouding (ethos). De vrijmetselaars komen bijeen in werkplaatsen of loges (Engels: lodges = bouwketen), daarbij in godsdienstig opzicht hun bijzondere meningen aan henzelf overlatende. — Peter van den Dongen 2024/06/19 07:58
• Annexatieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAnnexatie
  
  Inlijving bij het grondgebied. Ten onrechte heeft men het in verschillende bij de samenvoeging tot Zaanstad betrokken gemeenten doen voorkomen alsof Zaandam de overige dorpen wilde annexeren. Dit was onjuist, aangezien van meet af aan de bedoeling was dat deze samenvoeging (overigens uiteindelijk een besluit van de rijksoverheid) tot de vorming van een geheel nieuwe gemeente zou leiden. Overigens had de rijksoverheid reeds in 1848 het voornemen enkele Zaangemeenten samen te voegen; di… — Peter van den Dongen 2024/06/19 07:52
• Zaandijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaandijk
  
  Voormalige zelfstandige gemeente in het centrum van de Zaanstreek. Sinds 1 januari 1974 deel uitmakend van de gemeente Zaanstad. Het bestuurlijke centrum van de nieuwe stad was lange tijd in Zaandijk (Bannehof) gevestigd. Zaandijk behoort tot de jongste dorpen van de Zaanstreek. — Peter van den Dongen 2024/06/19 07:51
• Aten, Remmertplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAten, Remmert
  
  Zaandam, 9 augustus 1895 - Zaandam, 15 augustus 1984
  
  Remmert Aten, houthandelaar en verzetsman. Aten is de tweede zoon in een gezin met zeven kinderen. Zijn vader was de eigenaar van houtzagerij De Bark.
  
  Tijdens de oorlog bracht hij geld en goederen rond bij joodse onderduikers. Hij was bestuurslid van een onderafdeling van het Nationaal Steunfonds — Peter van den Dongen 2024/06/18 13:06
• Atenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAten
  
  Naam van een doopsgezind geslacht, aanvankelijk woonachtig in Krommeniedijk en Krommenie, later vooral te Wormerveer, maar ook te Zaandam. Gerrit Jacob Boekenoogen brengt de oorsprong van de familienaam in verband met ate, een Zaans woord dat tot het eind der vorige eeuw in gebruik was met de betekenis vader. — Peter van den Dongen 2024/06/18 11:24
• Paltrokplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPaltrok
  
  Molentype, alleen toegepast voor de houtzagerij. De paltrokken, waarvan er meer dan 200 in de Zaanstreek draaiden, kenmerken zich door een aan drie zijden open werkvloer, de zaaggrond, een geteerd dus donker uiterlijk en het feit dat bij het kruien de gehele molenmassa over een rolring wordt rondgedraaid; de paltrok is hierdoor een onderkruier in tegenstelling tot de — Peter van den Dongen 2024/06/18 10:39
• Autobedrijvenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAutobedrijven
  
  Bedrijven die zich bezig houden met verkoop, onderhoud en/of herstel van auto's. Zie ook: Economische geschiedenis geschiedenis 3.104. Binnen de branche wordt van veel namen gebruik gemaakt, zoals autobedrijven, automobielbedrijven, garagebedrijven, garages, autohandels, auto-dealers, auto-service-bedrijven, of auto-reparatie bedrijven. Autobedrijven in de strikte zin des woords houden zich bezig met verkoop en onderhoud van automobielen. Daarnaast zijn er bedrijven die zijn gespe… — Peter van den Dongen 2024/06/18 10:31
• Sportaccommodatiesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSportaccommodaties
  
  Voorzieningen ten behoeve van sportbeoefening, gefinancierd uit gemeenschapsgelden en/of particuliere middelen. De navolgende opsomming kan niet meer dan een momentopname zijn. Voortdurende veranderingen hebben plaats, onder meer door bezuinigingen, fusies van verenigingen en het verminderen van gemeentelijke accommodaties. Daarnaast is er een toename te constateren van particuliere accommodaties, met name op het gebied van de racketsporten. ln de toekomst wordt een verdere u… — Peter van den Dongen 2024/06/18 10:01
• Avis, blauwselfabriekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAvis, blauwselfabriek
  
  Blauwselfabriek te Westzaan, in 1969 geliquideerd. Zeven Zaanse ondernemers begonnen in 1701 een rederij met de productie van blauwsel in de molen De Blauwe Hengst. Dit was waarschijnlijk een rosmolen; de eerste vermelding van de windmolen van deze naam dateert uit 1743. De zeven brachten te zamen f 14.000 in. In de Blauwe Hengst werd vooral cobalt verwerkt tot blauwsel. Het procedé daarvoor kreeg men pas in de 19e eeuw volledig onder de knie. (zie voorts: — Peter van den Dongen 2024/06/17 14:15
• zaanse_popmuziekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigzaanse_pophistorie
  
  POPMUZIEK UIT DE ZAANSTREEK
  
  De Zaanse popmuziek heeft vanaf het begin een prominente rol gespeeld in de Nederlandse popgeschiedenis. Nagenoeg iedereen kent namen als De Dijk, Lucifer, Margriet Eshuijs, Dizzy Man’s Band, Roberto Jacketti & The Scooters, Reniet Vrieze, Ruben Hoeke en natuurlijk George Baker. Maar ook in het niet-commerciële circuit blinkt Zaanstad uit met groepen als De Kift en The Ex. Diverse Zaanse artiesten hebben in de loop der tijd belangrijke Nederlandse… — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:51
• Arbeiders Jeugd Centrale (AJC)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArbeiders Jeugd Centrale (AJC)
  
  Zelfstandige jeugdbeweging, opgericht door de SDAP, met financiële steun van het NVV. Direct na de oprichting van de landelijke AJC, in maart 1918, werden er in de Zaanstreek afdelingen opgericht en werden leden van de Jeugd Centrale actief, aanvankelijk onder toezicht en met hulp van het NVV en de SDAP, en later meer en meer als zelfstandige jeugdbeweging. Er ontstonden twee Zaanse afdelingen. In het café van Klein te Assendelft werd de afdeling Noord opgericht,… — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:33
• Cabaretplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCabaret
  
  Mensch durf te leven Podiumkunst, ontstaan in Frankrijk in de tweede helft van de 19e eeuw, gekenmerkt door de afwisseling van voordracht, min of meer geïmproviseerde gesproken tekst en liedjes. Het cabaret, oorspronkelijk een café-kunst, werd naar het voorbeeld van onder meer de Parijse kunstenaar Aristide Bruant door Eduard Jacobs in Nederland via de Amsterdamse wijk De Pijp geïntroduceerd, spoedig op een meer eigen wijze nagevolgd door Koos Speenhoff en Jean Louis Pisuisse en vervolge… — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:27
• Rechthuizenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRechthuizen
  
  Letterlijk: gebouwen waarin door of namens de overheid recht werd gesproken. In de vroegere bestuursstructuur behoorde de rechtspraak bij de overheidstaken, zie: Bestuur en rechtspraak. In de dorpen was vóór de 19e eeuw doorgaans geen sprake van een raadhuis, zoals in de steden. Dit hing samen met de wijze van bestuur, die voor stad en platteland verschillend was. Wél kende men in de dorpen dikwijls een rechthuis, waarin ook schout en schepenen vergaderden. — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:25
• Windrechtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWindrecht
  
  Al door de graven van Holland werd het gebruik van molens belast. Was voor de bouw ervan een vergunning vereist in de vorm van een Windbrief, jaarlijks diende aan de grafelijkheid windrecht te worden betaald, een pachtsom voor het gebruik van de wind. — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:24
• Buitendijks landplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBuitendijks land
  
  De aanleg van dijken in de 13e eeuw en daarna, volgde lang niet overal nauwkeurig de grenzen tussen land en water. Men legde zoveel mogelijk rechte stukken dijk aan en sneed de landtongen in het IJ en de Zaan geheel of ten dele af. Hierdoor ontstonden grote stukken buitendijks land, zoals op de hierbij gereproduceerde kaart naar — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:23
• IJ, hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIJ, het
  
  Thans een breed water binnen de stad Amsterdam, met daarmee verbonden een aantal deels gegraven havens, aan de oostkant begrensd door een afdamming met de Oranjesluizen ter hoogte van Schellingwoude, aan de westkant overgaande in het Noordzeekanaal.
  
  Het IJ stond vóór de afdamming tussen 1865 en 1872 in open verbinding met de Zuiderzee en strekte zich uit van Durgerdam tot aan de duinen. Bij Beverwijk was het nog door een strook van slechts 8 km van de Noordzee gescheiden; men sprak te… — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:20
• Knijnenberg Beheer bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKnijnenberg Beheer bv
  
  Grafisch bedrijf en boekhandels in Krommenie en Heemskerk.
  
  Het bedrijf ontstond uit een boekbinderij, annex winkel, die op 17 november 1873 door Aart Knijnenberg werd begonnen. In 1902 begon zijn zoon Cornelis een drukkerij in de zaak van zijn vader. Het bedrijf groeide gestaag, zodat er in 1905 aan de Zuiderhoofdstraat 74 een nieuw pand in gebruik kon worden genomen. — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:19
• Bannehofplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBannehof
  
  Algemeen gebruikte naam voor het voormalige gemeentehuis van Zaanstad, ofschoon feitelijk niet juist; officieel luidde de naam: Gemeentehuis Zaanstad, en was het adres: Bannehof 1. Het Bannehof werd gebouwd in de jaren 1974-'75 als rechtstreeks gevolg van de samenvoeging van zeven gemeenten tot Zaanstad per 1 januari 1974, naar ontwerp van ir. — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:17
• Paardekoper Displayplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPaardekoper Display
  
  In Wormerveer op het industrieterrein Molletjesveer gevestigd bedrijf, waarin displays, letterlijk: uitstallingen, showmateriaal voor reclame-doeleinden, bedoeld om producten in de detailhandel aantrekkelijk te presenteren, worden vervaardigd. De in de jaren '20 opgerichte onderneming heeft ongeveer 15 personen in dienst; men werkt in 1990 met een wisselend aantal uitzendkrachten. — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:15
• Achtersluispolderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAchtersluispolder
  
  Polder, oorspronkelijk Sluispolder, gelegen buiten de Noorder IJ- en Zeedijk in Zaandam, het meest zuidelijke gebied van Zaanstad, aan drie zijden omgeven door Zijkanaal G, het Noordzeekanaal en Zijkanaal H. Vermoedelijk viel de Sluispolder rond de 13e eeuw, de tijd van de eerste omvangrijke bedijkingen, droog. De polder werd in de 16e eeuw ingedijkt. Weliswaar dateert de polder uit de Middeleeuwen maar was in die periode nooit bewoond of bebouwd. Ook industrie, in de vorm van… — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:13
• Zeildoekweverijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZeildoekweverij
  
  Tak van nijverheid die van de 17e tot in de 20e eeuw vooral voor Krommenie en voor betrokkenen in omliggende dorpen van grote economische betekenis is geweest. Dat wil zeggen dat meer dan 350 jaar achtereen vele honderden, zo niet duizenden bewoners van de noordelijke Zaanstreek bij de zeildoekproductie waren betrokken. In het begin van de 20e eeuw waren nog twee grote weverijen actief. Zij staakten hun productie pas ver na de Tweede Wereldoorlog. De laatste sloot in 1981 de poo… — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:11
• Watermolensplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWatermolens
  
  Algemeen gebruikelijke, maar verwarrende naam voor de poldermolens die, ook in de Zaanstreek, voor het opmalen van water werden benut. De aanduiding watermolens wordt ter onderscheiding van de door wind aangedreven poldermolens, tegenwoordig echter bij voorkeur gebruikt voor de elders nog aanwezige, door stromend water aangedreven, maalwerktuigen. Desondanks worden de poldermolens in Noord-Holland meestal nog watermolens genoemd, een spraakverwarring die hier nogmaals wordt vastgest… — Peter van den Dongen 2024/06/17 11:04
• Ploegh, mr. Cornelis Jacobsz.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPloegh, mr. Cornelis Jacobsz.
  
  Befaamde chirurgijn die het beroep van ledezetter beoefende in het dorp Jisp, die zich, evenals twee leden van het geslacht Taems, gedurende de gehele 17e eeuw vooral bezighielden met dislocatiën van botten en gewrichten, dat wil zeggen met het zetten van gebroken ledematen en de behandeling van ontwrichtingen. Zij trokken van heinde en verre patiënten, die voor de behandeling vaak langere tijd in Jisp verbleven. Onder deze patiënten waren ettelijke hoogwaardigheid… — Peter van den Dongen 2024/06/17 10:57
• Balkenvlotten.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBalkenvlotten.
  
  1. Dikwijls zeer lange en brede vlotten, samengesteld uit verschillende lagen boomstammen, die vanuit de Elzas, Zwarte Woud, Main en Neckar via de Rijn onder meer naar de Zaanstreek werden vervoerd ter verwerking in de houtzagerijen. Deze vlotten waren het grootst in de 18e eeuw en bevatten toen soms tot ongeveer 18.000 kubieke meter hout, terwijl er bemanningen tot 500 koppen voorkwamen. Nadat ze met de stroom mee ons land hadden bereikt, werden ze in kleinere vlotten van toch n… — Peter van den Dongen 2024/06/17 10:54
• Physisch Collegeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPhysisch College
  
  Halverwege de 19e eeuw min of meer gereglementeerde genootschappen die zich bezighielden met de natuurkunde. Er werden op de wekelijkse bijeenkomsten lezingen en voordrachten gehouden en men hield zich bezig met natuurkundige proeven. In elk geval hebben Physische Colleges bestaan te Zaandam in de Collegietuin, op de plaats waar later de gasfabriek is gebouwd en te Zaandijk. Het laatste stond onder directie van de Wormerveerse schoolmeester Blok. — Peter van den Dongen 2024/06/17 10:43
• Spuitfeestplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpuitfeest
  
  Feest voor leden van de vrijwillige brandweer, dat om de drie jaar werd gehouden. In de dorpsgemeenschappen waren de spuitfeesten belangrijke sociale gebeurtenissen. Het eerste spuitfeest werd in oktober 1881 gehouden te Zaandijk in cafe De Zwaan. Het bekendst werden echter de feesten te Koog. Deze hielden ook het langst stand. In 1927 werden ze zelfs weer hervat. Het belangrijkste onderdeel van het spoitfeest was het maal, officieel heette het feest dan ook — Peter van den Dongen 2024/06/17 10:39
• Lionsclub Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLionsclub Zaanstreek
  
  Zaanse afdeling van de International Association of Lionsclubs, met als hoofdzetel Oak Brook, Illinois, USA. De Lionsclubs zijn ontstaan uit de frontierspirit van de pioniers uit het westen van de Verenigde Staten. Uit een gevoel van saamhorigheid, hulpvaardigheid, gastvrijheid en interesse in de opbouw van een nieuwe samenleving vormden zich groepen mannen die zich bezighielden met problemen van good government en citizenship. Zij werden Lions of the West genoemd. Deze gro… — Peter van den Dongen 2024/06/17 10:19
• Hart en De Zwaan, voorheen Adriaan Honig, Oliefabrieken Hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHart en De Zwaan, voorheen Adriaan Honig, Oliefabrieken Het
  
  Het Hart en De Zwaan Oliefabrieken te Zaandam, in de jaren '60 van de 20e eeuw verdwenen. De grondslag voor het bedrijf werd gelegd door Adriaan Honig Cz., die na het overlijden van zijn vader Cornelis Honig Cz. de molens — Peter van den Dongen 2024/06/17 10:06
• Binnenkruierplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBinnenkruier
  
  Molentype dat alleen in Noord-Holland voorkomt en dan nog uitsluitend als poldermolen. Bij de bovenkruiers, waartoe de binnenkruiers behoren, het in de Zaanstreek meest voorkomende molentype, wordt de kap met het wiekenkruis op de wind gedraaid met behulp van een krui-inrichting die zich buiten aan het molenlijf bevindt. Bij de binnenkruiers wordt het op de wind draaien echter binnen de molen geregeld door middel van een aan de onderbouw van de kap bevestigde windas met spaken. Daa… — Peter van den Dongen 2024/06/17 09:26
• Zaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaandam
  
  Voormalige zelfstandige gemeente, die zowel wat betreft inwonertal als economische betekenis de belangrijkste bewoningskern van de Zaanstreek vormde. Zaandam ontstond in de Franse tijd door de samenvoeging van Oostzaandam en Westzaandam, bij keizerlijk decreet van 21 oktober 1811. Daarbij werden aan de nieuwgevormde gemeente stadsrechten verleend. Per 1 januari 1974 verloor Zaandam zijn zelfstandigheid bij de — Peter van den Dongen 2024/06/17 09:21
• Brandpreventieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandpreventie
  
  Het geheel van maatregelen ter voorkoming van brand en het beperken van brandgevaar. Van het georganiseerd blussen van brand is in de Zaanstreek voor het eerst sprake in de 16e eeuw. Omdat branden vaak 's nachts ontstonden werd in het eerste reglement voor het blussen van brand voorgeschreven dat aan ieder huis een lantaarn met een kaars erin moest zijn opgehangen. Op die manier kon in geval van brand de weg naar de plaats van de brand worden verlicht. — Peter van den Dongen 2024/06/17 09:08
• Blekerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlekerij
  
  Tak van nijverheid met als doel een zuiver witte kleur te geven aan van nature grauwe textielsoorten zoals linnen en katoen. Tegenwoordig worden de vezels of garens daarvan met chemische middelen gebleekt, vroeger behandelde men de geweven stoffen, later ook de garens, door ze te spoelen in een mengsel van plantenas en water. Hierna volgde een behandeling met zure melk, vervolgens werd met schoon water gespoeld en tenslotte stelde men het materiaal bloot aan zonlicht. De op deze manier… — Peter van den Dongen 2024/06/17 08:25
• Bouwnijverheidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBouwnijverheid
  
  Productiesector (secundaire sector, zie: Economische structuur) die zich bezighoudt met het vervaardigen, onderhouden en renoveren van bouwwerken. Naar de aard van de productie valt er in de Nederlandse situatie een onderscheid te maken tussen burgerlijke en utiliteitsbouw (B & U) enerzijds en grond-, weg- en waterbouw (GWW) anderzijds. De B & U kan worden onderscheiden in woningbouw en de realisatie van andere gebouwen, zoals bijvoorbeeld kantoren en andere bedrijfs- of overheid… — Peter van den Dongen 2024/06/17 08:22
• Volmalerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVolmalerij
  
  Molenbedrijf, waarbij laken en andere wollen stoffen werden gevold of dichter gemaakt. In de Zaanstreek waren in totaal 24 volmolens: 10 te Oostzaandam, 7 in Koog, 4 in Zaandijk, 2 in Westzaan en 1 in Oostzaan. Een volmolen was een loonbedrijf. Men ontving wollen stoffen, vooral laken, uit Leiden of Haarlem, behandelde deze in de molen en stuurde de stoffen vervolgens weer terug naar de opdrachtgevers. — Peter van den Dongen 2024/06/15 19:00
• Luilakplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLuilak
  
  Traditioneel volksfeest dat in de Zaanstreek, hier en daar elders, zoals in Amsterdam en Haarlem, nog in sterk afgezwakte vorm vooral door de jeugd wordt gevierd op de zaterdag voor Pinksteren. De kinderen stonden vroeg in de morgen op of gingen helemaal niet naar bed, wekten de langslapers op luidruchtige wijze waarbij liedjes werden gezongen, zoals: Luilak, slaapzak, beddezak, staat om negen ure op; negen ure, hallef tien, kan de luilak nog niet zien. — Peter van den Dongen 2024/06/15 18:58
• Pellerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPellerij
  
  Naam van zowel bedrijfstak als de inrichting waarin dit bedrijf wordt uitgeoefend; het ontdoen van het kroonkafje, meestal dop of pel genoemd, en de vruchtwand en zaadhuid van onder andere granen, zonder de korrel te breken. In de Zaanstreek is in vroeger eeuwen gerst gepeld, met gort als product. Gerst is niet eenvoudig te pellen, aangezien de dop is vergroeid met de korrel. Vanaf het midden van de 19e eeuw werd rijstpellerij belangrijk. De pellerij had een grote omvang in de Zaanstre… — Peter van den Dongen 2024/06/15 13:55
• Bescherming Bevolking (BB)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBescherming Bevolking (BB)
  
  Organisatie ter ongewapende bescherming van de bevolking, in de Zaanstreek ingesteld per 1 januari 1953, ontbonden in 1986. Bescherming Bevolking ontstond na en als reactie op de Tweede Wereldoorlog.
  
  Tijdens de oorlog was duidelijk geworden dat bijvoorbeeld bij luchtaanvallen ook de burgerbevolking aan gevaren kon zijn blootgesteld. Daarom werd er grote waarde gehecht aan de instelling van een goed georganiseerde bevolkingsbescherming, die onder buitengewone omstand… — Peter van den Dongen 2024/06/14 08:17
• Leven, hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLeven, het
  
  Het Leven; een watermolen te Zaandijk werd gebouwd in 1633 als noordelijkste molen aan de Lagedijk te Zaandijk. Nadat de molen in een hevige bui zwaar was beschadigd, werd hij in 1904 gesloopt en vervangen door een gemaal. Het in 1904 gebouwde gemaal Het Leven bestond uit een machinehal waarin een zuiggasmotor, annex een antracietloods, een werkplaats en een machinistenwoning. De zuiggasmotor werkte in de praktijk niet storingvrij en werd in januari 1916, nog voor de watersnood in fe… — Peter van den Dongen 2024/06/14 08:08
• Bischoffplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBischoff
  
  Manufacturen- en textielhandel te Zaandam, opgericht in 1895, verdwenen in 1980. Bischoff, in de jaren voor en na de Tweede Wereldoorlog een uitgebreide winkelketen, werd begonnen in 1895, toen Willem Bischoff een kleine manufacturenhandel begon op de hoek van de Stationsstraat en de Westzijde te Zaandam. Op dezelfde plaats werd in 1905 begonnen met de bouw van een monumentaal winkelpand. — Peter van den Dongen 2024/06/14 08:03
• Voetbal in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVoetbal in de Zaanstreek
  
  1 Ontwikkeling tot 1915
  
  De eerste voetbalclub in de Zaanstreek ontstond in september 1896 onder de naam Hellas in Zaandam. Vlak daarna volgde UNI, ook een Zaandamse club in datzelfde jaar voetblaverenigin “Wormerveer” in het noordelijk deel van de Zaanstreek. In 1900 gingen de drie clubs op in één vereniging en zo ontstond de Zaandamse Voetbal Vereniging: ZVV. — Peter van den Dongen 2024/06/14 08:01
• Boeierplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBoeier
  
  Vroeger veel voorkomend type zeilvaartuig. Een rondbodem, gebouwd van gangen en zowel van voren als aan de achterzijde opgeboeid. Verdere kenmerken zijn een betrekkelijk hoog grootzeil met een korte gebogen gaffel, een voorbij de mast stekende brede fok en zijzwaarden. De boeiers hadden uitstekende zeileigenschappen en werden voor de pleziervaart gebruikt. Voor de Zaanse kooplieden was het niet ongebruikelijk met de eigen boeier de beurs in Amsterdam te bezoeken. Welgestelde families in … — Peter van den Dongen 2024/06/14 07:57
• Arbeidsverhoudingenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArbeidsverhoudingen
  
  De (rechts-)betrekkingen tussen werkgevers en werknemers (ook: de verhouding met betrekking tot de arbeid.) Bij het vaststellen van de arbeidsverhoudingen kan ook de overheid betrokken zijn. Werkgevers, werknemers en overheid geven vorm aan de arbeidsvoorwaarden en de sociaal-economische politiek. De partners verkeren in een onderhandelings-, overlegen strijdsituatie, vooral in periodes voorafgaande aan de vaststelling van de collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO's). — Peter van den Dongen 2024/06/14 07:56
• Stad Jbz, Pieter van derplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStad Jbz, Pieter van der
  
  Zaandijk, 28 april 1850 - Vlissingen, 4 april 1905
  
  Pieter van der Stad Jbz, zoon van Jacob van der Stad, timmerman, en Aagje Schipper, huisvrouw, was één van de figuren uit de beginperiode van het socialisme, die gedurende enkele jaren in het middelpunt van de activiteit stonden, maar even snel van het toneel verdwenen als zij opgekomen waren. Hij was een socialistisch redenaar, leidende figuur binnen de Zaanse Sociaal Democratische Bond SDB, zie: — Peter van den Dongen 2024/06/14 07:52
• Spelen en spelletjesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpelen en spelletjes
  
  Hoewel de hieronder opgesomde spelen en spelletjes lang niet alle specifiek Zaans waren, wordt een aantal bijzondere vormen van vermaak, vroeger door volwassenen en/of kinderen bedreven, vermeld. Door allerlei maatschappelijke ontwikkelingen, waaronder bijvoorbeeld ook de toename van dikwijls meer prestatiegerichte sportbeoefening, ging de belangstelling voor eerdere spelen verloren; ze raakten in het vergeetboek. Dat is voldoende reden voor een kort overzicht van in het ve… — Peter van den Dongen 2024/06/14 07:51
• Coentunnelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCoentunnel
  
  Door Rijkswaterstaat, directie Sluizen en Stuwen ontworpen en tussen 1961 en 1965 aangelegde, 1283 meter lange ondertunneling van het Noordzeekanaal als deel van de Ringweg A 10 Amsterdam en de Coentunnelweg A8 tussen de Zaanstreek en achterliggend Noord-Holland. De lengte van het onderwatergedeelte is 587 meter, de afrit aan de Zaanse kant 300 meter. De tunnel is zo diep aangelegd dat het Noordzeekanaal ter plaatse een diepte van 15,5 meter beneden NAP kan behouden bij een bodembree… [Toenemende verkeersdruk] — Peter van den Dongen 2024/06/13 12:12
• Broodplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrood
  
  Voedsel, uit gekneed, gerezen en gebakken deeg van meel met water of melk bereid en als zodanig van oudsher het belangrijkste volksvoedsel. Brood wordt vervaardigd in bakkerijen, oorspronkelijk zeer ambachtelijke, kleinschalige bedrijven, waarvan er in elke gemeenschap een opmerkelijk aantal was gevestigd. — Peter van den Dongen 2024/06/13 12:11
• Cacao-afvalmalerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCacao-afvalmalerij
  
  Molennijverheid ontstaan en uitgeoefend aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw in niet meer rendabele oliemolens. De molens waarin cacao-afval werd gemalen stonden ook wel bekend als poeiermolens, poeieren is stampen. De grondstof voor de molens was cacao-afval, dat werd verkregen van fabrieken in binnen- en buitenland. Van dit afval werden koeken geslagen, waarbij nog veel cacaoboter kon worden uitgeperst. Dit product vond zijn weg terug naar de cacao-industri… — Peter van den Dongen 2024/06/13 12:10
• Buullakenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBuullaken
  
  Geweven stof van grote sterkte, gebruikt voor de vervaardiging van bulen die in de oliemolens worden gebruikt. Deze stof werd vroeger in de Zaanstreek geproduceerd; de Weverijen Koster en Co. te Wormer zijn in de vorige eeuw als buullakenweverij begonnen. — Peter van den Dongen 2024/06/13 12:08
• Bijkorf, de Verguldeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBijkorf, de Vergulde
  
  De Vergulde Bijkorf te Zaandijk, ook de Guisman genoemd, was de eerste witpapiermolen in de Zaanstreek, uitgerust met een maalbak of ‘Hollander’. Cornelis Jansz Honigh kocht de Wormer molen, waar hij bekend stond als de Kwikstaart, in 1662 en liet hem in 1668 verplaatsen naar het Guispad te Zaandijk. Cornelis Jansz Honigh had vier zonen, waarschijnlijk allen papiermakers. De jongsten, Jacob en Adriaan, volgden hem bij zijn overlijden dat in 1668 plaats had in zijn zaken op.… — Peter van den Dongen 2024/06/13 09:44
• Visserijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVisserij
  
  De vangst van vissen en andere in het water levende organismen. Onderscheiden worden zeevisserij, binnenvisserij en sportvisserij. Voor sportvisserij zie Hengelsport.
  
  Historisch is de visserij onder te verdelen in: Haringvisserij, kustvisserij, zoetwatervisserij, zoutwatervisserij en — Peter van den Dongen 2024/06/13 09:33
• Stijfselfabricageplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStijfselfabricage
  
  Belangrijke bedrijfstak in de Zaanse economie, reeds aan het einde van de 16e eeuw aanwezig; vanaf de tweede helft van de 19e eeuw ook in (stoom)fabrieken, waarvan Zetmeelbedrijven De Bijenkorf (ZBB) als belangrijke producent is overgebleven. De stijfselfabricage bestaat uit het produceren van zetmeel en de daarvan afgeleide producten (modificaties) voor het stijven van textiel uit zetmeelhoudende producten, als aardappelen, mais, rijst en tarwe. Stijfsel is de algemene benami… — Peter van den Dongen 2024/06/13 09:08
• PTT-Nederland NVplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPTT-Nederland NV
  
  Sinds 1 januari 1989 de naamgeving van het voormalige Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie, de staat was rond 1990 aandeelhouder, met als werkmaatschappijen PTT-post BV en PTT-Telecommunicatie BV.
  
  PTT-Nederland NV verschafte werk aan 100.000 werknemers in 1990 met in totaal 81.000 taken en is daarmee één van de grootste werkgevers van ons land. De PTT-Post BV omvatte vijf regiodirecties waaronder 167 bestuurscentra, veelal hoofdpostkantoren genoemd, ressortere… — Peter van den Dongen 2024/06/13 09:01
• Koormuziekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKoormuziek
  
  De bloei van de amateurkoorzang begon rond 1830 onder invloed van de Duitse Liedertafelbeweging. Gezelligheidsverenigingen van burgers verbonden door dezelfde politieke, ideologische of religieuze ideeën. Vele koren organiseerden zich in bonden met eenzelfde doelstelling. Zo werd in 1878 de Nederlandse St. Gregoriusvereniging opgericht, gespecialiseerd in katholieke kerkmuziek. De oudste bond was echter de — Peter van den Dongen 2024/06/13 09:01
• Ondersteuningsinstituut Welzijnswerk Zaanstadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOndersteuningsinstituut Welzijnswerk Zaanstad
  
  Inmiddels opgeheven stichting, met als doelstelling het wegwijs maken van groepen verenigingen en particulieren in het woud van gemeentelijke subsidieregels. Het instituut (opgericht 1979) kende een lange voorgeschiedenis. Organen als de Zaandamse Gemeenschap en het Welzijnsorgaan Zaandam waren het voorgegaan. — Peter van den Dongen 2024/06/13 09:00
• Brandweer Zaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandweer Zaandam
  
  De brandbestrijding was tot in de 17e eeuw vooral een aangelegenheid van de burgers zelf. Daarnaast werden in het midden van de 17e eeuw in Westzaandam brandmeesters aangesteld voor de leiding van de nieuw opgerichte plichtbrandweren. In het jaar 1649 werden tot — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:58
• Zaandamse Gemeenschap, Stichtingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaandamse Gemeenschap, Stichting
  
  Overkoepelende stichting van sociale en culturele verenigingen en organisaties in Zaandam, die na de Tweede Wereldoorlog werd opgericht. Zoals onder het trefwoord Gemeenschap is aangegeven, ontstond na de bevrijding in 1945 in vele gemeenten de behoefte om de in de bezettingsjaren gegroeide nieuwe gemeenschapszin om te zetten in een vaste samenwerking van de sociale en culturele verenigingen en organisaties. — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:57
• Briemen, Ann vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBriemen, Ann van
  
  Medmenham Engeland, 6 april 1935 - Krommenie, 26 november 2011
  
  Door een huwelijk met een Zaanse zeeman kwam Ann van Briemen in 1961 naar de Zaanstreek. Na een tijdje als vrijwilligster in het dierenasiel te hebben gewerkt, begon zij in 1963 als particulier in een woonboot aan het Kalf een bescheiden — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:56
• Jambroes, George Louisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJambroes, George Louis
  
  Amsterdam, 22 april 1905 - Mauthausen, 7 september 1944 George Louis Jambroes 1905-1944 George Louis Jambroes was tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken bij het Englandspiel. Van de Zaanse illegalen is George Jambroes, leraar wiskunde aan het Zaanlands Lyceum één van de eersten. Jambroes vestigt zich in 1934, pas getrouwd en net afgestudeerd aan de Amsterdamse universiteit, in Zaandam waar hij wordt benoemd tot leraar aan het lyceum; hij is dan 29 jaar. — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:55
• Brouwersgrachtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrouwersgracht
  
  Brouwersgracht, niet meer bestaand pad te Westzaandam. Het pad ging op in het Klein-Rome en kreeg in 1730 een padreglement.
  
  pad gracht — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:51
• Zaans Schoon, Stichtingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaans Schoon, Stichting
  
  Zaans Schoon werd in 1946 opgericht met als doelstelling de bescherming, de bevordering en documentatie van de landschappelijke en stede-bouwkundige rijkdom en schoonheid van de Zaanstreek. In 1973 werd vanuit Zaans Schoon de Stichting Frans Mars opgericht. De basis voor de stichting Zaans Schoon werd gelegd tijdens de Tweede Wereldoorlog toen E. — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:50
• Cement- en trasmolensplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCement- en trasmolens
  
  Windmolens waarin door middel van kantstenen, zoals in de olie- en verfmolens, cementsteen tot cement, danwel tufsteen tot grondstof voor het tras werd vermalen. Het verouderde tras was een verbinding van gemalen tufsteen met vette kalk tot een metselspecie, die zowel onder water als in de lucht zeer hard werd. — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:48
• Continentaal stelselplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigContinentaal stelsel
  
  In de Zaanstreek meestal Douane-stelsel genoemd, ingesteld door Napoleon Bonaparte bij het Decreet van Berlijn op 21 november 1806 waarbij alle handel met Engeland door een hoeveelheid van maatregelen werd verboden. Napoleon dwong al zijn continentale bondgenoten en vazalstaten, dus ook Nederland dat juist in 1806 onder het koningschap van zijn broer — Peter van den Dongen 2024/06/13 08:47
• Genealogieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGenealogie
  
  Geslachtkunde, de leer van de ontwikkeling en de verwantschap van geslachten cq families en in algemene zin het onderzoek naar voorgeslacht en familiegeschiedenis. Met het woord genealogie wordt ook de stamboom of de geslachtslijst aangeduid. Het naspeuren van de eigen afstamming is voor velen een intrigerende liefhebberij. — Peter van den Dongen 2024/06/13 06:51
• Doppenmalerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoppenmalerij
  
  Molenindustrie, uitgeoefend in het laatste kwart van de 19e eeuw en de beginjaren van de 20e eeuw in voormalige olie- en pelmolens. In de doppenmolens werden de doppen van koffiebonen, rijst en gerst vermalen tot meel ten behoeve van de — Peter van den Dongen 2024/06/13 06:50
• Dooptuinplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDooptuin
  
  De door een doophek omgeven ruimte rond de preekstoel in protestantse kerken. Na de hervorming, eind 16e eeuw, kwam de dooptuin bij diverse groeperingen in zwang, echter niet bij de doopsgezinden. In de kerkinterieurs vormde de dooptuin een visueel belangrijk en functioneel element. Hier preekte de dominee vanaf zijn hoge preekstoel. Hier vond de doop plaats en hadden de leden van de kerkeraad hun zitplaatsen. Soms, maar niet altijd, stond hier ook de avondmaalstafel opgesteld. — Peter van den Dongen 2024/06/13 06:49
• Dorpsstraatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDorpsstraat
  
  Naam van de hoofdstraat in zowel Assendelft als in Jisp, Oost-Knollendam en Wormer. In de overige Zaanse dorpen droeg deze hoofdstraat een andere naam, in Westzaan bijvoorbeeld Krabbelbuurt, in 1939 gewijzigd in J.J. Allanstraat. De eerste bebouwing in de dorpen ontstond doorgaans op of langs een lage dijk. Aanvankelijk was deze bebouwing nog verspreid met veel zicht op de horizon. Het verkeer vond voor een groot deel varend plaats over de wegsloot, die langs het pad, want meer dan… — Peter van den Dongen 2024/06/13 06:42
• VTZ bv (Verhuis- en Transportkombinatie Zaanstad/Utrecht)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVTZ bv (Verhuis- en Transportkombinatie Zaanstad/Utrecht)
  
  Transportonderneming te Zaandam, voortgekomen uit de Zaanse bedrijven Greuter-Eggenhuizen en Nijboer, beiden hierna beschreven, waarbij het Utrechtse bedrijf Elberts in 1985 toetrad. Greuter-Eggenhuizen transport b.v. was een in 1930 door H. Greuter te Beemster gestart bedrijf. Om klandizie te suggereren werd aanvankelijk met lege kisten op een laadbak gereden. Na enige tijd trad broer Cor tot het bedrijf toe; deze ging in 1931 een zuste… — Peter van den Dongen 2024/06/13 06:20
• Scheepsbouwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigScheepsbouw
  
  Nijverheid, het produceren en/of repareren van vaartuigen. Dit kunnen houten, metalen, betonnen en/of kunststof schepen zijn, zowel voor de binnen- als voor zeevaart. De bouw van bijvoorbeeld booreilanden wordt ook tot de scheepsbouw gerekend; deze sector is echter nooit in de Zaanstreek bedreven. — Peter van den Dongen 2024/06/13 06:15
• Eierhandelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEierhandel
  
  Enerzijds door het agrarische verleden, anderzijds door leveringsmogelijkheden aan bijvoorbeeld de beschuitfabrieken heeft zich voornamelijk tussen 1850 en de Tweede Wereldoorlog een nog tamelijk omvangrijke handel in eieren kunnen handhaven. Zie ook: Eendenhouderij. De handel beperkte zich niet tot eendeneieren, ook die in kippeneieren was uitgebreid. Precieze gegevens ontbreken, maar het aantal bedrijven heeft wellicht meer dan 10 bedragen; de meeste ervan combineerden de eierhande… — Peter van den Dongen 2024/06/13 06:13
• Havenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHaven
  
  Waterstaatkundig werk met economische functie, natuurlijk ontstaan en aangepast, of gegraven. In een haven kunnen schepen afmeren om geladen of gelost te worden. Voor de Zaanstreek had vanaf de 17e eeuw het gebied rond de Voorzaan de belangrijkste havenfunctie. Voor de economische ontwikkeling van de Zaanstreek was de natuurlijke haven in dit gebied van grote betekenis, terwijl het dichtslibben ervan de economie negatief beïnvloedde. — Peter van den Dongen 2024/06/11 04:59
• Alreso Elektronica BVplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAlreso Elektronica BV
  
  Elektrotechnisch bedrijf te Zaandam. Alreso werd opgericht in 1972 door Kornelis Tjalsma (1944-1996). Het bedrijf begon aan de Westzijde, verhuisde nog in het oprichtingsjaar naar het Breedweer te Koog, in 1974 naar het Zuideinde te Wormerveer waar een uitslaande brand begin november 1975 het pand inclusief werkplaats en magazijn volledig in de as legde. De schade bedroeg een miljoen gulden. In 1976 volgde een verhuizing naar de Zeemansstraat te Zaandam, in 1984 naar de Ar… — Peter van den Dongen 2024/06/10 13:48
• Smits, Mattheüsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSmits, Mattheüs
  
  (Heerlen, 1953)
  
  Mattheüs Smits, pianodocent, muziekpedagoog die in 1985 zijn pianostudio opende in Krommenie. Daarvoor had hij in hetzelfde dorp een pianostudio aan de Insulindelaan, maar hij vertrok daar omdat hij wegens geluidsoverlast geen gebruik mocht maken van één van zijn vleugels. Mattheus Smits staat bekend als een grote tegenstander van geïnstitutionaliseerde kunst: altijd voorspelde hij het failliet van het gesubsidieerde cultuurbestel. ‘Alles wat permanent aan een i… Spellingsfouten — J de Jong 2024/06/10 13:47
• Zaanlandsche Jaarboekjesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanlandsche Jaarboekjes
  
  In 14 afleveringen, van 1841 tot 1854, verschenen almanak, waarin naast feestdagen, verjaardagen van het koninklijk huis en maanstanden in het Mengelwerk zowel historische als letterkundige bijdragen werden geplaatst. Samensteller was — Peter van den Dongen 2024/06/10 11:48
• Ahold nv, Koninklijkeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAhold nv, Koninklijke
  
  Het laatste Ahold-logo De naam Koninklijke Ahold werd gevoerd tot 23 juli 2016, daarna werd Ahold Delhaize de handelsnaam als primaire detailhandelsorganisatie, die levensmiddelen en andere consumentenproducten verkoopt via winkelketens in Nederland als — Peter van den Dongen 2024/06/10 11:42
• Zaanse kastenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanse kasten
  
  Houten huizen in de Zaanstreek en elders in Nederland boden door hun constructies volop gelegenheid om allerlei voorwerpen in ingebouwde kasten en kastjes op te bergen. Tussen de buitenweeg en het binnenschot konden bijvoorbeeld ondiepe kastjes van 10-15 centimeter worden gemaakt om kopjes, schotels en glaswerk op te bergen. Iets diepere kastjes van 20 cm werden in de 18e eeuw aan weerszijden van de smuigers en onder de ramen aangebracht. — Peter van den Dongen 2024/06/10 11:37
• Fouragemalerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFouragemalerij
  
  Tak van molennijverheid, uitgevoerd aan het einde van de 19e eeuw in voor andere bedrijfsvoering gebouwde molens. De fouragemalers maakten veevoer, door bijvoorbeeld lijnkoeken, mais, granen of tarwegrind of tarwedoppen, fijn te malen en vervolgens te mengen. In totaal werd slechts in acht molens de fouragemalerij uitgeoefend, vijf daarvan stonden te Zaandam-Oost, de overige in Zaandam-West. De fouragemalerij ontstond toen het molentijdperk feitelijk al voorbij was; dikwijls ware… — Peter van den Dongen 2024/06/10 11:35
• Vereniging Zaans Erfgoedplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVereniging Zaans Erfgoed
  
  Zaans Erfgoed is een vereniging die zich bezig houdt met behoud, bescherming en restauratie van roerend en onroerend erfgoed. Daarnaast streeft de vereniging naar het verbreiden van kennis hierover.
  
  Zaans Erfgoed is in 2004 ontstaan uit een fusie van de verenigingen [Activiteiten] — Peter van den Dongen 2024/06/10 01:18
• Zwembadenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZwembaden
  
  In het vele open water in de Zaanstreek is mogelijk altijd al gezwommen, hoewel het in de 19e eeuw en daarvoor blijkbaar weinig gebruikelijk was zich vrijwillig te water te begeven. Pas aan het eind van de 19e eeuw werden daarvoor - aan of in buitenwater - zwembaden gebouwd. — Peter van den Dongen 2024/06/10 01:16
• Rooms-katholiekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRooms-katholieken
  
  Naar rooms-katholieke opvatting is de kerk de door Christus ingestelde noodzakelijke maatschappij, die alle gedoopten groepeert onder de leiding van de wettige kerkelijke gezagsdragers, in het bijzonder de Paus van Rome. De kerk heeft tot doel de gelovigen behulpzaam te zijn in hun streven naar hun bovennatuurlijke eindbestemming en beschikt daartoe over een drievoudige macht, te weten wijdingsmacht, rechtsmacht ofwel de eigenlijke maatschappelijke macht, en leergezag. Met dit… — Peter van den Dongen 2024/06/10 01:14
• Haak bv, Scheepswerfplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHaak bv, Scheepswerf
  
  Scheepswerf te Zaandam, gespecialiseerd in kleinere, stalen, zeegaande schepen tot een lengte van 50 meter, zoals motorjachten, sleepboten, vissersschepen en dergelijke.
  
  In juni 1925 richtte Jacob Haak (1901-1986) een werf op aan de Pieter Ghijsenlaan te Zaandam. Haak was een geschoolde machinist, die na het maken van een stalen visjol, op de scheepsbouw besloot over te stappen. Aanvankelijk hield hij zich vooral bezig met schoonmaakwerk en reparaties. In de crisisjaren b… — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:58
• Communismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCommunisme
  
  Politieke stroming, met in de Zaanstreek lange tijd grote aanhang en belangrijke invloed.
  
  Algemeen
  
  Onder communisme wordt verstaan: een maatschappelijk stelsel waarin de productiemiddelen gemeenschappelijk eigendom zijn en waarin bij de verdeling der voortgebrachte goederen en diensten het beginsel wordt gevolgd dat elk lid van de gemeenschap daarover kan beschikken naar behoefte. Bij ontbreken van dit stelsel wordt onder communisme tevens verstaan: het streven naar die maatsch… — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:54
• Wormerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWormer
  
  Voormalige zelfstandige gemeente, die steeds is beschouwd als behorende tot de Zaanstreek maar - althans bestuurlijk sinds de jaren '80 voornamelijk op Waterland georiënteerd raakte. Het dorp verweerde zich eerder, in het begin van de jaren '70, met succes tegen de — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:53
• Belgische Straatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBelgische Straat
  
  Straat te Zaandam, zijstraat van de Oostzijde. De straat kreeg bij de aanleg in 1914 haar naam na de val van Antwerpen in dat jaar, ter herinnering aan de Belgische vluchtelingen, die daarna ook naar Zaandam kwamen. Samen met de Brusselse straat en de Luikse straat vormt de Belgische straat de Belgische buurt. — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:43
• Geveltypenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGeveltypen
  
  Kenmerkend voor de architectuur in Nederland, maar ook in het aangrenzende Vlaanderen en Noord-Duitsland, is de grote verscheidenheid aan geveltypen, die sinds de 15e/16e eeuw deels na en deels naast elkaar tot ontwikkeling kwamen. Er worden de volgende typen onderscheiden: — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:42
• David, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDavid, de
  
  Snuifmolen te Westzaandam, meestal het Davidje genoemd. Zijn bijnaam dankte de molen. die ook voor het malen van veevoeder werd gebruikt, aan zijn kleine formaat. Hij heeft buitendijks gestaan, tussen het Zwartepad en de Provincialeweg, en werd gesloopt in 1895. — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:29
• Zwaan, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZwaan, De
  
  Voormalige herberg in Zaandijk, gesticht omstreeks 1634.
  
  In 1668 werd het pand bij een verkoping vermeld als 'huys en erf aan de Zaan, genoemd de Swan, belend ten Zuyden de Braziliëmole'. De herberg, later koffiehuis genoemd, heeft de eeuwen door, tot aan de Eerste Wereldoorlog een rol gespeeld in het dorpsleven. De vroedschap belegde er vergaderingen. Alle familievieringen, spuitfeesten en openbare verkopingen hadden onveranderlijk in De Zwaan plaats. — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:28
• Dienstplichtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDienstplicht
  
  De verplichting om de staat met zijn persoon te dienen. Ofschoon ook burgerlijke dienstplicht denkbaar is, en in enkele perioden in de geschiedenis voorkwam, wordt hier de militaire dienstplicht bedoeld. Deze verplichting bestond al in de oudheid; in de germaanse samenleving kwam bijvoorbeeld de heervaartplicht voor. De militaire dienstplicht is sinds de — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:25
• Zaans Centrum voor Amateurtoneel (ZCA)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaans Centrum voor Amateurtoneel (ZCA)
  
  In 1975 opgerichte overkoepelende organisatie van amateur-toneelverenigingen, waarbij zich alle 20 in de Zaanstreek spelende gezelschappen aansloten. Via dit centrum zijn zij lid van het NCA, het Nederlands Centrum voor Amateurtoneel. Aanleiding tot de oprichting was een door gemeente Zaanstad gestelde voorwaarde: om voor gemeentelijke subsidie in aanmerking te komen moesten de verenigingen lid zijn van het NCA. — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:21
• Dijkkamp, Gieterijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDijkkamp, Gieterij
  
  Metaalbedrijf te Zaandam. De gieterij werd opgericht in januari 1964 en ontstond uit het door A.A.J. Dijkkamp en diens zoon L. Dijkkamp sr. in 1914 opgerichte familiebedrijf IJzer- en Metaalgieterij De Kloet - firma A.A.J. Dijkkamp & Zn. Vader en zoon vestigden het bedrijf in 1914 op het Blauwe Zand; naderhand werd de gieterij verplaatst naar een terrein aan de Pieter Ghijsenlaan 10 te Zaandam. Hun activiteiten werden in 1963 beëindigd. L. Dijkkamp jr. richtte daarna in l964 … — Peter van den Dongen 2024/06/10 00:20
• Wormer, Jisp en Nek, Heemraadschapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWormer, Jisp en Nek, Heemraadschap
  
  Waterstaatkundige eenheid van het oude land tussen de Starnmeer, de Beemster, de Wijde Wormer, de Enge Wormer en de Zaan, eeuwenlang een zelfstandig bestuurd heemraadschap, sinds de jaren '80 deel uitmakend van het waterschap De Waterlanden.
  
  Het heemraadschap is door een omringdijk omsloten, waartoe in 1630 het besluit werd genomen. Oorzaak was dat de oude landen dreigden te overstromen als gevolg van het opmalen van water uit de omliggende droogmakerijen. D… — Peter van den Dongen 2024/06/09 23:02
• Wit, Simon deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWit, Simon de
  
  Winkelketen opgericht door Simon de Wit, oorspronkelijk begonnen te Wormerveer met huis-aan-huis verkoop, later met winkels door het hele land. In 1972 opgegaan in Albert Heijn.
  
  De eerste aanzet tot het bedrijf werd gegeven door Simon de Wit, die woonde aan de Dubbele Buurt in Wormerveer. Na het overlijden van zijn vader kreeg hij, twaalf jaar oud, de zorg over het gezin. Zijn moeder kocht aanvankelijk van Koos Fortuin, de eigenaar van het kaaspakhuis waar haar man gewerkt had e… — Peter van den Dongen 2024/06/09 23:00
• Wijde Wormerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWijde Wormer
  
  Voormalig meer, in 1626, na een eerdere mislukte poging in 1624-'25, drooggemalen en sindsdien een waterschap, dat in de jaren '80 van de 20e eeuw bij de samenvoeging tot het waterschap De Waterlanden werd betrokken. De Wijde Wormer, met een oppervlakte van ongeveer 1514 hectare, is geheel omgeven door een ringvaart, aan de oostelijke zijde na de watersnood van 1825 afgedamd. In het noorden wordt het waterschap begrensd door het voormalige heemraadschap Wormer, Jisp en Neck, in het… — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:59
• Dikkert, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDikkert, de
  
  Houtzaagmolen te Westzaandam, achtkante bovenkruier. De windbrief van de eiken- en balkenzager, een dommekracht, is niet bekend; de eerste vermelding dateert uit 1672. Hij heeft gestaan aan weg en Zaan, even zuidelijk van de Mallegatsluis, en werd in 1896 gesloopt om in Amstelveen herbouwd te worden als korenmolen. Een huidig wooncomplex is naar De Dikkert vernoemd. — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:56
• Westzaanse Gemeenschap (WG)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaanse Gemeenschap (WG)
  
  In 1945 opgericht orgaan, dat dient als overkoepelende organisatie voor de in Westzaan aanwezige verenigingen. Het belang van deze organisatie groeide eind jaren '60. Burgemeester Frederik Verstegen had voor de komst van koningin Juliana in juni 1972 een organisatie nodig die de feestelijkheden rond dit bezoek kon regelen. Van het toenmalig bestuur maakte ook Wouter Veenis deel uit. Al snel werd hij voorzitter en had hij een groot aandeel in de groei van de organisat… — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:55
• Drijfriemenfabricageplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDrijfriemenfabricage
  
  De aandrijving van machines en werktuigen had sinds de invoering van de stoomkracht lange tijd plaats met behulp van centrale drijfwerken. In de fabrieken en werkplaatsen werd een beperkt aantal, meestal niet meer dan één krachtbron gebruikt: een stoommachine. Later ook een petroleum-, gas-, of elektromotor met groot vermogen. Door deze krachtbron werd het centrale drijfwerk in beweging gebracht. Dat was meestal opgehangen aan de zoldering van de werkruimte en bestond uit e… — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:54
• Toegepaste kunstplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigToegepaste kunst
  
  Kunsthandwerk, kunstnijverheid. Het begrip toegepaste kunst is moeilijk te definiëren. Aan de vormgeving, het design van zelfs eenvoudige voorwerpen wordt in onze tijd dikwijls afzonderlijk aandacht besteed door daartoe opgeleide specialisten. Er zijn perioden geweest met een zo'n sterk stijlbesef dat tussen de handwerker enerzijds en de kunstzinnige vormgever anderzijds geen scheidslijn kon worden getrokken; zij waren in één persoon verenigd. De hier volgende beschouwing betre… — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:51
• Timmerfabriekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTimmerfabrieken
  
  Bedrijven, nauw verwant aan de meubelmakerijen en de molenmakerijen, rond de laatste eeuwwisseling in de Zaanstreek ontstaan. In de loop der tijd was er een tiental timmerfabrieken in de streek, veelal met een kleine bezetting. Begin jaren '90 waren daar nog enkele van over. — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:47
• Theobromineplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTheobromine
  
  Wit en bitter smakend purine-derivaat, gebruikt in de farmaceutische industrie als voornaamste ingrediënt van de plaspillen. Theobromine wordt gewonnen uit cacaodoppen. De slechte oplosbaarheid van het kostbare product wordt vervolgens verbeterd door combinatie met organische zuren. Het is na de Tweede Wereldoorlog, tot in de jaren '80, vervaardigd in een pand van — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:45
• Duikersluisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDuikersluis
  
  De duikersluis behoort tot een sluistype met uitsluitend waterstaatkundige functie, doorvaart was niet mogelijk. In de Zaanstreek waren verscheidene duikersluizen, o.a. bij Nauerna en Oostzaan die werden gebruikt om het achterland te ontwateren. Het bekendst was de Duikersluis in de — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:44
• Kuijperplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKuijper
  
  Ondernemersgeslacht in Krommenie in de 18e eeuw. De doopsgezinde familie Kuijper is een typisch voorbeeld van een geslacht van rolreders/zeildoekfabrikeurs.
  
  Een rolreder bestierde het gehele productieproces van 'canefas'. Hij kocht de gedorste hennep, liet die door een hekelaar op loon hekelen en vervolgens beuken in een hennepklopper waarin hij zelf meestal een aandeel had, vervolgens de hennep in zijn eigen ziedhuis koken met potas en drogen op zijn erf. Dit laatste werd gedaan door … — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:42
• Tabaksstamperijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTabaksstamperij
  
  Molennijverheid, vooral van belang aan het einde van de 18e eeuw. In de Zaanstreek werd de tabaksstamperij uitgeoefend in 83 molens, dikwijls als nevenbedrijf. In deze molens werden tabaksbladeren fijn gehakt en gestampt, waardoor snuif werd verkregen, tabaksstampers werden daarom ook wel snuifmolens genoemd, waarvan men dacht dat het een medicinale werking had. Het aantal snuifmolens in de Zaanstreek was relatief groot. Dat komt mede doordat de tabaksstamperij dikwijls als neve… — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:39
• Gelder Zonen, vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGelder Zonen, van
  
  Nederlands papierconcern, waarvan de voormalige papierfabriek Van Gelder Zonen te Wormer, niet alleen deel uitmaakte maar ook de oorsprong vormde. Terwijl elders gevestigde delen van deze onderneming zijn voortgezet, is de fabricage van papier in Wormer bij een algehele sanering in 1981 beëindigd. Zie voor de vroege bedrijfs- en familiegeschiedenis ook — Peter van den Dongen 2024/06/09 22:36
• Evangelisten evangelisten-symbolenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEvangelisten evangelisten-symbolen
  
  In de lange christelijke traditie zijn er vele beeltenissen van de evangelisten vervaardigd. Zoals bekend zijn in het bijbelse Nieuwe Testament geboorte en leven van Jezus beschreven in de Evangeliën. Het woord evangelie betekent letterlijk 'goede boodschap'. Deze hoofdstukken zijn geschreven door vier evangelisten: Mattheus, Marcus, Lucas en Johannes. Zij vormden een bron van inspiratie voor kerkelijke beeldende kunstenaars, die in opdracht van zowel katholie… — Peter van den Dongen 2024/06/09 18:20
• Elektriciteitplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigElektriciteit
  
  De eigenschappen van elektriciteit waren reeds in de Oudheid aan de Grieken bekend. Maar eerst in de 17e eeuw ging men systematisch op wetenschappelijke wijze elektrische verschijnselen bestuderen. In het midden van de 18e eeuw werd de Leidse Fles uitgevonden, feitelijk de eerste condensator. De interesse in elektrische verschijnselen was groot, ook onder de gegoede burgerij. In Zaandam werd bijvoorbeeld in 1797 het College van Liefhebbers der Elektriciteit opgericht, dat voor zij… — Peter van den Dongen 2024/06/09 18:18
• Duyvis-Recterplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDuyvis-Recter
  
  Oliefabriek te Koog. De historie van Duyvis gaat terug tot 1806, in welk jaar Teewis Duyvis van een ongehuwde oom de oliemolen De Halve Maan verkreeg. Hij werd zo de eerste Duyvis die olie sloeg. In 1850 vestigde zijn kleinzoon zich onder de naam T. Duyvis Jz. Het bedrijf bestond in dat jaar uit zes oliemolens met een capaciteit van 2400 ton lijn- en koolzaad per jaar en een pelmolen. In 1880 werd nabij de Pellekaanshoek te Koog door E.G. Duyvis Tz. de stoomoliefabriek 'De Zaan' g… — Peter van den Dongen 2024/06/09 18:11
• Milieubeheer, Dienstplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMilieubeheer, Dienst
  
  Sinds 1981 de naamgeving van de reinigingsdienst van de gemeente Zaanstad. Aanvankelijk reinigings- en ontsmettingsdienst en later dienst reiniging, milieuhygiëne en centraal vervoer geheten.
  
  De dienst is verdeeld in drie hoofdafdelingen, te weten afvalstoffen en transport, milieu en algemene zaken. Onder de hoofdafdeling afvalstoffen en transport vallen de onderafdelingen reiniging, centraal vervoer en vuilverbranding. Onder de hoofdafdeling milieu vallen de onderafdeling… — Peter van den Dongen 2024/06/09 17:49
• Zaanse Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer (VVV)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanse Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer (VVV)
  
  Kantoor voor informatieverschaffing over vakantie en recreatie in het gebied Zaanstreek, Wijdewormer, Landsmeer en de rest van Nederland. Daarnaast houdt de VVV zich bezig met verkoop van kaarten, brochures en dergelijke en worden evenementen mede georganiseerd. — Peter van den Dongen 2024/06/09 17:48
• Bestuur en rechtspraak tot ca. 1600plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak tot ca. 1600
  
  
  
  * Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813
  
  1.1. Algemeen
  
  1.1.1. Het gewest Kennemerland
  
  De Zaanstreek maakt nu deel uit van de provincie Noord-Holland. Deze naam is pas in de 19e eeuw aan dit gewest gegeven. In de middeleeuwen werd met de naam Noord-Holland het gebied ten zuiden van de tegenwoordige grens met de provincie Zuid-Holland bedoeld. Het gebied dat nu Noord-Holland wordt genoemd bestond, globaal, uit de gew… — Peter van den Dongen 2024/06/04 22:14
• Zakkenhandelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZakkenhandel
  
  Onder zakkenhandel in de oorspronkelijke betekenis moet worden verstaan: de handel in zakken, vervaardigd uit jute, katoen, vlas en andere geweven stoffen, voor de verpakking van grondstoffen en eindproducten in hoeveelheden van 50 tot 100 kilogram. De zakkenhandel is ontstaan toen in het midden van de vorige eeuw grote hoeveelheden grondstoffen, zoals oliezaden, rijst en cacao in zakken werden geïmporteerd voor de industrie in opkomst. In die tijd leverde het voormalige Brits-Indi… — Peter van den Dongen 2024/06/04 22:12
• Popmuziekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPopmuziek
  
  Populaire muziek; strikt genomen valt onder de noemer pop alle muziek die in enige mate populair is of is geweest, maar meer in het algemeen wordt met popmuziek rock-'n-roll aangeduid en elke muziekvorm die daar stilistisch op voortbouwt. Daarmee wordt een onderscheid geschapen tussen pop en — Peter van den Dongen 2024/06/04 10:52
• Zeil- en roeisportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZeil- en roeisport
  
  In het waterrijke gebied de Zaanstreek behoren zeilen en roeien al eeuwenlang tot het dagelijks leven. De windkracht werd vanouds benut op schepen voor de aan- en afvoer van goederen. Kleinere zeilboten, bijvoorbeeld van het type boeier, werden in het verkeer over water gebruikt als vervoermiddel van personen naar de afgelegen weilanden en voor het halen en brengen van het personeel van de honderden molens in het veld. Roeiboten werden ook voor dit laatste gebruikt, als ook v… — Peter van den Dongen 2024/06/04 10:50
• Lassieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLassie
  
  Rijstfabriek te Wormer, producent van Lassie Toverrijst. De Lassie-fabriek is voortgekomen uit de firma Gebroeders Laan. De twee broers Albert en Jacob Adriaan Laan gingen in 1893 een vennootschap aan. Hun vader Jan Jacob Laan was firmant geweest van Wessanen en Laan. Het plan van Albert en Ko Laan om met stoom gort te gaan pellen vond aanvankelijk weinig bijval, ook niet bij hun familieleden, die toch al verscheidene stoomfabrieken bezaten. — Peter van den Dongen 2024/06/04 10:49
• Zon, Wimplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZon, Wim
  
  Zaandam, 6 juli 1929 - Koog aan de Zaan, 27 april 1987
  
  Willem Cornelis (Wim) Zon, Architect HBO-BNA en stedenbouwkundige SHO-BNS in Koog aan de Zaan en Amsterdam. Wim Zon bouwde in Koog aan de Zaan het laboratorium voor nv Oliefabrieken T. Duyvis Jz. aan de Schipperslaan en enkele woonhuizen aan de Museumlaan. In Zaandam werd een complex woonhuizen in Zaanse trant, met hout beklede gevels, gerealiseerd aan de — Peter van den Dongen 2024/06/04 10:48
• Exportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigExport
  
  Als een van de eerste industriegebieden in West-Europa heeft de Zaanstreek een eeuwenoude traditie op het gebied van export. Vanuit bijvoorbeeld de scheepsbouw, de walvisvaart en de veredeling van producten in de talrijke windmolens ontwikkelde zich een export naar vele delen in de wereld. Zie: — Peter van den Dongen 2024/06/04 10:47
• Zuivelindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuivelindustrie
  
  De Zaanstreek was, en is nog rijk aan weilanden. De veehouderij is steeds van belang geweest. Als willekeurig gekozen voorbeeld wordt van 1957 vermeld dat de oppervlakte grasland toen 6172 hectare bedroeg en dat er 11542 stuks rundvee werden geteld, Oostzaan niet meegerekend. Zoals overal elders op het platteland ontstonden ook hier na 1880 verschillende melkfabrieken, die, meestal coöperatief opgezet, boter, kaas en consumptiemelk produceerden. Voordien had het bereiden van bot… — Peter van den Dongen 2024/06/04 10:03
• Neuhaus, Tonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNeuhaus, Ton
  
  Wormerveer, 14 juni 1935 - Zaandijk, 19 januari 2014
  
  Antoon Frans (Ton) Neuhaus, conservator van het Molenmuseum sinds 1968, was van 1961 tot 1969 bestuurslid van de vereniging Vrienden van de Zaanse Schans, later Vrienden van het Zaanse Huis. In 1967 werd hij gekozen als bestuurslid van vereniging — Peter van den Dongen 2024/06/04 09:42
• Streekvervoerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStreekvervoer
  
  Door particulieren of overheid gedreven autobusdienst voor personenvervoer. Het streekvervoer in de Zaanstreek werd tot 1991 verzorgd door de Enhabo en de NZH; tot 1972 ook door de NACO (die dat jaar werd overgenomen door de NZH). Enhabo werd in 1991 door NZH overgenomen. In 1999 fuseerde de NZH samen met 3 andere bedrijven tot Connexxion. Er worden ook lijnen gereden door EBS. Streekvervoer is een onderdeel van het openbaar vervoer. Hiertoe behoren (behoorden) ook — Peter van den Dongen 2024/06/04 03:55
• Stam, Martinus Joännesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStam, Martinus Joännes
  
  Wormerveer 1 juni 1886 - 1957
  
  Aannemer-architect te Wormerveer. Martinus Stam was de zoon van Dirk Maartenszoon Stam (1855-1925). Tijdens zijn studie aan de Technische Hochschule te Stuttgart voor civiel-ingenieur en architect legde hij zich vooral toe op de studie van het jonge vak betontechniek. In Nederland teruggekeerd ijverde hij met Kapt. der Genie P.W. Scharroo in 1915 voor de bouw van een betonfabriek in Utrecht die echter in Maastricht zou komen. Na samenwerking… — Peter van den Dongen 2024/06/04 03:44
• Padgemeenschappen en -reglementenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPadgemeenschappen en -reglementen
  
  In de Zaanstreek is in het verleden door de bewoners van vele paden een padgemeenschap gesticht met het oog op gezamenlijke belangen en plichten. Deze padgemeenschappen zijn er in vele gevallen toe overgegaan de gemaakte afspraken notarieel vast te leggen. Hiermee werden op een voor Holland unieke manier gedragsregels vastgelegd waaraan alle bewoners van het pad zich moesten houden. Vermoedelijk waren notariële bewonersovereenkomsten elders onbekend. Padregleme… — Peter van den Dongen 2024/06/04 03:43
• Mangelplankenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMangelplanken
  
  Vroeger bij het matigelen cq gladmaken van het wasgoed gebruikte smalle, lakke of bolle planken, waarmee met kracht over de rollen in de mangelpers werd gewreven. Het werd traditie deze mangelplanken met ornamenten, rozetten, spreuken, versjes enz. te versieren. — Peter van den Dongen 2024/06/04 03:36
• Latensteinplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLatenstein
  
  Van oorsprong een Gelderse familie, waarvan Arend Latenstein Jacz (1754-1842) in 1780 in dienst trad van de Banne Oostzaan en Oostzaandam. In 1791 werd hij benoemd tot Generale Dijkopzichter van deze Banne, in 1795 tot landsopzichter bij de Waterstaat. — Peter van den Dongen 2024/06/04 03:31
• Kruisverenigingenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKruisverenigingen
  
  Door particulier initiatief ontstane organisatie voor gezondheidszorg, aanvankelijk alleen voor de thuisverpleging van zieken, uitgegroeid tot instellingen met activiteiten op verschillende terreinen van de eerstelijns zorg.
  
  De plaatselijke, nu overwegend regionale kruisverenigingen zijn sinds 1988 landelijk gebundeld in de Nationale Kruisvereniging. Voordien waren alle lokale organisaties lid van de Provinciale Kruisvereniging Noord-Holland. Door schaalvergroting, het aanvan… — Peter van den Dongen 2024/06/03 10:13
• Kruideniersbedrijfplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKruideniersbedrijf
  
  Tak van detailhandel, die voornamelijk een zeer gevarieerd assortiment aan levensmiddelen en andere dagelijkse behoeften voor de huishouding aan particulieren verkochten verkoopt.
  
  Binnen het kruideniersbedrijf is in de 20e eeuw zeer veel veranderd. De Zaanse bedrijven — Peter van den Dongen 2024/06/03 10:03
• Gemeenschap van Kerken in de Zaanstreek (GKZ)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGemeenschap van Kerken in de Zaanstreek (GKZ)
  
  Organisatie, opgericht in 1970, waarbij kerken en geloofsgemeenschappen in de Zaanstreek zich hebben aangesloten, met het doel activiteiten die daarvoor in aanmerking komen te bundelen.
  
  In de jaren '60 groeide in kerkelijk Nederland de overtuiging dat de gescheidenheid, zoals die zich tussen de kerken onderling voordeed, een belangrijke hinderpaal was voor de geloofwaardigheid van het evangelie. Er ontstonden levendige oecumenische bewegingen in al… — Peter van den Dongen 2024/06/03 09:33
• Koster & Co, bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKoster & Co, bv
  
  Weverij aan de Dorpsstraat 187 in Wormer.
  
  Het bedrijf ontstond in 1887, toen Maarten Koster (1861-1948) een bestaande buullakenweverij overnam van de familie Van Kleef. Buullaken werd op handgetouwen geweven van eerste klas wolsoorten. Er werden de bulen van gemaakt, zeer sterke zakken die in de olieslagerijen werden gebruikt. Tot omstreeks 1916 bleven de handgetouwen toegepast. — Peter van den Dongen 2024/06/03 09:24
• Geniewegplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGenieweg
  
  Straat te Assendelft, lopend naar het zuidwesten vanaf de Dorpsstraat, beginnend iets ten zuiden van de Kerkbuurt, bij de Stenen Paal. De Genieweg werd in 1896 opengesteld voor verkeer. — Peter van den Dongen 2024/06/03 09:17
• Kledingindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKledingindustrie
  
  De Zaanstreek was nooit een belangrijk gebied voor de kledingindustrie. In het verleden waren er wel kleermakers in de Zaanstreek, maar van een industrie, of een georganiseerde bedrijfstak, is voor zover bekend nooit sprake geweest. — Peter van den Dongen 2024/06/03 07:58
• Hartog, Dirkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHartog, Dirk
  
  Zeventiende eeuwse gezagvoerder van het VOC-schip de Eendracht. De Encyclopedie van de Zaanstreek uit 1991 vermeldt ten onrechte dat hij uit de Zaanstreek afkomstig is. Dit was gebaseerd op een 1-aprilgrap van Dagblad de Zaanlander in 1930.
  
  Het dagblad publiceerde toen dat er dankzij Hartogs landerijen in onder meer Krommenie, Assendelft en Westzaan een erfenis van 30 miljoen gulden lag te wachten op zijn nabestaanden. Die konden zich de volgende dag melden in het Zaandamse gemeen… — Peter van den Dongen 2024/06/03 07:51
• Kaper, Carla Marianneplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaper, Carla Marianne
  
  Zaandam, 20 november 1941.
  
  Beeldend kunstenaar, schilder, etser en lithograaf.
  
  Carla Marianne Kaper werkte vooral in Alkmaar en Dordrecht, later in Rotterdam. Zij was leerlinge van de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam en ontving voor haar monumentale werk 'nieuwe generatie' onder meer de Drempelprijs 1963 en de Havenloodsprijs 1964. In 1974 toverde ze twee bollen bij de Persoonshaven in Feijenoord om tot dag- en nachtkoepel en twee jaar daarna droeg ze met twe… — Peter van den Dongen 2024/06/03 07:47
• Huis te Zaanenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHuis te Zaanen
  
  Restaurant/hotel te Wormerveer. De oorsprong van het bedrijf werd gelegd door J. Renooij, die in 1937 een banketbakkerij en kokerij aan de Zaanweg begon. Steeds vaker werd hij gevraagd om partijen bij mensen thuis te verzorgen, hierdoor groeide de behoefte om dit in eigen huis te kunnen doen. Renooij slaagde er in, doordat hij was betrokken bij de liquidatie van oliefabriek De Verwachting van Prins, het voormalige koopmanshuis met kantoorruimte van de familie Prins aan de Zaanweg… — Peter van den Dongen 2024/06/03 06:14
• Hollands Vlagplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHollands Vlag
  
  Instelling, vergelijkbaar met de gemeenschappen die elders ontstonden, die met name in de periode kort na de Tweede Wereldoorlog in Koog en Zaandijk actief was. Hollands Vlag deed onmiddellijk na de bevrijding van zich spreken door de organisatie van de bevrijdingsfeesten. In Koog en Zaandijk werd na de oorlog geen gemeenschap opgericht, aangezien de verschillende verenigingen zich reeds vóór de oorlog in de Bestuurdersbond hadden georganiseerd; deze bond organiseerde ook de lokal… — Peter van den Dongen 2024/06/03 06:12
• Turfstekerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTurfstekerij
  
  Nijverheid, het winnen van turf uit veen. Vroeger was turf de belangrijkste brandstof. Turf is in feite gedroogd veen. In de Zaanstreek werden uitsluitend steekturf en baggerturf gewonnen; de kwaliteit van beide soorten liet echter veel te wensen over. Met uitzondering van de Assendelver Veenpolder (zie hierna) is er in de Zaanstreek nooit op grote schaal turf gewonnen. Voor uitvoer was de Zaanse turf van te slechte kwaliteit en ook te moeilijk winbaar. — Peter van den Dongen 2024/06/03 05:45
• Dijkenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDijken
  
  Waterwerken, aangelegd om het achterliggende land tegen overstroming te vrijwaren. Zonder duinen en dijken is bewoning van grote delen van West-Nederland, waaronder de Zaanstreek, onmogelijk. De Zaanstreek ligt tussen 0,5 meter en 4,5 meter beneden Nieuw Amsterdams Peil (NAP) en zou zonder dijken geheel onder water staan. — Peter van den Dongen 2024/06/03 05:31
• Kanosportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKanosport
  
  Het zich op water voortbewegen door middel van een kano. Spaans: canoa is algemene benaming voor een licht, smal en doorgaans geheel open vaartuig, oorspronkelijk gemaakt van een open houten geraamte en overtrokken met dierenhuid of zeildoek. Of geheel uit een boomstam uitgehold, later vooral uit kunststof gefabriceerd, waarbij in tegenstelling tot bij het roeien de kanoër zich op een vast steunvlak bevindt, met het gezicht in de vaarrichting kijkt en de peddel los in de hand houdt. — Peter van den Dongen 2024/06/03 05:25
• Historiografieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHistoriografie
  
  De leer van de geschiedschrijving. Dit artikel beperkt zich tot een inventarisatie van de voor de Zaanstreek belangrijkste geschiedschrijvers en hun werk. Onder verscheidene artikelen in deze encyclopedie zijn voorts literatuur-opgaven geplaatst. Een helder en actueel overzicht van de literatuur over de Zaanstreek bestaat niet. In 1900 publiceerde — Peter van den Dongen 2024/06/03 02:34
• Heiersliedjesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeiersliedjes
  
  Bij het met de hand heien, dat in de Zaanstreek tot niet lang geleden zeer regelmatig voor kwam, werd het heiblok door twee tot vier personen gehanteerd. Dat vereiste afspraken over het arbeidsritme. Eén van de heiers gaf dat aan door luidkeels te tellen dan wel een heiersliedje op te zeggen. Deze gesproken tekst was sterk metrisch en rijmend. Er zijn vele heiersliedjes bekend gebleven, een aantal ervan had een nogal agressieve en vaak op de geslachtsdaad betrekking hebbende tekst… — Peter van den Dongen 2024/06/03 01:54
• Wilhelminapark, hetplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWilhelminapark, het
  
  Park en vereniging te Wormerveer.
  
  In oktober 1897 ontstonden de plannen tot stichting van het park Burgerlust. Hiervoor werd een zevental percelen samengevoegd, waarvan het grootste gedeelte Overtuinen was van de aan de Zaanweg nummer 5 wonende familie Van Doorn, het Bos Van Doorn. — Peter van den Dongen 2024/06/03 01:30
• Van der Molen Production bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVan der Molen Production bv
  
  Van der Molen Production bv, Tank- en apparatenbouw in Wormerveer, is onderdeel van het Duitse bedrijf Van der Molen GmbH in Augsburg. Directeur J. Staible van deze Duitse onderneming nam in 1979 het aandelenpakket over van het in financiële moeilijkheden verkerende bedrijf ARK Apparatenbouw aan de Nijverheidsstraat 7 in Wormerveer. Dit laatste bedrijf was voor 1975 gevestigd in Westknollendam. Staible stichtte de bv Van der Molen Production. — Peter van den Dongen 2024/06/03 01:08
• Pettenbazenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPettenbazen
  
  Aan het eind van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw moleneigenaars die waren voortgekomen uit het molenpersoneel.
  
  Vooral de pelmolens waren sinds de jaren '70 van de 19e eeuw vervangen door stoomrijst- en gortfabrieken. De eigenaars van deze bedrijven deden hun molens aan de kant. De meeste vielen in handen van slopers, een aantal kwam echter in bezit van de meesterknechts, die hun beroep trouw wilden blijven. Door hun patroon werden zij in staat gesteld op billijke voorwaar… — Peter van den Dongen 2024/06/03 01:05
• Westzaanse Digitale Beeldbankplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaanse Digitale Beeldbank
  
  In 1999 ontstaan als het digitale beeldarchief van Dorpsblad de Wessaner. Dit is nog terug te zien in het logo van de Beeldbank. Initiatiefnemers uit de beginperiode zijn J. de Boer en R. de Jong. Nadat ook de Wessaners het een goed idee vonden hun beelden aan de Beeldbank te doneren, is er een stichting opgericht. — Peter van den Dongen 2024/06/03 01:01
• Veen, Cornelisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVeen, Cornelis
  
  Cornelis Veen, Oostzaandams schrijver in de 18e eeuw, bekend geworden door het handschrift Saendamz Annotatiën over de jaren 1740 tot 1749. Hoewel dit boekje nooit is uitgegeven bevat het waardevolle historische gegevens, bijvoorbeeld over het Malle schip van — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:44
• Werkloosheidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWerkloosheid
  
  Als maatschappelijk verschijnsel: de mate waarin er werklozen zijn. Werkloosheid is aanwezig wanneer werkzoekenden ondanks hun bereidheid een werkkring tegen het heersende loonpeil te aanvaarden, er niet in slagen deze te vinden. Voorzover zij haar oorsprong vond in een gebrekkige organisatie van de arbeidsmarkt is in de 19e eeuw getracht door de instelling van de arbeidsbeurzen aanbod van en vraag naar werk zo goed mogelijk te reguleren. De huidige arbeidsbureaus namen deze taak l… — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:40
• Veevoederindustrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVeevoederindustrie
  
  Door de aanwezigheid van vele olie- en pelmolens leverde de Zaanstreek al sinds de 17e eeuw veevoeder. De restproducten van vooral olieslagerij cq veekoeken en in mindere mate pellerij-doppen waren uitermate geschikt als bijvoeding in de winter, bij een tekort aan hooi. Ook toen bij de olieproductie gebruik werd gemaakt van andere technieken zoals wringen, persen en extraheren en toen de klassieke grondstoffen zoals koolzaad, raapzaad en lijnzaad werden vervangen door bijvoor… — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:36
• Waterleidingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWaterleiding
  
  Algehele benaming van het geheel van stelsels van buizen, installaties en reinigingssystemen ten behoeve van een hygiënische en uit het oogpunt van preventieve gezondheidszorg verantwoorde waterverschaffing aan bevolking en industrie. De noodzaak om tot een dergelijke watervoorziening te komen werd vooral ingezien bij leden van de medische stand vanaf rond 1850. Overheidsmaatregelen werden bepleit, daar men inzag dat vele elementen van het natuurlijke en sociale leefmilieu, zoals a… — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:30
• Verffabricageplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerffabricage
  
  Belangrijke sector in de Zaanse economie, reeds vroeg in de 17e eeuw aanwezig. Aanvankelijk produceerden de Zaanse verfmakers uitsluitend de verfstoffen en werd de verf door de schilders zelf gemengd. Vanaf het begin van de 20e eeuw werd in toenemende mate gerede verf gefabriceerd. In de tweede helft van de 20e eeuw nam de omvang van Zaanse verfmakerij af en verdwenen de meeste Zaanse bedrijven, of verloren zij hun zelfstandigheid. — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:29
• Vrouwenverdrietplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwenverdriet
  
  Buurtschap in de voormalige gemeente Assendelft, tussen de Vaartdijk en de Provincialeweg Zaandijk-Buitenhuizen, ongeveer ter hoogte van de watertoren, aan het einde van de Communicatieweg. Het buurtje heeft zijn naam waarschijnlijk te danken aan een vroeger daar gelegen herberg. Volgens — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:10
• Volkskunstplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVolkskunst
  
  Door het volk voortgebrachte voorwerpen of uitingen waaraan esthetische waarde wordt toegekend. Tot de volkskunst worden zowel gebruiksvoorwerpen met hun versiering (beeldsnijwerk, schilderwerk) als volksprenten, liederen en dansen gerekend. Kenmerkend is meestal het enigszins 'primitieve' karakter van de voortbrengselen ervan, veroorzaakt door het ontbreken van opleiding en ambachtelijke ervaring. De grenzen tussen volkskunst en 'officiële kunst' zijn overigens vaak nauwelijks te tr… — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:07
• Volksuniversiteit Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVolksuniversiteit Zaanstreek
  
  Instelling met als doel het organiseren van cursorisch onderwijs aan volwassenen. De eerste volksuniverstiteiten zijn vermoedelijk in België ontstaan, waar ze al aan het eind van de 19e eeuw voorkwamen. Vooral in Duitsland, waar men omstreeks 1910 met dit werk begon, nam het geven van onderwijs aan volwassenen een grote vlucht. In Nederland werd de eerste volksuniversiteit in 1913 opgericht te Amsterdam, op initiatief van prof. dr. S.R. Steinmetz. Het voorbeeld werd… — Peter van den Dongen 2024/06/03 00:05
• Vrouwenrubrieken in de Zaanse krantenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwenrubrieken in de Zaanse kranten
  
  Vanaf de jaren ‘50 maakten de Zaanse dagbladen ruimte voor vrouwenrubrieken.
  
  De Typhoon
  
  In 1957 verscheen de rubriek 'Goedenmiddag, dames…' Hierin werden onderwerpen als mode, kinderen, recepten en de nieuwste snufjes op het gebied van de huishouding besproken, bestemd voor de lezeressen en de indruk wekkend dat de rest van het nieuws niet relevant voor vrouwen zou zijn. — Peter van den Dongen 2024/06/02 09:20
• Gewest Groot-Amsterdamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGewest Groot-Amsterdam
  
  In 1971 werd aan de toenmalige gemeenteraden in de Zaanstreek een ontwerp-voorstel voor een Gewest Groot-Amsterdam voorgelegd, als resultaat van het in 1969 begonnen agglomeratie-overleg. Hoewel de Zaanse gemeenten niet aan dit overleg hadden deelgenomen, zagen zij in het voorstel een mogelijkheid de inmiddels bekend geworden plannen tot samenvoeging, de vorming van Zaanstad, op de lange baan te schuiven. De samenvoeging ging echter door per l januari 1974 en het voorstel… — Peter van den Dongen 2024/06/02 08:59
• Vrouwencentrum - Van Maidenhois tot Vrouwencentrum 1981-2003plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwencentrum - Van Maidenhois tot Vrouwencentrum 1981-2003
  
  Eind jaren ’70 bestonden er veel groepen voor vrouwen actief in de Zaanstreek. Op 21 maart 1981 opent Hedy d'Ancona het eerste Vrouwencentrum in de Zaanstreek 't Maidenhois in de Mauritsstraat in Zaandam. In 1982 wordt de huur opgezegd. — Peter van den Dongen 2024/06/02 08:52
• Holleman, bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHolleman, bv
  
  Machinefabriek te Zaandam. Machinefabriek Holleman werd gesticht door Simon Holleman sr (1884-1953) met slechts een lagere school-opleiding op zak en via de technische avondschool trad hij als servicemonteur bij de Bronsmotorenfabriek in Appingedam in dienst. — Peter van den Dongen 2024/06/02 08:23
• Handelsonderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHandelsonderwijs
  
  De in de Zaanstreek gevestigde nijverheid leidde al in de 17e eeuw tot de behoefte aan handelsonderwijs. Naast de gewone lees- en schrijfscholen ontstonden toen de Franse scholen in Oost- en Westzaandam aan het Franse Pad en het Zilverpad, waar de meesters Coupri en Kalf niet alleen les gaven in de Franse taal, maar ook in boekhouden en handelsrekenen, Italiaans, Spaans en Duits (het Engels had nog niet de huidige betekenis als wereldtaal). Deze scholen waren zo gerenommeerd da… — Peter van den Dongen 2024/06/02 08:21
• Justitieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJustitie
  
  Oorsprong komt van Justitia, bij de Romeinen de godin van het recht, ontleend aan het Latijn. 'Jus' is recht. Justitie houdt in: het ontwerpen, vaststellen en handhaven van regels, die in de samenleving op verschillende gebieden van het recht gelden. Rechtsregels dienen ter ordening van de samenleving en komen bij elke maatschappijvorm voor. Afhankelijk van de behoeften van een bepaalde gemeenschap zijn de onderdelen van het maatschappelijk leven die zij bestrijken, en daarmee ook de r… — Peter van den Dongen 2024/06/01 11:52
• Heifunderingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeifundering
  
  De onderbouwing van een pand. Door de slappe veenbodem in de Zaanstreek is het, de vroegste bewoning buiten beschouwing gelaten, altijd noodzakelijk geweest palen de grond in te heien, waarop het gebouw rustte. Met name voor wat betreft de huizen van de rijkere kooplieden werd aan de fundering zeer veel aandacht besteed. De fundering kon soms bijna de helft van de totale bouwkosten beslaan. Door de noodzaak panden te onderheien is bouwen in de Zaanstreek ook thans duurder dan in ge… — Peter van den Dongen 2024/06/01 11:42
• Herman Gorterhuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHerman Gorterhuis
  
  De uit 1836 stammende pastory aan de Zaanweg 36 in Wormerveer is een in laat-empirestijl gebouwd klassiek huis, dat als uniek in de Zaanstreek wordt beschouwd. De kerkeraad van de doopsgezinde gemeente besloot tot bouw van de pastorie en droeg de timmerlieden Jacob Kaan en Dirk Nanning op hiervoor een tekening te ontwerpen. In april 1836 werd de eerste steen van de nieuwe pastorie gelegd door Lukas Boekenoogen en Gerrit van Gelder Martinuszoon, onder leiding van Ds. Boekenooge… — Peter van den Dongen 2024/06/01 10:02
• Overtoomplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOvertoom
  
  Een verlaagd en van glooiingen voorzien dijkgedeelte waarover schepen werden gehaald cq gewonden. In de Zaanstreek zijn verschillende overtomen geweest, waarvan die te Zaandam verreweg het belangrijkst was. Oost- en Westzaandam hadden hun welvaart in de 17e eeuw mede te danken aan omvangrijke — Peter van den Dongen 2024/06/01 10:00
• Oosterweideplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOosterweide
  
  Doopsgezind Kindertehuis aan de Oostzijde 240 te Zaandam, ten oosten van de Prins Bernhardbrug. Het herenhuis is gebouwd in 1804, het vorige uit 1744 werd gesloopt omdat het te klein was geworden. Men verkeerde midden in de Franse overheersing, maar er kwam toch een nieuw gebouw door een vrijwillige bijdrage van f 12000, door de leden van de — Peter van den Dongen 2024/06/01 09:55
• Drankbestrijdingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDrankbestrijding
  
  Samenvattende benaming voor de activiteiten van in aanvang matigingsgenootschappen en later geheelonthoudersverenigingen, die waren cq zijn georganiseerd in zelfstandige lokale groeperingen en in plaatselijke afdelingen in nationaal verband. Het geschrift het Morgenslokje, dat verscheen in 1803. wordt gezien als begin van de Nederlandse drankbestrijding. Desondanks duurde het nog enige decennia voordat gesproken kon worden van drankbestrijding in georganiseerde vorm. — Peter van den Dongen 2024/05/31 12:58
• Artillerie Inrichtingen (AI)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArtillerie Inrichtingen (AI)
  
  Producent van munitie te Zaandam, aan het Noordzeekanaal ten oosten van de voormalige Hembrug op de zuidwestelijke hoek van de Voorzaan. De productie van de munitie werd in de jaren 1885-1889 vanuit Delft naar Zaandam overgebracht. Op 1 januari 1973 werd het staatsbedrijf omgezet in een naamloze vennootschap onder de naam Eurometaal nv. — Peter van den Dongen 2024/05/31 12:38
• Katholieke politiekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKatholieke politiek
  
  Politiek op katholieke grondslag. In de Zaanstreek organiseerden katholieken zich politiek vanaf het einde van de 19e eeuw.
  
  De katholieke politiek in de Zaanstreek stond, zeker vóór de Eerste Wereldoorlog, in het teken van emancipatie. De katholieken in de streek vormden een minderheid en behoorden bijna allen tot de groep van de minst welgestelden, met weinig ontwikkeling. In de periode vóór de invoering van het algemeen kiesrecht was er dan ook geen sprake van katholieke … — Peter van den Dongen 2024/05/31 12:32
• Eensgezindheidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEensgezindheid
  
  Bootwerkersvereniging te Zaandam, de eerste sterke vakvereniging in de Zaanstreek, met dientengevolge een belangrijke rol in de Zaanse arbeidersbeweging (Zie: Socialisme en Vakverenigingen).
  
  Eensgezindheid werd opgericht in 1896 uit onvrede met het peil van de lonen in de Zaandamse haven. De vereniging werd, ofschoon hier aanvankelijk enige twist over was, opengesteld voor alle havenarbeiders (lossers, stouwers en vlotters). Van het begin af werkte Eensgezindheid mee aan de vorm… — Peter van den Dongen 2024/05/31 12:30
• Houtzagerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoutzagerij
  
  Het zagen van hout in Houtzaagmolens en later in stoomhoutzagerijen. De Zaanse familiebedrijven in het houtvak hielden zich zowel met de handelskant als met de zagerij bezig; de ontwikkeling van de Zaanse houtzagerij is daardoor niet los te zien van de Zaanse — Peter van den Dongen 2024/05/31 12:25
• Cacaofabriek de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCacaofabriek de Zaan
  
  Cacaofabriek te Zaandijk, opgericht in 1911, is uitgegroeid tot een van 's werelds grootste cacaobonen-verwerkende industrieën. Het bedrijf werd opgericht als chocoladefabriek door de Onderlinge handelsvereniging de Onderneming te Zaandijk in april 1911 in de Wilhelminastraat. — Peter van den Dongen 2024/05/31 12:22
• Houten pakhuizenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHouten pakhuizen
  
  Door de eeuwen heen is de houtbouw karakteristiek voor de Zaanstreek geweest. De balken uit verscheidene andere gebieden (zie: Houthandel werden in de Zaanstreek en in mindere mate in Amsterdam verzaagd tot timmerhout. Huizen, molens en pakhuizen in de Zaanstreek zelf werden geheel van hout gebouwd (zie: — Peter van den Dongen 2024/05/31 12:20
• Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaan
  
  Belangrijkste waterloop in de Zaanstreek, waar het gebied zijn naam aan dankt. Naar de meest aangenomen theorie ontstaan als veenstroom, een natuurlijke afwateringsstroom voor de naastgelegen veengebieden, in de loop der eeuwen geëvolueerd tot afwateringskanaal en belangrijke scheepvaartweg voor een groot deel van Noord-Holland. Waterstaatkundig wordt als de Zaan beschouwd: de ruim 10 kilometer lange waterloop tussen de dorpen Oost- en Westknollendam in het noorden en de — Peter van den Dongen 2024/05/31 11:31
• Koffiebranderijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKoffiebranderij
  
  In de Zaanstreek was, naast een onbekend aantal kleinere, vier grotere koffiebranderijen gevestigd. Geen enkel bedrijf brandde koffie als hoofdactiviteit.
  
  De Zaanse koffiebranderij werd beoefend door levensmiddelenhandels. De grotere koffiebranderijen waren die van Albert Heijn, Simon de Wit, Keg en Terwee. Als kleine koffiebrander is bijvoorbeeld kruidenier Ris bekend, die zijn winkel aan de Damstraat in Zaandam had. — Peter van den Dongen 2024/05/31 11:19
• Jachtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJacht
  
  Van oudsher menselijke activiteit om te overleven, tegenwoordig in de vorm van wildbeheer in samenhang met het faunabeheer. Vanaf zijn vroegste bestaan heeft de mens gejaagd; de prooi diende als voedsel voor de rondtrekkende stammen . Toen later de landbouw als bestaansmiddel opkwam ging de mens zich min of meer vast vestigen en werd de arbeid verdeeld: de mannen jaagden en de vrouwen bewerkten het land. — Peter van den Dongen 2024/05/31 11:16
• Industrieschapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIndustrieschap
  
  In 1953 opgericht samenwerkingsverband tussen acht Zaanse gemeenten Assendelft, Koog, Krommenie, Westzaan, Wormer, Wormerveer, Zaandam, Zaandijk en de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Zaanland. Het Industrieschap beoogde verdere industriële ontwikkeling van de streek en kreeg daartoe de gronden in beheer die de toen nog afzonderlijke gemeenten hadden bestemd en al of niet ingericht voor de vestiging van nieuwe bedrijven. Het schap was gevestigd in het toenmalige gebouw van … — Peter van den Dongen 2024/05/31 10:59
• Hockeyplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHockey
  
  Balspel, gespeeld op een veld van 91 bij 55 meter door twee elftallen. De harde kleine bal wordt voortbewogen door een stok of stick met een platte en een bolle kant. Alleen met de platte kant mag de bal gespeeld worden. Bij de doelen zijn doelgebieden dan wel slagcirkels. Een geldig doelpunt kan alleen gemaakt worden als een speler van de aanvallende partij de bal binnen de cirkel heeft aangeraakt voor hij over de doellijn gaat. — Peter van den Dongen 2024/05/31 10:53
• Houtveilingenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoutveilingen
  
  Verkopingen van ongezaagd hout, de Houtbeurs. De Zaanstreek, met name Zaandam en in mindere mate Westzaan, was een belangrijk gebied voor de Hollandse houthandel. Tussen 1655 en 1811 vonden er in Zaandam honderden houtveilingen plaats; het belang van de Zaanse houtveilingen is nationaal gezien overigens beperkt gebleven. De verklaring waarom in Zaandam eigen houtveilingen werden gehouden is niet eenduidig. Volgens — Peter van den Dongen 2024/05/31 10:49
• Grafische kunstplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGrafische kunst
  
  Deelgebied van de beeldende kunst. waarbij gebruik wordt gemaakt van een druktechniek. Zie: Beeldende kunst en (voor de beschrijving van de basistechnieken hoog-. diep-. zeef- en vlakdruk) Grafische industrie . In de Zaanstreek heeft vooral na 1920 een opbloei van de etskunst plaats gehad. — Peter van den Dongen 2024/05/31 10:44
• 1.3.9. Verzorgingsstructuurplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.3.9. Verzorgingsstructuur
  
  In 1919 werd het Nutsseminarium voor Pedagogiek opgericht door de pedagoog Philip Abraham Kohnstamm. Het werd verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en deed onderwijskundig onderzoek, verzorgde opleidingen voor de middelbare akte pedagogiek en kreeg grote invloed op vernieuwingsideeën. Op initiatief van Kohnstamm werd in de periode 1920-'40 reeds veel aandacht besteed aan leerplanontwikkeling ten behoeve van het lager onderwijs. — Peter van den Dongen 2024/05/31 10:27
• 2.2. Ontwikkeling van het voortgezet onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2.2. Ontwikkeling van het voortgezet onderwijs
  
  Tegen het eind van de 18e eeuw was het bestaande schoolsysteem niet geordend. Er was geen sprake van een eenduidige reglementering. In het 'voortgezet' onderwijs bestonden Franse scholen, Latijnse scholen en Hoge scholen (tot 1876 werden universiteiten ook wel 'hoge scholen' genoemd). — Peter van den Dongen 2024/05/31 10:26
• Beschuitfabriekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschuitfabrieken
  
  Zie: Beschuit Ten onrechte wordt soms verband gelegd tussen de Beschuitbakkerij in Wormer en Jisp in de 17e en 18e eeuw en de Zaandamse beschuitfabrieken die rond de laatste eeuwwisseling tot stand zijn gekomen. Dat verband bestaat niet. De fabrieksmatige vervaardiging van tafelbeschuit ontstond bijna 150 jaar na de teloorgang van de scheepsbeschuitbakkerij en was daarvan niet de voortzetting. Hoewel ook Albert Heijn (Zie: — Peter van den Dongen 2024/05/30 11:09
• Forbo Krommenie bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigForbo Krommenie bv
  
  Fabrikant van linoleum en vinyl, handel in linoleum, vinyl, tapijt, onderhouds-, plak- en egaliseermiddelen, afwerkingsproducten zoals plinten, profielen en lasdraden; statutaire zetel in Krommenie, feitelijk gevestigd te Assendelft. — Peter van den Dongen 2024/05/30 10:43
• Zuiderzeemuseumplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZuiderzeemuseum
  
  Museum in Enkhuizen. Met de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 door de Afsluitdijk, veranderde er veel in het leven van de mensen die tot dan toe rond die zee gewoond hadden. Om iets van dat leven aan het nageslacht te kunnen tonen werd na moeizame voorbereidingen in Enkhuizen het Zuiderzeemuseum geopend. — Peter van den Dongen 2024/05/30 10:05
• Eurofill bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEurofill bv
  
  Fabrikant van en handel in spuitbussen, gevestigd aan de Grote Tocht 99 te Zaandam, in juli 1976 opgericht. In augustus van dat jaar startte het met negen medewerkers in de voormalige olie- en mayonaisefabriek van Molenberg en Dekker aan de Oostzijde. Het bedrijf hield zich bezig met de handel in- en de fabricage van spuitbussen, of strikter, met het in opdracht vullen van spuitbussen, het Aerosol Contract Filling. — Peter van den Dongen 2024/05/30 09:22
• Vrijer, Albertplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrijer, Albert
  
  Barsingerhorn, 1721 - Wormerveer, 1799
  
  Albert Vrijer,Doopsgezind, leraar en predikant in Wormerveer van 1770 tot 1791, daarnaast landelijk bekend als wis- en natuurkundige. Hij was een gezaghebbend lid van de mathematische maatschappijen in Hamburg en Amsterdam. In de Zaanstreek maakte hij actief deel uit van het Physisch College, later Physisch Genootschap in Wormerveer. De daar door Vrijer gegeven colleges zijn opgenomen in 'Mengelwerk der Wiskunstige Verlustiging' (Amsterda… — Peter van den Dongen 2024/05/30 09:20
• Dienstensectorplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDienstensector
  
  Alle productie-activiteiten buiten die van de primaire sector landbouw, visserij en dergelijke en de secundaire sector mijnbouw, industrie, bouwnijverheid, enzovoort. Tot de dienstensector behoren de Handel, het vervoer, het Bankwezen, het Verzekeringswezen en allerlei andere zakelijke diensten, maar óók de — Peter van den Dongen 2024/05/30 08:21
• Assendelfterplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAssendelfter
  
  De Assendelfter is een oud-Nederlands kippenras, een pelhoen, ontstaan in de Zaanstreek.
  
  In 1981 hebben de liefhebbers en fokkers van de Assendelfter hoender zich verenigd in de Assendelfter en Noord-Hollandse Blauwen Club. De club telt circa 150 leden.
  
  kip hoen — Peter van den Dongen 2024/05/30 07:44
• Ruimtelijke Ordeningplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRuimtelijke Ordening
  
  Ruimtelijke Ordening (RO) wordt gedefinieerd als het van overheidswege bewust ingrijpen in maatschappelijke ontwikkelingen met een ruimtelijke dimensie. RO is gericht op het onderling afwegen en coördineren van die ontwikkelingen en ze loopt uit op het leggen van bestemmingen en het regelen van het gebruik van de grond. (Th.G. Drupsteen, Ruimtelijk bestuursrecht deel 1. Samson, Alphen aan de Rijn, 1983). — Peter van den Dongen 2024/05/29 10:51
• Jazzplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJazz
  
  Muziekvorm, in het begin van de 20e eeuw in de Verenigde Staten ontstaan, oorspronkelijk geïnspireerd door en gebaseerd op de muziek van Noord-Amerikaanse negers. Door verschillende invloeden evolueerde de jazz tot in allerlei stijlen uitgevoerde eigentijdse muziek, meestal gekenmerkt door een sterke nadruk op het metrische element, benevens door zowel solistische als ensemble-improvisatie. De jazz wordt in deze veelvormigheid beoefend door een groot aantal, doorgaans kleine orkesten van v… — Peter van den Dongen 2024/05/29 10:26
• Brandweer Assendelftplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandweer Assendelft
  
  In Assendelft was reeds omstreeks 1500 sprake van enige regels van gemeentewegen ten aanzien van de brandbestrijding gevonden, in zo genaamde brandkeuren. Dit was de tijd toen de enige gereedschappen voor blussing van branden bestonden uit lederen emmers, ladders, haken en brandzeilen. Rond 1650 kreeg men ook de mogelijkheid tot het gebruik van de handbrandspuiten. — Peter van den Dongen 2024/05/29 10:23
• Bullekerkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBullekerk
  
  Alom gebruikte volksnaam voor de Westzijderkerk te Zaandam. De Bullekerk is een kruiskerk, met ongelijke armen, die werd gebouwd tussen 1637 en 1640 op de resten van een Spaanse schans. De naam Bullekerk herinnert, evenals een beeldje op het kerkplein, aan een dramatische gebeurtenis uit 1647. zie: — Peter van den Dongen 2024/05/29 10:20
• Woningbouwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWoningbouw
  
  Gemeentelijke woningbedrijven en Woningcorporaties hebben een onschatbare bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het wonen in onze streek. Hun betekenis laat zich reeds afleiden uit de omvang van het woningbezit dat zij beheren. Hun invloed op de bouw- en woontechnische kwaliteit van de woningvoorraad was, en is nog steeds, groot. Daarnaast hebben zij via belangenbehartiging het overheidsbeleid op het terrein van de volkshuisvesting beïnvloed. Dat beleid was anderzijds overigens i… — Peter van den Dongen 2024/05/29 10:17
• Inja, Corplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigInja, Cor
  
  Zaandam, 27 juli 1903 - Zaandam, 23 oktober 1989 Cor Inja als 18-jarige Cornelis (Cor) Poulis Inja groeide op in een arm gezin als oudste van drie kinderen. De familie Inja woonde eerst in een van de krimpersloppen aan het Krimp in Zaandam, daarna een paar jaar in Krommenie en vervolgens weer in Zaandam, in de Russische Buurt. Cor kon goed leren, maar moest helpen om het brood voor het gezin te verdienen. Cor was getrouwd met Ellen Weijl. Het echtpaar Inja woonde gedurende de oorlog o… — Peter van den Dongen 2024/05/29 08:58
• Houtverduurzamingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoutverduurzaming
  
  Het bewerken van hout ter bescherming tegen rot en of insektenvraat. In de natuur is alles er op gericht het afgestorven hout te vernietigen; op vochtige bodems wordt het door zwammen en insekten na verloop van kortere of langere tijd geheel afgebroken. Zachte houtsoorten zijn uiteraard het meest onderhevig aan dit afbraakproces. Relatief zachte houtsoorten zijn als bouwhout echter ook het goedkoopst. Wil men deze soorten meer duurzaamheid verlenen, dan moeten ze beschermd wor… — Peter van den Dongen 2024/05/29 08:56
• In 't Veldparkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIn 't Veldpark
  
  Al in 1928, zo blijkt uit de gemeentelijke archieven, is de behoefte uitgesproken aan een groot groen- en wandelgebied in Zaandam. Pas in 1946 werd vastgelegd dat dit gebied moest komen op de locatie waar nu het Burgemeester J.J. in ’t Veldpark ligt. In het bestemmingsplan werd toen een terrein gereserveerd waar een park, sportterrein en woningbouw moesten komen. — Peter van den Dongen 2024/05/29 08:54
• Jong, Han deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJong, Han de
  
  Zaandam, 8 juni 1920 - Zaandam, 16 mei 1993
  
  Han de Jong, officieel: Johan Marien Vreeken, bandleider van The Caledonians Big Band, was van 1957 tot 1982 redacteur, standplaats het bijkantoortje aan de Gedempte Gracht, en later chef bij dagblad — Peter van den Dongen 2024/05/29 08:50
• Waterstaatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWaterstaat
  
  Onder het begrip waterstaat wordt verstaan: de toestand van een gebied ten opzichte van het zich binnen dat gebied bevindende water. De waterstaatkundige verzorging of waterhuishouding van de Zaanstreek wordt uitgeoefend door het rijk, de provincie, de gemeenten Zaanstad, Wormerland en Oostzaan, de laatste gemeente in geringere mate en voornamelijk op het gebied van het binnen deze gemeente vallende stelsel van rioleringen, en voor het grootste deel door waterschappen. Deze waterscha… — Peter van den Dongen 2024/05/29 08:41
• 2.3.1. Algemeen Vormend Onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2.3.1. Algemeen Vormend Onderwijs
  
  Een commissie van voorbereiding bestaande uit burgemeester H.J. Smit, dhr. Brinkhorst, Corn. Korff, J. Dozy, A. van de Boom en N.A. Charante bereidde de start voor van de hbs. De school werd 10 april 1866 geopend en startte met 41 leerlingen. Er werd een nieuw gebouw betrokken aan de Westzijde op de plaats van de oude korenmolen De Ruyter. Dit gebouw was ontworpen door de stadsarchitect — Peter van den Dongen 2024/05/29 05:43
• Centraalbouwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCentraalbouw
  
  Gebouw dat om een centraal punt is opgetrokken. met als plattegrond bijvoorbeeld een cirkel, een vierkant, een regelmatige veelhoek, bijvoorbeeld zes- of achtkant of een Grieks kruis met vier gelijke armen. Kerken worden van oudsher soms als centraalbouw opgetrokken. Middeleeuwse voorbeelden zijn in ons land echter zeldzaam en ontbreken in de Zaanstreek volledig. — Peter van den Dongen 2024/05/29 05:30
• 2.3.3. Overig onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2.3.3. Overig onderwijs
  
  De Oecumenische Stichting voor Christelijk Onderwijs in de Zaanstreek startte in 1980 met Soelam, een afdeling voor voortgezet speciaal onderwijs verbonden aan de oecumenische lom-school Sjalom. Soelam betekent ladder. De school wil een ladder vormen naar het voortgezet onderwijs in al haar geledingen. De leerlingen worden tree voor tree individueel begeleid. De school vertoont kenmerken van zowel het basis- als het voortgezet onderwijs en is bedoeld voor leerlingen vana… — Peter van den Dongen 2024/05/29 03:58
• 2.3. Ontwikkeling van het voortgezet onderwijs in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2.3. Ontwikkeling van het voortgezet onderwijs in de Zaanstreek
  
  De eerste Latijnse school in deze streek was waarschijnlijk die van Wormer. Voor zover bekend was Martinus Duncanus (Maerten Donk) de eerste rector of meester (zie ook 1.2.1., 1.2.8.). Hij was 'Overste Deken van verscheydenen Dorpen' en werd in 1541 rector van de school in Wormer, die onder zijn leiding tot grote bloei kwam. In sommige jaren kwamen zijn leerlingen uit meer dan 40 gemeenten. De school werd in een latere periode ond… — Peter van den Dongen 2024/05/29 03:55
• 2.1. Inleidingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big2.1. Inleiding
  
  In 1963 werd een wettelijke regeling voor het voortgezet onderwijs, de mammoetwet, van kracht. Deze op 1 augustus 1968 effectief geworden wet bouwde het voortgezet onderwijs via een algemeen vormende en een beroepsgerichte structuur als het ware trapsgewijs op: — Peter van den Dongen 2024/05/29 03:40
• 1.3.8. Aansluiting basis-voortgezet onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.3.8. Aansluiting basis-voortgezet onderwijs
  
  Een volgende, de tijd overlevende problematiek is de aansluiting tussen de verschillende onderwijsvormen, met name de aansluiting tussen het basis- en het voortgezet onderwijs. De klacht van de Zaandamse Burger Avond School (BAS) en de Hogere Burger School (HBS) omstreeks 1900 was dat de leerlingen die op school kwamen erg slecht zijn in vaardigheden als spelling en rekenen. In 1976 leidde dit nog steeds bestaande probleem in Zaandam tot oprichting … — Peter van den Dongen 2024/05/29 03:35
• 1.3.7. Schoolverzuimplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.3.7. Schoolverzuim
  
  Schoolverzuim is altijd een onderwerp geweest dat met de regelmaat van de klok terugkeerde in de discussies over onderwijs. In 1878 werd in Zaandijk de vereniging Getrouw schoolbezoek opgericht, omdat men vond dat het schoolverzuim de spuigaten uitliep. Deze vereniging trachtte op vele manieren het schoolbezoek te stimuleren. Dit deed zij door het uitreiken van prijzen bij het behalen van bepaalde prestaties, meestal in de vorm van bijbeltjes, en door het organiseren van e… — Peter van den Dongen 2024/05/29 03:33
• 1.3.4. Speciaal onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.3.4. Speciaal onderwijs
  
  Tot 1985 Buitengewoon Onderwijs, de Zaandamse schoolarts, de in 1904 benoemde dr. C.J. van der Loo, zette zich vanaf het moment van zijn benoeming in om in de Zaanstreek tot stichting van een school voor buitengewoon onderwijs te komen. Het ging dan om een school voor moeilijk en zeer moeilijk lerende kinderen, debielen en imbecielen. In 1989 spreekt men over scholen voor speciaal onderwijs; deze zijn ingericht voor verschillende specifieke groepen leerlingen. In 1901… — Peter van den Dongen 2024/05/29 03:31
• 1.3.3. Het bijzonder onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.3.3. Het bijzonder onderwijs
  
  Het begin van de 20e eeuw werd beheerst door een steeds sterker wordende schoolstrijd. Deze kreeg bij de grondwetsherziening van 1917 in principe en bij de uitvoering van de Lager-onderwijswet van Minister de Visser uit 1920 ook feitelijk haar beslag in de vorm van de volledige financiële gelijkschakeling van openbaar en bijzonder onderwijs. — Peter van den Dongen 2024/05/29 03:29
• Goud- en Zilversmederijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGoud- en Zilversmederij
  
  Ambacht, in de Zaanstreek nooit van grote omvang geweest. Uit de periode voor de Franse tijd is slechts weinig bekend over goud- en zilversmeden in de Zaanstreek. De Zaanstreek ressorteerde onder de oude gilden van Haarlem. Desondanks is bekend dat er in de tijd van de hoogconjunctuur van het zilversmidsvak (eind 17le en vooral begin 18e eeuw) in de Zaanstreek enige zilversmeden werkten. Als namen zijn bekend gebleven: Jacobus Willems (Meester Silversmit tegenover de Oos… — Peter van den Dongen 2024/05/28 09:46
• Vogelopvangcentrum Zaanstreek, Stichtingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVogelopvangcentrum Zaanstreek, Stichting
  
  Centrum voor de opvang, verzorging en revalidatie van vogels, aanvankelijk gevestigd aan 't Kalf, tegenwoordig aan de Busch in Krommenie.
  
  De uit Engeland afkomstige Ann van Briemen, Ann van begon in 1963 in haar woonark aan het Kalf te Zaandam met de opvang van vogels. In de beginjaren werden ongeveer 25 vogels per jaar verzorgd. Dit aantal zou snel toenemen. De gebrachte vogels zijn veelal milieu-slachtoffers door olie, gif, plastic, visdraad of gewond… — Peter van den Dongen 2024/05/28 09:44
• Heijnis Tsz, firma Jplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeijnis Tsz, firma J
  
  Drukkerij, boekhandel en gedurende een periode van 125 jaar uitgeverij van boeken in Zaandijk, later bestaand als kleine grafische onderneming onder de naam Heijnis en Schipper BV.
  
  Het bedrijf werd in 1821 als boekhandel opgericht door Jan Heijnis Teuniszoon, die zich al na anderhalf jaar lettermateriaal en een handpers aanschafte om ook als drukker actief te worden. In de jaren veertig van de 19e eeuw had hij de inrichting kennelijk al zover uitgebreid dat nog volledig… — Peter van den Dongen 2024/05/28 09:20
• Verzekeringswezenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerzekeringswezen
  
  In de Zaanstreek bestond eeuwenlang een hoge graad van economische bedrijvigheid op allerlei gebied. Daaruit voort kwam de behoefte aan mogelijkheden om het financiële risico daarvan zo veel mogelijk veilig te stellen. Misschien kan zelfs worden gesteld, dat bepaalde takken van handel of industrie zich minder of in elk geval anders ontwikkeld zouden hebben als niet enige vorm van mogelijkheid tot overdracht van het financiële risico had bestaan. De kleinschaligheid van de Zaan… — Peter van den Dongen 2024/05/28 09:13
• Hembrug nvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHembrug nv
  
  Voormalige gereedschaps- en werktuigenindustrie te Zaandam. Het bedrijf was voortgekomen uit het voormalige staatsbedrijf Artillerie Inrichtingen (AI) Inrichtingen. Dit werd in 1973 gesplitst in Eurometaal n.v. bv, de munitiepoot, die zich ging bezig houden met de productie van munitie, en Hembrug nv, de burgerpoot die de productie van gereedschapswerktuigen als slijpbanken, boormachines en draaibanken op zich nam. — Peter van den Dongen 2024/05/28 09:06
• Rolrederijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRolrederij
  
  De zeildoekfabricage in Krommenie zou niet tot ontwikkeling zijn gekomen zonder het coördinerende werk dat de rolreders verrichtten. De weverij, die al in de 17e eeuw tot bloei kwam, is aanvankelijk - tot ver in de 19e eeuw - in huisindustrie, dus sterk gedecentraliseerd, bedreven. — Peter van den Dongen 2024/05/28 09:03
• Karte, Klasinaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKarte, Klasina
  
  Zaandijk, 1 oktober 1892 - Zaandam, 1 februari 1972
  
  Klasina Karte, na haar huwelijk Klasina Fraaij-Karte, amateurschilder, landelijk bekend geworden als zondagschilder ofwel naïeve schilderkunst doordat haar in de jaren zeventig verschillende prijzen werden toegekend. Enkele van haar werken zijn in musea opgenomen. Klasina Karte huwde op 30 april 1914 met Johannes Anne Fraaij. — Peter van den Dongen 2024/05/28 09:00
• Noordzeekanaalplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoordzeekanaal
  
  Kanaal dat Amsterdam sinds 1876 met de Noordzee verbindt. Daartoe werd de duinenkust doorgraven bij Velsen en het vervolgens ontstane IJmuiden. Een sluizencomplex en twee zich ruim 1500 meter in zee uitstrekkende pieren werden tevens aangelegd. Het kanaal, grotendeels met de hand gegraven waar 'Holland op z'n smalst' is, vormt een ruim 26,5 km lange verbinding tussen Noordzee en IJsselmeer en is van grote betekenis, niet alleen voor Amsterdam als havenstad, maar ook voor de Zaans… — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:57
• Kolfclub Collegie Nooit Gedachtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKolfclub Collegie Nooit Gedacht
  
  Voormalige kolfvereniging uit Koog aan de Zaan, opgericht in 1825 en opgeheven in 1893. Kolven is een oud spel dat dateert uit de 13e eeuw. Het heeft wat overeenkomsten met het golfspel. In het eerste jaar waren er 34 leden. — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:55
• Siertuinenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSiertuinen
  
  In tegenstelling tot de steden hebben tuinen in de Zaanstreek door de eeuwen heen een belangrijke plaats gehad in de gebouwde omgeving. Tot op heden behoort met uitzondering van de flatbebouwing - bij het overgrote deel van de woningen een erf, dat althans gedeeltelijk tot min of meer verzorgde tuin is ingericht. A1 sinds de 17e eeuw is echter steeds minder ruimte voor tuinaanleg overgebleven; in vergelijking met meer landelijke streken zijn de tuinen in de Zaanstreek hierdoor overwe… — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:52
• Papierfabrikeurs Koolplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPapierfabrikeurs Kool
  
  KOOL (& COMP.), Jan: Familiebedrijf te Zaandijk (1774-1837), opgericht in 1774 door Jan Aggesz. Kool (1742-1816) met compagnons Gerrit Caescoper Honigzoon (1718-1778) en diens zoon Claas Gerritsz. Honig (1745-1813), werkzaam met witpapiermolen De (Zwarte) Bonsem te Koog aan de Zaan. — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:49
• Mulder, Firmaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMulder, Firma
  
  Internationaal verhuisbedrijf aan de Zaanweg in Wormerveer. Het bedrijf werd in 1931 door A. Mulder opgericht onder de naam Goederenvervoer Mulder.
  
  Hij begon met een auto aan zijn eerste order, het vervoeren van materiaal voor de aanleg van de Provincialeweg van Koog aan de Zaan naar Zaandam. In 1932 kwam er een tweede auto bij. Naast het vrachtrijden begon Mulder ook met de verkoop van zand, grind, tegels en gresbuizen. De vrachtrijderij bleef tot 1934 bestaan. Door de felle con… — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:46
• Bouwen in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBouwen in de Zaanstreek
  
  Het streekeigene van de Zaanstreek is in het bijzonder tot uiting gekomen bij het bouwen. Dit werd veroorzaakt doordat, in tegenstelling tot de rest van Nederland, in het gebied tussen Amsterdam en Alkmaar, waarbinnen de Zaanstreek is gelegen, de bodem een te geringe draagkracht had om zware stenen gebouwen te kunnen dragen. Vanaf het begin van de permanente bewoning van de Zaanstreek in de 11e eeuw tot aan het jaar 1901, toen het bouwen van hout in het gehele land werd … — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:44
• Motorsportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMotorsport
  
  Tak van sportieve vrijetijdsbesteding in de Zaanstreek sinds de jaren dertig in verenigingsverband beoefend. Aan wedstrijdsport, in de vorm van snelheid- of behendigheidsraces, is hier slechts door weinigen, hoogstens enkele tientallen zonder vermeldenswaardige resultaten deelgenomen. — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:42
• Markervaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMarkervaart
  
  Kanaal van 6,8 km lengte, verbinding tussen de Tochtsloot, de korte vaart waarop zowel de Zaan als de Nauernasche Vaart eindigen in het Noordhollands Kanaal.
  
  De Markervaart maakt deel uit van de ringvaart om de in 1643 drooggelegde Starnmeer. Het kanaal wordt als vaarweg door de beroeps- en pleziervaart gebruikt. Het meest noordelijke (en langste) gedeelte, vanaf het punt waarvan men naar het westen via de — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:41
• Onderwijs 1.3.13plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnderwijs 1.3.13
  
  De laatste ontwikkelingen
  
  In 1974 kwam er een landelijk beleid dat erop gericht was leerlingen in achterstandsituaties extra te stimuleren. De in 1935 te Koog geboren onderwijskundige en latere hoogleraar dr. Co van Calcar, overleden in 1986, had op grond van experimenten in Enschede en Amsterdam een belangrijke inbreng bij de totstandkoming en vormgeving van dit beleid. Onderwijsminister Jos van Kemenade uit het kabinet Den Uyl, 1973-1977, bracht dit beleid tot ontwikkeling. — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:38
• Maten en gewichtenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMaten en gewichten
  
  In de Zaanstreek zijn op bescheiden schaal eigen maten en gewichten gebruikt. De meeste waren echter afkomstig uit Amsterdam, Haarlem, Alkmaar en de Hondsbos, terwijl voorts gebruik werd gemaakt van de Rijnlandse roeden.
  
  Doordat de streek in verschillende bannen, rechtsgebieden, was verdeeld, waren de gebruikte maten niet overal identiek. Assendelft gebruikte vooral de Haarlemse maten, Krommenie was op Alkmaar gericht en de rest van de Zaanstreek op Amsterdam. Niet zelden we… — Peter van den Dongen 2024/05/28 08:02
• 1.2.7. Schoolloopbaanpatronenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.2.7. Schoolloopbaanpatronen
  
  Via Neeltje Mulder leren we het schoolloopbaanpatroon van gegoede burgerkinderen in de eerste helft van de 19e eeuw kennen. Het onderwijs begon op 4-jarige leeftijd: de bewaarschool. Er werd reeds gewerkt met letters en een soort leesboekjes. Op 6-jarige leeftijd gingen de kinderen naar de lagere school. Uit de beschrijving blijkt dat er ook onderwijs in vreemde talen werd gegeven. Deze beschrijving komen we tegen in het boek Uit den goeden ouden tijd; ruim 60, 70 … — Peter van den Dongen 2024/05/28 07:47
• Honig Jansz. Jr., Jacobplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig Jansz. Jr., Jacob
  
  Zaandijk, 5 mei 1816 - 14 november 1870
  
  Jacob Honig Jansz. Jr. Papierfabrikant, makelaar en directeur van een door hem opgerichte assurantiecompagnie, later ook burgemeester van Zaandijk. Grote en blijvende bekendheid verkreeg Honig door zijn geschiedkundige onderzoekingen en door vele publicaties. Zie voor zijn afstamming bij — Peter van den Dongen 2024/05/28 07:41
• Onderwijs 1.2.5.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnderwijs 1.2.5.
  
  Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
  
  De grote armoede en het geestelijk verval aan het eind van de 18e eeuw leidden ertoe dat grote groepen verlichte burgers allerlei genootschappen stichtten met het doel de burgerij op te voeden. Hierbij speelden emancipatorische motieven bij de meeste genootschappen nog nauwelijks een rol en ging het er vooral om bij te dragen aan het herstel van orde en rust. Het belangrijkste genootschap dat werd gesticht is de — Peter van den Dongen 2024/05/28 07:33
• 1.2.4. Vandalismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.2.4. Vandalisme
  
  Aan het eind van de 18e eeuw traden grote armoede en geestelijk verval op. Dit had onder meer verstoringen van de rust en de openbare orde tot gevolg. Vandalisme is overigens blijkbaar een steeds terugkerend maatschappelijk probleem. In de jaren '80 van de 20e eeuw kennen we in het onderwijs de vandalismeprojecten. Deze hebben tot doel het jeugdvandalisme terug te dringen. — Peter van den Dongen 2024/05/28 07:31
• Onderwijs 1.2.2plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnderwijs 1.2.2
  
  Nevenfuncties
  
  De combinatie van verschillende functies was uit financieel oogpunt voor de onderwijsgevenden een bittere noodzaak. Het beroep van schoolmeester behoorde tot de slechtst betaalde. Heel lang bestond het inkomen van schoolmeesters uit stoffelijke goederen die de leerlingen ten behoeve van de eerste levensbehoeften van de onderwijsgevende meenamen. — Peter van den Dongen 2024/05/28 07:29
• Staat en kerk in het onderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStaat en kerk in het onderwijs
  
  Evenals elders in het land werd in de middeleeuwen het onderwijs in de Zaanstreek vooral door de kerk verzorgd in de parochiescholen. Slechts zeer weinig leerlingen volgden onderwijs. Vanaf de 13e eeuw ontstond een zekere organisatie in het onderwijs door de eerste vormen van bewaarschoolonderwijs in de begijnenschooltjes en kwam er een aanzet tot schooltoezicht. — Peter van den Dongen 2024/05/28 07:25
• Korte algemene inleidingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKorte algemene inleiding
  
  1.1. De theorie
  
  In de theoretische economie heeft het begrip economische structuur betrekking op de min of meer duurzame grondslagen van de economie van een land of regio. Het economisch proces van productie en consumptie speelt zich af binnen een kader van natuurlijke, technische en maatschappelijke omstandigheden, waarvan sommige variabel zijn en andere als constante grootheden kunnen worden beschouwd, althans op de korte en/of middel-lange termijn. Op lange termijn … — Peter van den Dongen 2024/05/28 05:41
• Groothandelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGroothandel
  
  Vorm van handel, handel in het groot. De groothandel is een schakel tussen de producent en de detailhandel. Groothandelaren ontvangen artikelen van verschillende producenten, meest in grootverpakking, slaan die op in over het algemeen eigen pakhuizen, en distribueren de artikelen met meestentijds eigen vervoermiddelen in kleinere hoeveelheden naar de detailhandel. — Peter van den Dongen 2024/05/27 11:04
• Monet, Oscar-Claude (Claude)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMonet, Oscar-Claude (Claude)
  
  Parijs, 14 november 1840 – Giverny, 5 december 1926
  
  Beeldend kunstenaar, kunstschilder.
  
  Claude Monet woonde vier maanden, van 2 juni tot 8 oktober 1871 met zijn vrouw Camille Doncieux en hun vierjarig zoontje Jean in Zaandam. Het gezin verbleef in hotel De Beurs op de Dam. Toen de Frans-Duitse oorlog (1870-1873) uitbrak, was de Fransman om de dienstplicht te ontlopen naar Londen uitgeweken. Daar werd hij attent gemaakt op de toen voor schilders aantrekkelijke Zaan… — Peter van den Dongen 2024/05/27 10:14
• Hengelsportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHengelsport
  
  Sport, vorm van vrije tijdsbesteding. In de Zaanstreek was de hengelsport, waarbij het de bedoeling is met een hengel een lijn en een haak vissen te vangen, één van de eerste in verenigingsverband beoefende sporten. Speciaal in het gebied boven het IJ is de grote belangstelling voor het vissen op baars. Vrijwel alle Zaanse hengelsportverenigingen ontstonden als baarscolleges. — Peter van den Dongen 2024/05/26 22:02
• Kalf, 'tplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKalf, 't
  
  Buurtschap, wijk van oostelijk Zaandam, in de jaren zeventig van de 20e eeuw aanzienlijk uitgebreid door nieuwbouw onder de naam Plan Kalf.
  
  Tot de buurtschap 't Kalf werd vroeger ook Haaldersbroek gerekend, dat door een brug over de Braaksloot met 't Kalf verbonden is. Beide, dus zowel 't Kalf als Haaldersbroek, behoorden vanouds tot het Haler vierendeel van de — Peter van den Dongen 2024/05/26 21:29
• Ledezettersplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLedezetters
  
  Befaamde groep chirurgijns in het dorp Jisp, die zich gedurende de gehele 17e eeuw vooral bezighielden met 'dislocatiën' van botten en gewrichten, dat wil zeggen met het zetten van gebroken ledematen en de behandeling van ontwrichtingen. Zij trokken van heinde en verre patiënten, die voor de behandeling vaak langere tijd in Jisp verbleven. Dat deze niet altijd even zachtzinnig te werk gingen blijkt uit de bijnaam van Willem Thaemsz, begin 17e eeuw, die luidde: 'de ijzeren duim'. Soe… — Peter van den Dongen 2024/05/26 21:28
• Houtwerkersstakingenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoutwerkersstakingen
  
  De loonregeling, zoals door houtbewerkers bij de firma's Simonsz en Zoon en Stadlander en Middelhoven aan de patroons werd gevraagd, luidt:
  
  * 1e raamzagers f 15 per week * 2e raamzagers f 13.50 * Rondzagers f 16 * Schavers f 17,50 — Peter van den Dongen 2024/05/26 14:41
• Indeco-Coignet bv, Industriële Woningbouwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIndeco-Coignet bv, Industriële Woningbouw
  
  nalezen
  
  Voormalig bedrijf in de Achtersluispolder te Zaandam, gespecialiseerd in productie en installatie van betonnen bouwelementen. Indeco-Coignet werd in de zomer van 1964 geopend door Prins Bernhard. Het bedrijf maakte, volgens het 'Coignetsysteem', betonnen bouwelementen waarvoor in de jaren van woningnood een grote markt was. Een andere afdeling van Indeco functioneerde als bouwbedrijf. Het gebruikte de in de fabriek gemaakt bouwmaterialen voor h… — Peter van den Dongen 2024/05/26 12:00
• Kolvers, Jan (sr.)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKolvers, Jan (sr.)
  
  (1881-1963)
  
  Bekend en vaardig bespeler van het schippersklavier of de harmonica, later de accordeon genoemd. Als hartstochtelijk propagandist trachtte hij het instrument op een hoger plan te brengen. Kolvers leidde in de loop der jaren vele Zaankanters op om de accordeon goed te bespelen. Hij was dirigent en medeoprichter van de ter ziele gegane accordeonvereniging Crescendo die in de crisisjaren vele uitvoeringen verzorgde in Ons Huis en in het Apollo-theater. Jan Kolvers … — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:58
• Synagogeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSynagoge
  
  Sjoel waar de Nederlands Israëlitische Gemeente Zaandam bijeenkwam voor godsdienstoefeningen en onderricht in de joodse wetten, gevestigd aan oorspronkelijk de Rozengracht, nadien het Kuijperspad, later aan de Gedempte Gracht. Sinds 1974 is de Sjoel niet meer als zodanig in gebruik. — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:57
• Biljartenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBiljarten
  
  Spel dat zich tot binnensport ontwikkelde. Met biljart wordt tevens de rechthoekige, met doorgaans groen laken beklede tafel aangeduid waarop het spel wordt beoefend. Het wordt gespeeld met drie ivoren ballen en een keu, een circa 1.40 meter lange stootstok. — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:56
• Grafische industrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGrafische industrie
  
  Belangrijke tak van nijverheid, in de Zaanstreek uitgeoefend in ongeveer 70 kleine tot middelgrote bedrijven met een gezamenlijk personeelsbestand om en nabij 1500 personen in 1991. Tot de grafische industrie worden gerekend drukkerijen en ondernemingen die in belangrijke mate een druktechniek toepassen voor de vervaardiging van hun producten zoals de verpakkingsindustrie, alsmede de bedrijven die delen van het grafische productieproces verzorgen als toeleverancier. Bij dez… — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:54
• Spoorbrugplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpoorbrug
  
  Brug in een spoorlijn. In de Zaanstreek zijn verschillende spoorbruggen aanwezig.
  
  * De bekendste Zaanse spoorbrug, de Hembrug is verdwenen en vervangen door de Hemtunnel. * In de Hoornselijn ligt een aanvankelijk uit 1884 daterende enkelspoors — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:18
• Molenrederijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenrederij
  
  Zie: Partenrederij. Ook vele molens waren gezamenlijk eigendom van groepen personen en werden in rederijen gedreven. — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:17
• Spinhuizenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpinhuizen
  
  Voor er in de 19e eeuw stoomspinnerijen ontstonden was het spinnen en twijnen handwerk, waarbij gebruik werd gemaakt van spinklossen en spinnewielen. Voor alle geweven stoffen, van welk materiaal dan ook, werden de garens dus in handwerk vervaardigd. — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:16
• Molenwiekentaalplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenwiekentaal
  
  De stand van de wieken van stilstaande molens kan verschillen. En daardoor een boodschap bevatten of zelfs een gevoel uitdrukken.
  
  Wat dit laatste betreft gaat het Mooizetten (zie aldaar) als vreugde-uiting het verst. Er zijn echter ook enkele 'rouwstanden'. En niet alleen de wiekenstand brengt symbolisch gevoelens tot uitdrukking, door het afnemen van een of meer windborden van elke wiek kan de boodschap worden gepreciseerd. Het meest indrukwekkend is dat bij bovenkruiers door… — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:13
• Spijkerboorplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpijkerboor
  
  Gehucht bij de kruising van het Noordhollands Kanaal, de Knollendammervaart en de Beemsterringvaart. Bij de gemeentelijke herindeling van Waterland onderdeel van Wormerland geworden, daarvoor tot Jisp behorend. De indeling bij Wormerland leidde tot protesten. Een aantal bewoners wilde liever bij Graft-De Rijp behoren, waar de buurtschap sterk op georiënteerd is. De buurtschap ligt in vier polders: Kamerhop, Beemster, Starnmeer en Wormer, Jisp en Neck. Het gemeentebestuur van Graft-D… — Peter van den Dongen 2024/05/26 11:11
• Mooizettenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMooizetten
  
  “” Het feestelijk versieren van een windmolen met behulp van het mooimakersgoed. Het was gebruikelijk de molens bij huwelijken of huwelijksherdenkingen mooi te zetten. Ook bij feestelijke nationale gebeurtenissen is de versiering meermalen toegepast. — Peter van den Dongen 2024/05/26 10:50
• Speeldoos, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpeeldoos, de
  
  Schouwburg-concertzaal aan de Vincent van Goghweg in Zaandam, met ongeveer 700 zitplaatsen, opende haar deuren op 2 januari 1970 na een bouwperiode van drie jaar. De officiële opening geschiedde door mr. F.J. Kranenburg, commissaris van de Koningin in Noord-Holland, door het mechaniek van een speeldoos in werking te stellen. Er was muziek van het Radio Promenade Orkest o.l.v. Jan Schaap. — Peter van den Dongen 2024/05/26 10:48
• Smalspoorplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSmalspoor
  
  De Zaanstreek kende in het verleden een aantal spoortrajecten waarop smalspoortreinen rondreden. Sommigen wisten te vertellen dat deze werden gebruikt bij het vervoer van zand, nodig voor de aanleg van nieuwe provinciale wegen in de vooroorlogse jaren, maar het fijne was er tot nu toe niet van bekend. Als inwoner van de Zaanstreek én spoorwegliefhebber was dit voor Jan van der Male reden om eens te onderzoeken hoe dat heeft gezeten. — Peter van den Dongen 2024/05/26 10:35
• Nauernaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNauerna
  
  Buurtschap behorende tot de gemeente Zaanstad en voor het grootste deel gelegen in de voormalige gemeente Assendelft. Een klein deel ligt op Westzaanse grond. Nauerna was nooit zelfstandig.
  
  Oorsprong van de naam Nauerna. De volgende schrijfwijzen zijn bekend: 1492 Nouwerna, 1547 Nouwertna, 1604 Nauwertna. — Peter van den Dongen 2024/05/26 10:32
• Slijpmolen, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSlijpmolen, de
  
  Slijpmolen te Koog. De kleine achtkante, geheel met riet bedekte, grondzeiler heeft gestaan aan en ten zuiden van de Sluissloot, ten westen van de spoorweg, op de Slijpakker. Hij werd gesloopt omstreeks 1890. — Peter van den Dongen 2024/05/26 09:34
• NVOB, Nederlands Verbond van Ondernemingen in de Bouwnijverheidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNVOB, Nederlands Verbond van Ondernemingen in de Bouwnijverheid
  
  Landelijke werkgeversorganisatie, met een in 1976 opgerichte Zaanse afdeling waarbij 60 bedrijven zijn aangesloten. Te zamen bieden deze werkgelegenheid aan ruim 1600 personen in 1990, ongerekend het personeel van onderaannemers zoals schilders- en installatiebedrijven. Onder de Zaanse NVOB-bedrijven bevinden zich zowel zeer kleine als omvangrijke bouwondernemingen, zowel bedrijfjes van alleen lokaal belang als bouwmaatschappijen d… — Peter van den Dongen 2024/05/26 09:21
• Schansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchans
  
  Open of gesloten verdedigingswerk in het veld. Schansen kwamen in heel Europa voor. Bij oorlogsvoering in vooral dunbevolkte gebieden konden zij van groot strategisch belang zijn. In de Zaanstreek, het drassige Zaanse polderland leende zich uitstekend voor verdediging met schansen, waren schansen vooral van belang in de — Peter van den Dongen 2024/05/26 09:20
• Lycurgus, AVplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLycurgus, AV
  
  Atletiekvereniging in Assendelft gemeente Zaanstad.
  
  AV Lycurgus werd opgericht in 1938; de eerste leden waren voornamelijk afkomstig van de gymnastiekvereniging Lycurgus Hygiëa (zie: Gymnastiek). Sportief behaalde de vereniging of leden van de vereniging verscheidene successen. — Peter van den Dongen 2024/05/26 09:12
• Zwemsportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZwemsport
  
  Zwemmen in georganiseerd verband, in de Zaanstreek vanaf het eind van de vorige eeuw beoefend. Het beoefenen van de zwemsport in Nederland begon in Amsterdam, waar in 1870 de eerste vereniging werd opgericht.
  
  In de Zaanstreek waren het de heren P. Latensteijn, J. Remme en J. Ebmeijer sr., die op 7 juli 1893 Neptunus oprichtten. De eerste verenigingsactiviteiten hadden plaats in de Zaan en in het zwembad op het eiland in de Voorzaan. Het water was dikwijls zo koud dat voor de zwemmers… — Peter van den Dongen 2024/05/26 09:01
• Machine-industrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMachine-industrie
  
  Bedrijfstak, die zich bezig houdt met de vervaardiging van machines en apparaten, eigen producten, speciaal-machines, constructiewerk, reparaties en toelevering van (machine)onderdelen. In de Zaanstreek door 69 bedrijven in het 'klein metaal' uitgeoefend met een totaal van 1340 werknemers, exclusief Artillerie Inrichtingen. — Peter van den Dongen 2024/05/26 08:59
• Zaanse Eigennamenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanse Eigennamen
  
  Op 15 november 1897 hield Gerrit Jacob Boekenoogen een voordracht over Zaanse eigennamen. Eerst over de eigenaardigheden der voornamen, het gebruik daarvan in de Zaanstreek en hoe daaruit geslachtsnamen zijn ontstaan. Daarop werden van voornamen die van heiligennamen afkomstig zijn, een aantal merkwaardige voorbeelden genoemd en verklaard. Daaruit bleek, dat namen als Dieuwer en Risje, Ermpje en Lopje, aan schone oude namen beantwoorden, terwijl ook vele andere reeds in de mid… — Peter van den Dongen 2024/05/26 08:34
• Marktenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMarkten
  
  De markt vindt haar oorsprong in het in de Middeleeuwen aan sommige steden toegekende privilege van het stapelrecht. Op de plaatselijke week- of jaarmarkten, de geografische markten, treffen we producten, waaronder dieren, kopers en verkopers aan. — Peter van den Dongen 2024/05/26 08:29
• Zaans stikwerkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaans stikwerk
  
  Naamgeving voor een handwerktechniek die, anders dan de naam doet vermoeden, niet uit de Zaanstreek afkomstig is. Deze handwerktechniek is voortgekomen uit het doorstikwerk. Dit doorstikwerk was bedoeld om de stof steviger en warmer te maken. Hiertoe werden verschillende lagen stof op elkaar gelegd en al dan niet in patroon doorgestikt. — Peter van den Dongen 2024/05/26 07:55
• Zaansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaans
  
  Streektaal, het op zichzelf staande dialect dat in de Zaanstreek werd gesproken. Dit was zeker gedurende de 19e eeuw het geval, wellicht ook daarvoor en, in steeds verder afnemende mate, erna. In 1897 promoveerde Gerrit Jacob Boekenoogen tot doctor in de Nederlandse letteren op het onderwerp De Zaanse volkstaal. Bijdrage tot de kennis van de woordenschat in Noord-Holland. — Peter van den Dongen 2024/05/26 07:51
• Wilhelminaschool Zaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWilhelminaschool Zaandam
  
  WERK IN UITVOERING De Wilhelminaschool was een school die gevestigd is in Zaandam. De school werd opgericht in ? en sloot in 1983. De school stond bekend als vernieuwingsschool. Op initiatief van de toenmalige gemeentelijk inspectrice van het onderwijs (1956-1972) mej. Bets E.G. Bos, eerder hoofd van de Wilhelminaschool, in navolging van haar voorganger, C.J. Rol (1947-1956) en met steun van de wethouder van Onderwijs van Zaandam en latere burgemeester van Wormerveer — Peter van den Dongen 2024/05/25 22:51
• Muziekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMuziek
  
  Toonkunst, voortbrengselen der toonkunst. Muziek is de kunstvorm die berust op het ordenen van klanken. Er bestaan verschillende muziekvormen naast elkaar.
  
  Over het muziekleven in het verleden van de Zaanstreek is niet erg veel bekend. Ongetwijfeld zal hier en daar, voornamelijk in de huizen van de gegoede burgerij, met meer of minder succes gemusiceerd zijn. Favoriete instrumenten waren de piano en de viool, instrumenten die voor de armere burgers te duur waren. Zij bespeelden het mond… — Peter van den Dongen 2024/05/25 22:43
• Brandweer Koog aan de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandweer Koog aan de Zaan
  
  Het oudst bekende reglement met betrekking tot de brandweer uit het gebied, dateert uit 1698 en wel voor de brandweer in Zaandijk. De reglementen, ook wel keuren genoemd, werden opgemaakt door het Bannebestuur dat zijn zetel had in het Rechthuis te Westzaan. Binnen de — Peter van den Dongen 2024/05/25 22:16
• Plaatselijk Nut, Vereniging totplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPlaatselijk Nut, Vereniging tot
  
  Vereniging tot Plaatselijk Nut, in Zaandam gevestigde vereniging met als doelstelling het bevorderen van het maatschappelijk welzijn van de bevolking, woonachtig binnen het ressort van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor de Zaanstreek.
  
  Zij tracht dit doel te bereiken door het exploiteren van een hulpbank, het bevorderen van werkgelegenheid en het ontplooien van andere activiteiten, die aan het doel bevorderlijk kunnen zijn, waartoe desgewenst onderafdeling… — Peter van den Dongen 2024/05/25 21:54
• Pennzoil Overseas bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPennzoil Overseas bv
  
  Zaandamse vestiging van een Amerikaanse producent van smeer- en industriële reinigingsmiddelen.
  
  De Zaandamse vestiging van Pennzoil kwam na diverse naamswijzigingen ten gevolge van overnames, fusies e.d. onder andere voort uit Albert Wijnberg Zaandam (AWZ) gevestigd in de Achtersluispolder. In november 1891 begon Albert Wijnberg aan de Westzijde in Zaandam een handel in patentolie en carbid, welk bedrijfje met behoud van naam in 1913 door D. van 't Kaar werd overgenomen. … — Peter van den Dongen 2024/05/25 21:52
• Schenk, Klaasplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchenk, Klaas
  
  Voormalig papierbedrijf aan de Oostzijde te Zaandam. Het bedrijf werd in 1823 begonnen door de 14-jarige Klaas Schenk Pieterszoon. Drie dagen per week ventte hij met briefpapier en schrijfgerei; zijn overige tijd besteedde hij aan de vervaardiging van papieren zakken, toen nog een nieuwigheid. Het succes hiervan was groot en het afzetgebied, aanvankelijk tussen Amsterdam en Alkmaar, breidde zich uit. Het bedrijf werd uitgebreid met de zonen van Klaas Pzn: Klaas, Johannes, die na … — Peter van den Dongen 2024/05/25 21:45
• Makelaardijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMakelaardij
  
  De werkzaamheden van een persoon zoals omschreven in artikel 62 van het Wetboek van Koophandel '...die, als zodanig beëdigd door de arrondissementsrechtbank, zijn bedrijf maakt van het verlenen van bemiddeling bij het tot stand brengen en het sluiten van overeenkomsten in opdracht en op naam van personen tot wie hij niet in een vaste betrekking staat, eventueel als beherend vennoot van een vennootschap of bestuurder van een rechtspersoon die dat bedrijf uitoefent'. Eén makelaar was … — Peter van den Dongen 2024/05/25 21:44
• Kerkgebouwenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKerkgebouwen
  
  Door de eeuwen heen hebben de verschillende geloofsgemeenschappen kerken in de Zaanstreek gebouwd. Soms ging het daarbij om tamelijk grote gebouwen, vaker om meer bescheiden ruimten. Veel van deze kerkgebouwen zijn allang weer verdwenen, andere bleven bestaan. Aangenomen mag worden dat er meer dan honderd ooit gebruikte kerkgebouwen te noemen zouden zijn. In meer dan zestig ervan worden nog regelmatig diensten gehouden. — Peter van den Dongen 2024/05/25 21:32
• Bestuur en rechtspraak na 1813plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestuur en rechtspraak na 1813
  
  * Inleiding * Tot 1600 * Van 1600 tot 1813 * Na 1813
  
  
  
  3.1. Periode 1813-1880
  
  3.1.1. Landelijke situatie.
  
  Invloed van en op landelijke en provinciale politiek.
  
  Na de Franse tijd is de situatie in de Zaanstreek grotendeels bepaald door de landsregering. De rechtspraak geschiedde sindsdien van staatswege, waarbij onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechters in hoge mate gewaarborgd zijn. De eerdere situatie, waarin bestuur en rechtspraak v… — Peter van den Dongen 2024/05/25 18:42
• Bestratingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBestrating
  
  De aanleg, het onderhoud en de reparatie van verharde wegen met asfalt, klinkers en dergelijke. Zie: Overheidszorg 3.6. In de Zaanstreek zijn naar schatting circa 5,5 miljoen m² straten, wegen, trottoirs en pleinen verhard, de provinciale en rijkswegen niet meegerekend. Alleen in Zaanstad beslaat de gemeentelijke open verharding in de vorm van klinkerbestrating ongeveer 3,2 miljoen m², de gesloten verharding in de vorm van asfalt ruim 750.000 m² en de oppervlakte aan trottoirs en ple… — Peter van den Dongen 2024/05/25 18:39
• Zaanstadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanstad
  
  Zelfstandige gemeente, ontstaan per 1 januari 1974 door samenvoeging van zeven tot dan toe zelfstandige gemeenten: Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk. Wat betreft inwonertal behoort Zaanstad tot de vijftien grootste gemeenten van Nederland, wat betreft oppervlakte tot de grootste vijf. — Peter van den Dongen 2024/05/25 18:36
• Deurkalfplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDeurkalf
  
  In de vroegere bouw de scheiding tussen deuropening en bovenlicht in de gevel aan de straatzijde. Om gebouwen herkenbaar te maken werd soms aan of in de gevel de naam aangebracht, bijvoorbeeld met een gevelsteen of een uithangteken. Over het algemeen werden aan woonhuizen geen namen gegeven; de bewoners hadden niettemin ook wel de behoefte hun huis herkenbaar te maken voor voorbijgangers of bezoekers. Eén van de aardigste mogelijkheden daartoe bestond uit het aanbrengen van een gesned… — Peter van den Dongen 2024/05/25 18:27
• Brandweerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandweer
  
  Organisatie belast met het voorkomen, beperken en bestrijden van brand, het beperken van brandgevaar, het voorkomen en beperken van ongevallen bij brand en al hetgeen daarmee verband houdt. In grote steden bestaat de brandweer veelal uit beroepskrachten. Naast de beroepsbrandweer kent men de vrijwillige brandweer en de vrijwillige brandweer met beroepskern; dit laatste is in de Zaanstreek het geval. — Peter van den Dongen 2024/05/25 18:19
• Odulphus-kerk, Sintplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOdulphus-kerk, Sint
  
  De Sint-Odulphuskerk is een rooms-katholieke kerk aan de Dorpsstraat in Assendelft. Het gebouw is een rijksmonument. De huidige kerk stamt uit 1888, maar de eerste Sint-Odulpuskerk dateert al uit 1410. De oude kerk is beroemd geworden door de schilderijen van het interieur uit 1649, gemaakt door Pieter Jansz. Saenredam. Tijdens de reformatie in 1582 kwam de kerk in handen van de protestanten. In de eeuwen daarna maakten de katholieken gebruik van een — Peter van den Dongen 2024/05/25 18:07
• Riet, Cornelia Francisca (Corry)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRiet, Cornelia Francisca (Corry)
  
  Zaandam, 16 november 1924 - 11 oktober 1958
  
  Beeldend kunstenaar, 'mondschilder'.
  
  Corry Riet was door kinderverlamming gehandicapt. Gerrit de Jong leidde haar op voor de teken- en schilderkunst. Zij maakte met penseel of potlood in de mond, verdienstelijke landschappen en bloemstillevens, waarmee zij landelijke bekendheid kreeg. — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:57
• O+R Inktchemieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigO+R Inktchemie
  
  Drukinkt-industrie aan de Oostzijde te Zaandam, oorspronkelijk ook verffabriek. De verffabriek Oosterveld en Romijn werd aan het begin van de 20e eeuw opgericht in een voormalige cacaofabriek aan de Oostzijde. Nadat in 1974 de productie van verf werd overgedragen aan Sabel Paulussen bv, legde het bedrijf zich volledig toe op de productie van drukinkt; de naam van het bedrijf werd gewijzigd in O+R Inktchemie. — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:55
• Provinciaal bestuurplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigProvinciaal bestuur
  
  In het Nederlandse bestel zijn de 12 provincies, van Latijn: provincia, ambtsgebied, oorspronkelijk 'wingewest', belangrijke bestuurlijke eenheden. Na de vorming van het Koninkrijk werden de samenstellende delen van de eerdere Republiek der Verenigde Nederlanden en de Generaliteitslanden in enigszins gewijzigde indeling de provincies van de nieuwe staat. Zij verloren daarmee hun souvereiniteit. — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:47
• Oproerenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOproeren
  
  Als oproer wordt hier beschouwd elke beweging tegen het openbaar gezag die gepaard gaat met ordeverstoring en verzet tegen de overheid. De meeste oproeren in de Zaanstreek duurden kort en betroffen slechts kleine groepen opstandigen. Hierdoor voldoen ze slechts in beperkte mate aan de bovenstaande definitie. Er zijn in deze zin sinds het begin van de 15e eeuw twaalf oproeren geweest. Enkele daarvan zijn als apart trefwoord behandeld, te weten het — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:33
• Poort, de Kleineplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPoort, de Kleine
  
  Houtzaagmolen te Koog aan de Zaan, paltrok.
  
  Hij werd gebouwd rond 1876 en was uniek in zijn soort omdat het een gesloten paltrok was: hij had geen open luifels en daardoor leek het alsof hij op twee kleine schuurtjes stond die bij het kruien met de molen meedraaiden. Hij heeft gestaan aan en ten noorden van de Relkenpadsloot, ten westen van de spoorlijn, en werd gesloopt in 1921. — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:21
• Oud-katholiekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOud-katholieken
  
  Geloofsrichting ontstaan door een scheuring in de katholieke kerkgemeenschap. In de Zaanstreek kregen de Oud-Katholieken een redelijke aanhang, er zijn thans kerken te Zaandam en Krommenie. In 1703 werd bisschop Petrus Code vanuit Rome op verzoek van de Jezuïeten uit zijn ambt ontzet. Hij hield in Nederland echter veel aanhangers. Na bijna een eeuw van onrust, handelend over een geschil tussen de kapittels van Utrecht en Haarlem enerzijds en Rome anderzijds, vond tenslotte in 17… — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:20
• Plattelandsvertegenwoordigingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPlattelandsvertegenwoordiging
  
  De ontwikkeling tot de democratisch gekozen volksvertegenwoordiging zoals wij die nu kennen, is geleidelijk gegaan. In Nederland werden de Staten al in 1588 dragers van de gewestelijke souvereiniteit, inplaats van de vorst. Hun afgevaardigden in de Staten-Generaal behartigden de zaken van de Unie in haar geheel. — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:17
• Oudheidkamersplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOudheidkamers
  
  Kleine musea betreffende de plaatselijke of regionale geschiedenis. De Zaanstreek kent drie Oudheidkamers, te weten in Zaandijk, Assendelft en Oostzaan. Zie ook: Musea
  
  Zaandijk
  
  Veruit de belangrijkste en oudste Oudheidkamer is het Zaans Museum, beheerd door de 'Vereeniging tot Instandhouding en Uitbreiding der Oudheidkundige Verzameling — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:14
• Pielkenroodplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPielkenrood
  
  Aanvankelijk smederij te Zaandijk; uit dit bedrijf kwamen Metaalwarenfabriek Pielkenrood bv en Pielkenrood Water Treatment (Holland) bv voort, beide hierna behandeld. Jacob Pielkenrood (1862-1938) was als meesterknecht werkzaam bij de Sociëteit der IJzersmederij te Zaandijk, een gemeenschappelijke onderhoudsdienst van de eigenaren van de plaatselijke molens. Door de steeds verdergaande teruggang van het molenbestand aan het einde van de 19e eeuw bood deze dienstbetrekking op den duu… — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:11
• Personele quotísatieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPersonele quotísatie
  
  Vorm van inkomstenbelasting, onder deze naam toegepast in 1745 en enkele volgende jaren.
  
  Quotisatie betekent: toerekening van ieders aandeel. Bij de belastingheffing was voordien niet of nauwelijks rekening gehouden met persoonlijk bezit en persoonlijke omstandigheden. Er werden 'repartitie-belastingen' geheven. Dat wil zeggen dat de overheid uitging van het totaalbedrag dat er aan belastingen moest binnenkomen, waarbij de verdeling over de burgers in feite van ondergeschi… — Peter van den Dongen 2024/05/25 17:09
• 1.3.10. Constructief onderwijsbeleidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_big1.3.10. Constructief onderwijsbeleid
  
  Doordat het APS haar werkzaamheden in Zaandam en later Zaanstad moest staken op het moment dat de SCOZ nog niet functioneerde, ontstond er een vacuüm in de begeleiding en ontwikkeling van onderwijsvernieuwingen. Op initiatief van de, eerder genoemde, gemeentelijke onderwijsinspectrice Mw. E.G. Bos kwam een groep vernieuwingsscholen, de Bosgroep, regelmatig bijeen in een poging zelf vorm en inhoud aan vernieuwingsactiviteiten te geven. Later kreeg deze groep … — Peter van den Dongen 2024/05/25 16:58
• Regionale Brandweerorganisatie Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRegionale Brandweerorganisatie Zaanstreek
  
  De ontwikkeling
  
  Waarom was het in 1972 noodzakelijk dat 10 Zaanse gemeenten een gemeenschappelijke regeling aangingen om te komen tot één regionale brandweerorganisatie, als de korpsen onderling al vijftig jaar samenwerkten in de — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:59
• Westzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaan
  
  Westzaan was van 1811 tot 1974 een zelfstandige gemeente, daarna de naar inwonertal kleinste deelgemeente van Zaanstad. Westzaan was het hoofddorp van de eerdere Banne van Westzaan als zodanig een van de oudere nederzettingen in de streek en zelfs het moederdorp van de westelijk aan de Zaan gelegen, later tot Zaanstad verenigde gemeenten (West-)Zaandam, Koog, Zaandijk en Wormerveer. — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:57
• Welstandscommissieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWelstandscommissie
  
  Alvorens over een bouwaanvraag te beslissen, winnen burgemeester en wethouders van een gemeente het advies in van onder andere de welstandscommissie. Deze commissie toetst het bouwplan, opdat het uiterlijk van het op te richten of te verbouwen bouwwerk zal voldoen aan redelijke eisen van welstand. — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:48
• Muziekkorpsenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMuziekkorpsen
  
  In dit hoofdstuk worden de harmonie-orkesten, de fanfarekorpsen, de brassbands, de tamboerkorpsen en drumfanfares besproken. Een harmonie-orkest beschikt over houten en koperen blaasinstrumenten plus slagwerk, een fanfare-orkest over koperen blaasinstrumenten, saxofoons en slagwerk. De brassband heeft uitsluitend koperen blaasinstrumenten, gebaseerd op een standaardbezetting van beperkte omvang. De tamboerkorpsen (drumbands) bestaan uit trommen van verschillende typen en koperen… — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:46
• Walvisvaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWalvisvaart
  
  Vorm van scheepvaart, toegespitst op de vangst en verwerking van walvissen. De Nederlandse walvisvaart kende een bloeiperiode van 1614 tot 1770. Aanvankelijk was het monopolie in handen van de Noordse Compagnie. Na beëindiging van het aan hen verleende octrooi in 1642 konden andere reders, waaronder Zaanse, zich gaan ontwikkelen. Door toenemende concurrentie werden grotere gebieden geëxploiteerd en ontstonden mede daardoor nieuwe technieken, zoals ijsvisserij. In de Zaanstreek kwam … — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:33
• Hoop op d'Swarte Walvis, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHoop op d'Swarte Walvis, de
  
  Oorspronkelijk, tot 2002, tot het Koninklijke Ahold-concern behorend restaurant aan de Kalverringdijk op de Zaanse Schans. Het met een terras aan de Zaan gelegen specialiteiten-restaurant is gevestigd in het herbouwde weeshuis van Westzaan, daterend van 1717, dat in 1716 gebouwd werd voor een bedrag van nog geen f 1250,-, een herbouwd 18e eeuws — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:28
• Muziekscholenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMuziekscholen
  
  Als voorlopers van de Volksmuziekschool, die in 1947 werd opgericht, kunnen de Volkszangscholen beschouwd worden. Uit het eind van de vorige eeuw is vooral bekend de volkszangschool van meester Albert Bakker. De roem van deze onderwijzer leefde voort tot ver in deze eeuw, zozeer zelfs dat de school aan de Stadswerf tot aan het moment van verbranden in de bezettingstijd nog altijd Bakkerschool werd genoemd: — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:24
• Kramer & Duyvisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKramer & Duyvis
  
  Machinefabriek en constructiewerkplaats in Zaandam met een vestiging te Grootebroek.
  
  Machinefabriek Kramer en Duyvis werd opgericht in maart 1946 door Piet Kramer en Jan Duyvis. De twee oprichters kenden elkaar al van de ambachtsschool en werkten acht jaar samen bij Machinefabriek — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:20
• Nieuw Levenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNieuw Leven
  
  Voormalige vergaderruimte van de 'vrije organisaties' de volgelingen van Domela Nieuwenhuis aan de Boschstraat te Zaandijk. De naam Nieuw Leven was ook in gebruik voor socialistische woningbouwverenigingen in geheel Nederland waaronder Zaandijk. — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:16
• Gereformeerdenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGereformeerden
  
  Kerkstroming, afsplitsing van de Nederlands Hervormde Kerk, met vanaf het begin een bescheiden aanhang in de Zaanstreek.
  
  Vanaf 1834 vonden overal in Nederland afscheidingen plaats van kleine groepen protestanten die zich niet meer thuis voelden in de Nederlands Hervormde Kerk. Sinds het 'Algemeen Reglement voor het Bestuur der Hervormde Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden' van Koning Willem I (waarin de naam Nederlands Gereformeerde Kerk was veranderd in Nederlands Hervormde… — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:12
• Wegenstructuurplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWegenstructuur
  
  De wegenstructuur van de Zaanstreek vindt haar oorsprong rond het jaar 1300. Aanvankelijk bouwde men uit angst zo ver mogelijk van het water vandaan. Hierdoor ontstonden bijvoorbeeld Oost- en Westzaan. Later werd het water beteugeld door de aanleg van de IJ-dijken, de Lage- of — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:11
• Noordsterparkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNoordsterpark
  
  Het Noordsterpark, ook wel Recreatiepark Wormerveer genoemd, is begin jaren zeventig aangelegd. De inrichting sloot enigszins aan bij het buitengebied, het Noorderveld. De noord- en westrand werden voorzien van rietland. In het midden van het park kwamen grote waterplassen, in de winter te gebruiken als ijsbaan. De lichtmasten rond één van de plassen wijzen hier ook op. De aanleg van deze ijsbaan werd overigens genomen naar aanleiding van het verdwijnen van de baan langs de Kerkst… — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:10
• Weeshuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWeeshuis
  
  Een gebouw, bestemd voor de huisvesting van weeskinderen en vondelingen. Vanaf de 16e eeuw ontstonden in ons land weeshuizen; het eerst in de steden Amsterdam 1523, Hoorn 1531, en Enkhuizen 1551 en ongeveer een eeuw later in de dorpen. Ook in de Zaanstreek verrezen in de 17e eeuw de eerste weeshuizen, zoals het alweer verdwenen weeshuis achter de Hervormde Kerk in Jisp uit 1655 en het eveneens verdwenen Doopsgezinde weeshuis aan de Schipperslaan in Koog uit 1698. — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:09
• Olieslagerij en -fabricageplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOlieslagerij en -fabricage
  
  Belangrijke drager van de Zaanse economie, ontstaan in het begin van de 17e eeuw, na 1930 grotendeels verdwenen.
  
  Algemeen
  
  Een olieslagerij was een inrichting waarin door persen olie of vet werd gewonnen uit grondstoffen van plantaardige of dierlijke herkomst. Door pletten of malen, bevochtigen en verwarmen werd het materiaal in de vereiste conditie gebracht. Als men daar vervolgens druk op uitoefende, scheidde de olie zich af van de vaste bestanddelen, die dan als … — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:04
• Wees- en armenzorgplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWees- en armenzorg
  
  Materiële en/of financiële ondersteuning aan wezen en/of armen. De Zaanstreek, hoe welvarend ook geweest, heeft altijd een flink aantal armlastigen gekend. De ondersteuning van de minvermogenden was tot aan de 20e eeuw vooral een zaak van de kerkelijke en burgerlijke caritas geweest. Daarin verschilde de Zaanstreek niet van het omringende gebied. — Peter van den Dongen 2024/05/25 11:00
• Prins, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPrins, de
  
  Hotel, cafe en restaurant te Westzaan, oorspronkelijk, waarschijnlijk gelijktijdig met de bouw van de eerste kerk van Westzaan begonnen als herberg en paardestalling cq uitspanning onder eenhoofdige leiding. De herberg stond begin 17e eeuw bekend als 'Prins Mauritius'. Andere namen waren onder andere Prins Willem III rond 1685, De Koning William (1741), De Koning Frederik (1762) en De Bataaf tijdens de Franse Tijd. Daarna onder de huidige naam bekend. — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:47
• Vrede, Deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrede, De
  
  Fabriekspand in de Achtersluispolder, aan het Noordzeekanaal ter hoogte van Zijkanaal H, het Barndegat. De bouw kwam tot stand naar een ontwerp van architect S.B. van Santé, in opdracht van zakenman Van Odijck, toenmalig directeur van de rijstpellerijen van de firma — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:38
• Riagg Zaanstreek-Waterlandplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRiagg Zaanstreek-Waterland
  
  In de naamgeving van de Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg, Riagg, komt tot uiting dat deze vorm van hulpverlening in een beperkt gebied (regio) en bij het instituut of, indien nodig, bij mensen thuis wordt gegeven. — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:32
• Vogelbeschermingswacht Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVogelbeschermingswacht Zaanstreek
  
  Tijdens de Tweede Wereldoorlog opgerichte vereniging, aanvankelijk met het doel het rapen van eieren in de onbeschermde veenweidegebieden van de Zaanstreek tegen te gaan. De oprichting had plaats op 17 april 1943 na een oproep in de Zaanse dagbladen door een aantal verontruste vogelwachters. — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:30
• Stempel- en graveerinrichtingenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStempel- en graveerinrichtingen
  
  Stempels worden al sinds eeuwen gemaakt. Het is mogelijk van losse letters woorden te vormen en af te drukken. Met deze werkzaamheden hielden zich graveurs bezig. Aanvankelijk werden de stempels uit hout gemaakt. De graveur tekende de beeltenis, de letters of de illustratie op het hout, waarna hij vervolgens met beiteltjes het hout naast de beeltenis wegstak en zodoende de stempel overhield. Dit stempel werd van inkt of verf voorzien en dan afgedrukt. Deze wijze … — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:29
• Sociale werkvoorzieningplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSociale werkvoorziening
  
  Werkvoorziening volgens de Wet Sociale Werkvoorziening (1969), die tot doel heeft werkgelegenheid te bieden aan personen die vanwege een handicap niet aan het arbeidsproces deel kunnen nemen; in de Zaanstreek ondergebracht bij de Dienst Sociale Werkvoorziening Zaanstreek, een dienst van gemeente Zaanstad, maar werkzaam voor de hele streek. Jisp, Oostzaan en Wormer dragen bij naar rato van het aantal uit hun gemeente geplaatste personen. — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:21
• Socialismeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSocialisme
  
  Politieke stroming, strevend naar een maatschappijvorm waarin niet, zoals in het 19e-eeuwse kapitalisme, het bezit, maar de arbeid centraal staat en onder meer gericht op gelijke ontwikkelingskansen voor alle leden van de gemeenschap. Het socialisme is sinds de tweede helft van de 19e eeuw van zeer grote en wijd verbreide invloed, ook in Nederland. De Zaanstreek had lange tijd de naam — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:20
• Parkenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigParken
  
  In de Zaanstreek zijn pas sinds het einde van de 19e eeuw enkele parken ingericht. De oudste zijn:
  
  * het Volkspark ingericht in 1890 in Zaandam-West, in 2009 grootschalig gerenoveerd, * het Wilhelminapark te Wormerveer uit 1898, * het Kogerpark of het Wandelpark Koog, in de jaren '20 aan de gemeente geschonken, is met zijn 2 hectare van bescheiden omvang. — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:10
• Overtuinenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOvertuinen
  
  De langs de Zaan geplaatste koopmanshuizen waren doorgaans direct aan de straat gelegen. In een niet al te groot aantal gevallen lieten de eigenaars-bewoners aan de overzijde van de straat, dus ook aan de overzijde van de er direct naast gelegen wegsloot, overtuin aanleggen. De enige resterende overtuin is nu nog de — Peter van den Dongen 2024/05/25 10:05
• Parseleimalerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigParseleimalerij
  
  Het fijnhakken en tot poeder vermalen van Braziliaans verfhout, met name roodhout. Dit werk is in de 17e eeuw bij privilege vooral verricht in de rasphuizen, detentie-inrichtingen voor wetsovertreders, landlopers en bedelaars. Voor de Zaanstreek was het aan het Amsterdamse rasphuis verleende monopolie van belang; dientengevolge moest een in Zaandijk gebouwde — Peter van den Dongen 2024/05/25 09:45
• Manen Pieters, Jos vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigManen Pieters, Jos van
  
  Zaandam, 21 maart 1930 - Ede, 1 februari 2015
  
  Jos van Manen Pieters, romanschrijfster, was één van de meest gelezen schrijfsters in Nederland. Haar eerste roman 'En de tuinfluiter zingt', schreef zij op 22-jarige leeftijd. — Peter van den Dongen 2024/05/25 09:41
• Schenk, Jan Dirckszplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchenk, Jan Dircksz
  
  Geboren in 1645 te Wormerveer
  
  Jan Dircksz Schenk is de stamvader van één van de Zaanse families Schenk en grondlegger van de “Aschnegotie” die onlosmakelijk verbonden was met de schelpzandmolen “De Schenker“ Vele familieleden waren aan deze Aschnegotie en de de schelpzandmolen verbonden als — Peter van den Dongen 2024/05/25 09:15
• Schoemaker bv, Janplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchoemaker bv, Jan
  
  Cacaoboterfabriek en cacao-extractiebedrijf, voorzover bekend het eerste ter wereld, te Zaandam opgericht in 1923. Grondleggers van het bedrijf waren de gebroeders Jan en Piet Schoemaker, die in juni 1923 begonnen met de in- en verkoop van granen, zaden en peulvruchten; zij werkten voornamelijk op de Amsterdamse beurs. Al snel gingen zij zich ook bezig houden met de verwerking van cacao-afval. De leeggeperste cacaopulp, waarvan cacao-koeken werden gemaakt, bevatte nog ca. 25 … — Peter van den Dongen 2024/05/25 09:11
• Schonau, Casparusplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchonau, Casparus
  
  Casparus Schonau, 17e-eeuws dichter, wonende 'tot Saenerdam in de Moolenbuurt'. Van zijn hand verschenen:
  
  * een Rym-Chronyck, Waer in Vertoont Wordt Verscheyde Geschiedenissen, de Welcke Door Godts Machten Gins en Weer Gheschiedt Zijn — Peter van den Dongen 2024/05/25 09:06
• Roovers, Henkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRoovers, Henk
  
  Zaandam, 1940
  
  Hendrikus Johannes (Henk) Roovers, publicist over de Zaanstreek, onderwijzer in Koog, Assendelft en vanaf 1972 te Zaandam. Zijn moeder kwam uit Limburg en zijn vader uit Delft. Hij verhuisde met de Artillerie Inrichtingen mee naar Zaandam.
  
  Geboren en getogen in de Rosmolenbuurt, volgde hij, na de Bonifatiusschool de mulo, de kweekschool en stond hij in 1963 voor het eerst voor de klas bij de Leonardusschool in Koog aan de Zaan. — Peter van den Dongen 2024/05/25 02:17
• Ezelspadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEzelspad
  
  Pad te Zaandijk ter hoogte van het huidige bejaardencomplex Gortershof. Het pad werd genoemd naar de daar in 1652 gebouwde oliemolen De Ezel. Het Ezelspad lag in een arbeidersbuurt. De huizen op het pad werden onregelmatig door elkaar gebouwd. Er was geen sprake van een — Peter van den Dongen 2024/05/24 10:08
• Ezelspadveerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEzelspadveer
  
  Voormalig niet meer bestaand veer tussen de Kramerstraat aan de Oostzijde en het Otterspad aan de Westzijde te Zaandam. Het was één van de veren waar men voor een paar centen overgehaald cq overgezet kon worden. De naam doet veronderstellen dat er in Zaandam een Ezelspad is geweest. Er zijn geen bronnen gevonden die deze veronderstelling bevestigen. — Peter van den Dongen 2024/05/24 10:05
• Molens zonder (of met onbekende) eigennaamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolens zonder (of met onbekende) eigennaam
  
  In totaal hebben in de Zaanstreek zo'n 1000 molens gestaan. Van het merendeel daarvan zijn de eigennamen overgeleverd of door archiefonderzoek achterhaald. Bij een kleine vijftig molens is dat echter niet het geval. Zij worden in de archiefstukken alleen aangeduid, maar niet met name genoemd. Over het algemeen zal dat niet betekenen dat de molens geen naam hadden. — Peter van den Dongen 2024/05/24 09:29
• Vakverenigingenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVakverenigingen
  
  Organisaties van werknemers, met het doel tot gezamenlijke positieverbetering te geraken. Andere namen voor vakvereniging zijn vakbeweging, arbeidersverenigingen, werknemersverenigingen en vakcentrales. De arbeidersbeweging is van grote invloed geweest op de politieke bewustwording. — Peter van den Dongen 2024/05/23 07:59
• Keijzer, Elinaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKeijzer, Elina
  
  Elina Keijzer, organist, dirigent, muziek-docente, cantor-organist van de Doopsgezinde Vermaning aan de Westzijde te Zaandam van mei 1999 tot augustus 2013. Vanaf september 2013 organist van de PKN gemeente Santpoort Noord. Zij ontving haar opleiding aan het Sweelinck conservatorium, blokfluit, orgel, kerkmuziek, koordirektie, DM, UM, praktijkdiploma. — Peter van den Dongen 2024/05/23 03:51
• Paardensportplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPaardensport
  
  Samenvattende naam voor de takken van sport waarbij het paard, aangespannen of bereden, een essentiële rol speelt. Binnen de paardensport bestaan verschillende disciplines:
  
  * harddraverijen, snelheidswedstrijden in draf, over 300 tot 3000 meter, waarbij het paard voor een tweewielige wagen - een sulky - is gespannen; — Peter van den Dongen 2024/05/20 11:00
• Paalwormplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPaalworm
  
  De belangrijkste houtaantaster onder de weekdieren is de paalworm, Teredo spec. div., die net als de gribbel in alle wereldzeeën voorkomt. In verschillende gebieden komen diverse soorten voor, in de Middellandse Zee bijvoorbeeld vier. Paalwormen leven in zowel naald- als loofhout dat in zout of brak water dienst doet als meerpaal, sluisdeur, kadebescherming, dijkbescherming, rijshout enzovoorts. Aantasting vindt alleen dan plaats, als vrij rondzwemmende larven in het water aanwezig zij… — Peter van den Dongen 2024/05/20 09:41
• Anti-Revolutionaire Partij (ARP)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAnti-Revolutionaire Partij (ARP)
  
  Eerste georganiseerde politieke partij in Nederland. In 1879 ontstaan door bundeling van de reeds bestaande plaatselijke anti-revolutionaire kiesverenigingen op basis van het door Abraham Kuyper geschreven beginselprogramma. Uitgangspunten van dit programma waren: — Peter van den Dongen 2024/05/18 15:37
• Archeologieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigArcheologie
  
  Bestudering en reconstructie van de bewoningsgeschiedenis in de ruimste zin, aan de hand van in de bodem aangetroffen sporen van menselijke activiteiten. In de Zaanstreek heeft de archeologie door opgravingen bij Assendelft en door de bestudering van het daar gevonden materiaal aangetoond dat het gebied reeds 600 jaar voor Christus bewoond was. — Peter van den Dongen 2024/05/17 09:57
• Kuijt, Bruunplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKuijt, Bruun
  
  Zaandam, 15 oktober 1957
  
  [//Bruin Frederik Kuijt//]Bruin Frederik (Bruun) Kuijt, zanger, acteur, regisseur, studeerde in 1983 af aan de Academie voor Kleinkunst. Hij speelde in diverse musicals bij jeugdtheatervereniging Mevrouw Smit, het RO-theater en Huis aan de Amstel. Met Rik Hoogendoorn vormde hij het theaterduo Echte Mannen vanaf 1986 tot 2012. — Peter van den Dongen 2024/05/17 04:40
• Heusden BV, Vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeusden BV, Van
  
  De afdeling mobiele uitvoering bevond zich in 1978 aan de Klamperstraat te Zaandam Van Heusden BV, schoonmaakbedrijf te Wormerveer. Het bedrijf werd opgericht in 1945 door Wim van Heusden als glazenwasserij en schoonmaakbedrijf De Vooruitgang, vijf jaar later werd de naam veranderd in firma W. van Heusden & Zonen. Drie zonen: Jan, Nico en Wim jr kwamen in het bedrijf werken. De eerste werkzaamheden werden gedaan vanuit het huis aan de Belgischestraat 13, Zaandam. Een oude boerder… — Peter van den Dongen 2024/05/17 04:31
• Timmerman, Cornelis Adrianus (Kees)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTimmerman, Cornelis Adrianus (Kees)
  
  Amsterdam, 1915 - Zaandam, 1983
  
  Kees Timmerman, amateur-cineast, in het dagelijks leven onder andere garagehouder, maakte een aantal reclamefilms en ook in opdracht van de gemeente Zaandam bijvoorbeeld filmproducties over de — Peter van den Dongen 2024/05/17 03:11
• Bejaardenzorgplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBejaardenzorg
  
  Welzijnszorg specifiek toegespitst op bejaarden; verschoven van particulieren en/of kerkelijke instanties naar de overheid. Bejaardenzorg als aparte welzijnszorg ontstond voor het eerst duidelijk na de Tweede Wereldoorlog. In de 19e eeuw en daarvoor maakte de bejaardenzorg deel uit van de algemene armenzorg (zie: — Peter van den Dongen 2024/05/17 02:36
• Allan, Willem Frederikplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAllan, Willem Frederik
  
  Westzaan, 25 december 1881 - Zaandijk, 28 februari 1958 Willem Frederik Allan 1881-1959 Willem Frederik Allan, burgemeester van Koog aan de Zaan in de periode 1936-1944, werd in 1902 aangesteld als tweede voorwerker en later penningmeester in het bestuur van de Gymnastiek Vereniging Jahn. Het diploma Engelse Handelscorrespondentie van de Vereniging Leraren in het boekhouden werd hem in 1904 uitgereikt. Van 1907 tot 1909 was hij werkzaam bij Brandwaarborg Maatschappij Ko… — Peter van den Dongen 2024/05/16 08:47
• Temme-Hermanides, Jacoba Renkaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTemme-Hermanides, Jacoba Renka
  
  Zaandam, 18 december 1924 - Heemstede, 22 november 2002 Cootje Temme-Hermanides 1924-2002 Raadslid te Zaanstad voor de VVD. Cootje Temme-Hermanides sloot zich in 1963, na 13 jaar lid van de PvdA te zijn geweest, bij de VVD aan. In 1974 werd zij in de raad van Zaanstad gekozen, de daaropvolgende periode was zij fractie-secretaresse en in 1982 werd zij opnieuw als raadslid gekozen. In 1986 werd zij bestuurslid van de afdeling Zaanstad van de VVD, tot zij in 1987 met… — Peter van den Dongen 2024/05/15 20:42
• Ossenbruggen, Jan vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOssenbruggen, Jan van
  
  Wormerveer, 5 oktober 1939 – Hoorn, 20 mei 2021
  
  Luitenant-kolonel Jan van Ossenbruggen muziekpedagoog, dirigent en inspecteur militaire muziek, afgestudeerd aan het conservatorium als trompettist en pianist, was jarenlang actief bij de Marinierskapel van de Koninklijke Marine en bij de Koninklijke Militaire Kapel. Na z'n militaire carrière was hij van 1998 tot 2006 VVD-raadslid te Hoorn waar hij in 2016 — Peter van den Dongen 2024/05/15 20:33
• Verkade Fabrieken nv, Koninklijkeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerkade Fabrieken nv, Koninklijke
  
  Vooraanstaand bedrijf in de levensmiddelenindustrie in Zaandam. Zie ook: Verkade, ondernemersgeslacht.
  
  Verkade werd opgericht op 2 mei 1886 als Stoom Brood- en Beschuitfabriek 'De Ruyter', der firma Verkade & Comp Zaandam door E.G. Verkade, die toen reeds 51 jaar was. Hij zette het bedrijf op om zijn zonen een toekomstmogelijkheid te bieden. Eerder had hij een patent-oliefabriek aan de Oostzijde, die in 1875 door brand verloren ging. Daarna hield hij zich tie… — Peter van den Dongen 2024/05/11 04:19
• Gasbedrijf Zaanstreek-Waterland (GZW)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGasbedrijf Zaanstreek-Waterland (GZW)
  
  Gemeenschappelijke regeling sedert 1952, in welk jaar de gasproductie en distributiebedrijven van Zaandam, Wormerveer en Krommenie een fusie aangingen met twee gasbedrijven uit Waterland. De geschiedenis van de gasvoorziening in de Zaanstreek is veel ouder, zie: — Peter van den Dongen 2024/05/10 09:50
• Gascommissieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGascommissie
  
  Raadscommissie van Zaandam, die tussen 1913 en 1921 onder leiding van wethouder Jan Duijs geruchtmakende reizen door Europa maakte. De eigenlijke naam van de door de SDAP gedomineerde Gascommissie was commissie voor de Bedrijven. Zij moest onderzoeken welk soort gasfabriek het meest geschikt was voor Zaandam. — Peter van den Dongen 2024/05/10 09:26
• Ganzewerfstraatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGanzewerfstraat
  
  Straat te Zaandam, westelijk vanaf de Zuiddijk, vernoemd naar het buitendijkse land ten noorden van de Oosterhem en de Ganzenwerf, een historische locatie waar de beroemde Franse schilder Claude Monet een schilderij maakte. Hij schilderde het uitzicht vanaf de Ganzenwerf, ter hoogte van de huidige Ganzenwerfstraat, waar hij de toren van de Oostzijderkerk en het raadhuis duidelijk kon zien, met rechts de groene huizen op de Zuiddijk. — Peter van den Dongen 2024/05/10 09:22
• Pels, Cornelisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPels, Cornelis
  
  Wormerveer, 5 november 1923 - Wormerveer, 9 april 2010
  
  Cornelis (Cees) Pels, Verdienstelijk bestuurder van met name instellingen voor gehandicaptenzorg, voorzitter van de Stichting Zorg Geestelijk Gehandicapten Zaanstreek en van de Oudervereniging Zaanstreek, lid van de Commissie — Peter van den Dongen 2024/05/10 08:36
• pel-groot verwijderd — Peter van den Dongen 2024/05/10 08:34
• Quack, Jan deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigQuack, Jan de
  
  Rotterdam, 16 augustus 1769 -
  
  Commissaris van de politie te Zaandam tijdens de Opstand van 1813. In navolging van Jacob Honig Jsz. Jr. zijn de meeste historici nogal lovend over De Quack. Hierbij moet de omstandigheid dat Honig alle gegevens uit De Quack's eigen mond heeft vernomen, in ogenschouw worden genomen. Na de opstand van 1813 moest De Quack de onderzoekers van de opstand alles vertellen wat hij wist. Hij gaf hun daarbij slechts drie namen, van personen die zij al kenden. — Peter van den Dongen 2024/05/10 00:37
• Schoo, dr H.J.M.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchoo, dr H.J.M.
  
  Zaandam, 26 mei 1872 - Amsterdam, 28 januari 1922
  
  Dr. Harmanus Johannes Marie Schoo, zoon van Johannes Schoo en Anna Gezina Grootes, malaria-kenner bij uitstek, doctor honoris causa in de medicijnen, patholoog-anatoom van het Wilhelmina-Gasthuis en raadslid van Krommenie. Dr. Schoo uit Krommenie was een pionier op het gebied van Malaria en de bestrijding. De Zaanstreek met het vele stilstaande en brakke water was een ideale plek voor het uitbreken van malaria epidemieën. — Peter van den Dongen 2024/05/09 23:41
• Pel-Groot, Geertjeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPel-Groot, Geertje
  
  Zaandam 13 september 1889 – Ravensbrück 20 februari 1945
  
  Geertruida Pel–Groot woont met haar man Wijnand Pel en kinderen aan de Prins Hendrikkade in Zaandam. Haar man is eigenaar van ouwelfabriek Primus, eveneens gevestigd aan de Prins Hendrikkade. Allerlei gezindten wonen er vreedzaam bij elkaar. Ook een NSB-gezin, maar zonder uitzondering spelen alle kinderen met elkaar op straat. — Peter van den Dongen 2024/05/09 10:33
• Ligtvoet, Pimplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLigtvoet, Pim
  
  Pim Ligtvoet, onderzoeker en auteur die diepgravend werk heeft verricht op het gebied van geschiedenis, met name gericht op de Tweede Wereldoorlog. Ligtvoet heeft onderzoek gedaan naar de Joodse geschiedenis in de Zaanstreek en heeft biografische schetsen geschreven over verdrijving en onderduik in die regio onder de titel aangemaakt — Peter van den Dongen 2024/05/09 09:59
• Wijenberg, Jplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWijenberg, J
  
  Beeldend kunstenaar, schilder, waarvan niets anders bekend is dan dat hij van omstreeks 1750 tot 1752 in de Zaanstreek werkte. Van zijn hand zijn een schilderij van de walvisvangst, gedateerd 1752, en enkele portretten bewaard.
  
  beeldend_kunstenaar — Peter van den Dongen 2024/05/09 04:12
• Watersnoodplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWatersnood
  
  Door overstroming veroorzaakte noodtoestand. Ook nadat de Zaanstreek sinds de 13e eeuw beschermd was door een dijkenstelsel dat in toenemende mate veiligheid bood, is het gebied in de loop van de volgende eeuwen door een reeks overstromingen getroffen. De oorzaak daarvan was vooral gelegen in het feit dat het Flevomeer of Almere aan het einde van de 12e eeuw zó sterk was uitgebreid dat het in open verbinding met de Noordzee kwam. Dit had ernstige gevolgen voor onder meer het Noorderk… [Watersnood] — Peter van den Dongen 2024/05/09 02:39
• Fris, Joukplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFris, Jouk
  
  Zaandam, 14 december 1908 - 11 december 1993
  
  Jouke Fris (Jouk), beeldend kunstenaar te Zaandam en later Koog, autodidact, kunstschilder en tekenaar van landschappen, portretten en Bijbelse onderwerpen. Leerling van Cor Dik. Een rijke variatie kenmerkt zijn zowel figuratief als later abstracte werk. Hij produceerde mozaïeken, etsen, aquarellen, reclame-tekeningen en muurschilderingen. Sterk was hij ook in zijn stillevens; de kleurschakeringen waren krachtig van toon. Incidenteel voe… — Peter van den Dongen 2024/05/09 01:18
• Latijnse schoolplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLatijnse school
  
  Destijds de gebruikelijke aanduiding voor de in 1793 door de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen in Zaandam gestichte Frans-Latijnse school, die voorafging aan de in 1866 opgerichte gemeentelijke Hoogere Burger School HBS, het huidige Zaanlands Lyceum. De Latijnse School was gevestigd in de Molenbuurt aan de Westzijde) ongeveer tegenover de huidige Stationsstraat. Min of meer uitvoerige beschrijvingen zijn te vinden bij — Peter van den Dongen 2024/05/08 12:36
• Latenstein van Voorst, Fa Aplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLatenstein van Voorst, Fa A
  
  Stoomrijstpellerij te Zaandam, die slechts korte tijd bestond aan het einde van de 19e eeuw. De Koger A. Latenstein van Voorst kreeg in 1881 toestemming om pelmolen De Groeneboer te Zaandam-Oost te verstomen. Zijn onderneming werd echter geen succes. In 1883 werden stoommachine, ketel en pelinstallatie uit de molen overgebracht naar de door brand geteisterde — Peter van den Dongen 2024/05/08 12:29
• Lansdaal, Hermanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLansdaal, Herman
  
  Zaandam, 7 mei 1930 - Hoorn, 19 juni 2003
  
  Hermanus Anthonius Thomas (Herman) Lansdaal wordt op 7 mei 1930 als zoon van een banketbakker in Zaandam geboren. In 1952 trouwt hij met Anna Margaretha van Wijngaarden uit buurtschap 't Kalf bij Zaandam. Zij krijgen twee dochters en een zoon. — Peter van den Dongen 2024/05/08 10:53
• Langeheitplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLangeheit
  
  Deel van de Dorpsstraat te Assendelft, nabij Krommenie. Behalve de Langeheid, zoals de oude spelling was, bestond er ook een Korteheid. Beide namen verwijzen vermoedelijk naar de vroeger ter plaatse aanwezige heide. Later werd 'heit' de benaming van een stuk Dorpsstraat tussen twee bruggen. Bij de Langeheid was die afstand groter dan bij de Korteheid. Mogelijk is ook aan de zuidkant van Assendelft, waar de Heidgracht lag, in Wormer de Doore Heid en bij het Kalf heideland geweest. — Peter van den Dongen 2024/05/08 09:51
• Vries Pz, Jacob deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVries Pz, Jacob de
  
  Zaandam, 1851-1890
  
  Volgens de overlevering ontstond er bij de bouw van het Zaandamse stadhuis door molenmaker-aannemer Jan de Vries enige verwarring toen zijn meesterknecht hem aansprak met de woorden: 'Wet wenegst baas, der benne gien sekrete in — Peter van den Dongen 2024/05/08 04:37
• Tot + Beers bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTot + Beers bv
  
  Bedrijf in de elektrotechniek en de meet- en regeltechniek, gevestigd te Zaandam. Het bedrijf werd opgericht in 1945 door elektromonteur Klaas Beers (1906-1962) en ankerwikkelaar Klaas Tot (1918-2000), die begonnen op de zolder van het huis van Tot aan de Savornin Lohmanstraat te Zaandam. Het duo kende elkaar al jaren, werkten samen bij het Zaandamse installatiebedrijf Redelaaren en hielden ook in de oorlogsjaren contact met elkaar. Het beginkapitaal bedroeg twee keer f 40. — Peter van den Dongen 2024/05/06 22:41
• Driel, Guido vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDriel, Guido van
  
  Amsterdam, 21 augustus 1962
  
  Striptekenaar, illustrator, filmregisseur die opgroeide in Zaandam. Zijn strips kenmerken zich door een zeer schilderachtige stijl. Als dertienjarige tekende en schetste hij samen met Peter Vlot voor Dagblad voor de Zaanstreek de Typhoon de strip Mobbelob en Wabbelob. Na de middelbare school hoopte hij met Vlot bij de Rietveld Academie aan te haken, maar beiden werden afgewezen omdat zij volgens de academie 'niet gepassioneerd' gedrag vertoonden. Dr… — Peter van den Dongen 2024/05/04 04:54
• Beeldentuinplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeeldentuin
  
  .
  
  Eén der laatst overgebleven Zaanse Overtuinen te Zaandijk. De Beeldentuin hoorde als overtuin aanvankelijk bij het pand Lagedijk 104, het latere raadhuis van Zaandijk.
  
  Als overtuin was en is de Beeldentuin uitzonderlijk door de vijf grote witte beelden, die er in 1804 werden geplaatst. — Peter van den Dongen 2024/05/03 10:27
• Indische buurtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigIndische buurt
  
  Wijk te Wormerveer die zich aan weerszijden van de Wandelweg uitstrekt. De Indische buurt werd door woningbouwverenigingen voor de oorlog als typische arbeiderswijk gebouwd. Rond 2010 zijn veel woningen in de wijk gerenoveerd en gemoderniseerd. De namen van de straten herinneren aan de toenmalige overzeese gebiedsdelen van Nederland: Antillenstraat, Balistraat, Bankakade, Billitonkade, Boeroestraat, Borneostraat, Celebesstraat, Curaçaostraat, Delistraat, Floresstraat, lnsulindela… — Peter van den Dongen 2024/05/01 10:05
• TOC (Teun Oly & Compagnon)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTOC (Teun Oly & Compagnon)
  
  Cacao-verwerkend bedrijf dat van 1900 tot 1955 in Zaandijk was gevestigd. De TOC verwerkte cacao-afval. In de jaren dertig van de 20e eeuw was het één van de eerste bedrijven die de resterende vetten uit cacao-afval extraheerde. Deze extractie vond plaats met vetoplosmiddelen. Moleneigenaar Teun Oly begon zijn onderneming in 1900 in pakhuis Het Kalf aan de — Peter van den Dongen 2024/04/30 21:57
• Eijkman, Christiaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEijkman, Christiaan
  
  Utrecht, 25 november 1822 - Wageningen, 1 december 1893
  
  Christiaan Eijkman was onderwijzer en werd in 1857 benoemd tot hoofd van de Mulo-school aan de Westzijde hoek Gedempte Gracht te Zaandam. Drie in Nijkerk geboren zonen genoten grote bekendheid als wetenschapper. Johan Fredrik Eijkman werd hoogleraar farmacie, Leonard Pieter Hendrik Eijkman anglist en foneticus en Gerard Eijkman was hoogleraar en gespecialiseerd in de vitamineleer. Hij ontving de Nobelprijs voor fysiolo… — Peter van den Dongen 2024/04/24 09:28
• Uil, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigUil, de
  
  Oliemolen te Westzaandam, was al aanwezig voor 1654. Hij heeft gestaan ten westen van de Watering, in het verlengde van de tegenwoordige Parkstraat en werd gesloopt omstreeks 1809.
  
  oliemolen molen — Peter van den Dongen 2024/04/23 23:47
• Bruynzeel-bedrijven.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBruynzeel-bedrijven.
  
  Complex van houtverwerkende bedrijven dat producten vervaardigt voor de bouwerij. Voortgekomen uit Rotterdams bedrijf. Eerste vestiging in Zaandam in 1921 aan de Nieuwe Zeehaven. Uitgegroeid tot concern onder Holdingmaatschappij Bruynzeel bv met fabrieken op verschillende plaatsen in Nederland en voorts in Indonesië, Suriname, Zuid-Afrika, Brazilië, Duitsland en Frankrijk. — Peter van den Dongen 2024/04/23 10:06
• Topografieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTopografie
  
  Letterlijk: plaatsbeschrijving. Onder topografie wordt de nauwkeurige voorstelling van een landstreek, een plaats, een terrein en dergelijke verstaan. De topografie kan zijn vastgelegd in geschriften, in schilder- en prentkunst, in fotografie enzovoort. Dit artikel behandelt niet alleen de topografie, maar eerst de cartografie, de tot de wiskundige geografie behorende, zo getrouw mogelijke weergave van het aardoppervlak of gedeelten daarvan. Voor een overzicht van de behandelde stof … — Peter van den Dongen 2024/04/23 09:51
• Klederdrachtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKlederdracht
  
  Het dragen van kleding uit vroegere tijden als uiting van gebondenheid aan een bepaalde (streek)cultuur en aanwezige historiciteit. Tegenwoordig wordt de dracht ook aangewend voor folkloristische feesten en voor toeristische doeleinden. — Peter van den Dongen 2024/04/23 09:47
• Cacao-industrieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCacao-industrie
  
  Belangrijke drager van de Zaanse economie; in omvang en belang gegroeid in de 19e en 20e eeuw; ontwikkelde zich aanvankelijk in samenhang met de chocoladeindustrie; vooral na de Tweede Wereldoorlog vond er specialisatie plaats en verzelfstandigden beide sectoren. In 1985 werd in de Zaanstreek 132.000 ton cacaobonen verwerkt, dat is ca. 80 % van de totale Nederlandse cacao-industrie, en circa 7,5 % van de totale wereldoogst. — Peter van den Dongen 2024/04/23 09:41
• Literatuur downloadsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLiteratuur downloads
  
  Een aantal historische boekwerken waarin geschiedenis van de Zaanstreek staat beschreven zijn online in te zien en in een aantal gevallen te downloaden.
  
  * 1658: De Zaanlants arkadia door Hendrik Jacobsz Soeteboom. * 1661: Besondere Privilegien ende Handvesten, verleent aen de inwoonders van Westzaanden en Crommenie etc, Zaandam, 1661; — Peter van den Dongen 2024/04/23 09:25
• Gemeentehuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGemeentehuis
  
  Het gebouw in de gemeente waar het bestuur is gevestigd. In het gemeentehuis vergadert de gemeenteraad, daarom ook wel: raadhuis, voorts houden burgemeester en wethouders er kantoor en zijn er gemeentelijke diensten gehuisvest. In dit artikel worden kort de, al dan niet voormalige, gemeentehuizen in de Zaanstreek beschreven. Het gemeentehuis van Zaanstad is apart opgenomen, zie: — Peter van den Dongen 2024/04/22 06:52
• ZFCplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZFC
  
  De Zaanlandsche Football Club ZFC is voortgekomen uit de verenigingen Tonido en Sport, op 4 april 1904, tijdens een openluchtvergadering aan de Haven. Tot de oprichters behoorden K. Everhard, K. en Jb. Zeulevoet, C. van der Meij en C. van Heuven. — Peter van den Dongen 2024/04/22 06:16
• Revueplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRevue
  
  Een opvoering van het Zaandijks Revue-gezelschap is in januari 1929 door burgemeester Cluysenaer van Wormerveer verboden. De auteur, Klaas Smit, had in 'Zo is de Zaan' het optreden van de marechaussee uit Wormerveer op de hak genomen op een manier die volgens Cluysenaer niet door de beugel kon. Cluysenaer's ingrijpen veroorzaakte destijds veel opschudding. — Peter van den Dongen 2024/04/22 05:46
• Binsbergen, Nolplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBinsbergen, Nol
  
  Zaandam, 12 januari 1908 - Zaandam, 25 september 1945
  
  Nol Binsbergen, fotograaf en cineast, met name actief als vogelfotograaf en -beschrijver. Na een kennismaking met Jan P. Strijbos, een bekend vogelfotograaf uit Haarlem, besloot Binsbergen in het begin van de jaren '30 zich geheel aan de vogelfotografie en de natuurstudie te wijden. Dat was in een tijd dat de technische hulpmiddelen voor fotografen nog beperkt waren. Telelenzen bestonden niet, de fotograaf moest de vogels d… — Peter van den Dongen 2024/04/20 07:18
• Oostzijderveldplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostzijderveld
  
  Historische aanduiding van al het land tussen Oostzaandam, de Oostzijde, 't Kalf, de Wijde Wormer, het dorp Oostzaan en het IJ. De Zaandamse wijken Plan Kalf, Kogerveld, Hoornseveld, Peldersveld en Poelenburg, maar ook de oudere wijken ten oosten van de Zaan liggen in het Oostzijderveld. Het veld is in de 14e eeuw ontstaan door ontginning van het eerdere hoogveenpakket, dat vervolgens erodeerde en inklonk. De toen gegraven sloten zijn grotendeels nog in het landschap terug te vin… — Peter van den Dongen 2024/04/20 07:04
• Stuurman, Reinierplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStuurman, Reinier
  
  Zaandam, 6 december 1900 - Laren, 12 september 1984
  
  Reinier Stuurman, beeldend kunstenaar, kunstschilder, aquarellist, tekenaar en houtgraveur. Rein Stuurman kreeg lessen van Cees Bolding en Willem Jansen en bekwaamde zich verder aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunst en aan de Hendrick de Keijserschool te Amsterdam. Hij begon als illustrator van kinderboeken, maar kreeg later grote bekendheid door zijn nauwkeurige afbeeldingen van vogels. — Peter van den Dongen 2024/04/20 06:40
• Pekelharing, Gerritplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPekelharing, Gerrit
  
  Zaandijk, 7 februari 1820 - Zaandijk, 26 januari 1900
  
  Gerrit Pekelharing was volksdichter, schrijver en blokmaalder op oliemolens van de firma Gerrit Vis in Zaandijk en besteedde al zijn vrije uren aan letterkundige bezigheden. Er verschenen veel gedichten van zijn hand, waaronder in 1894 — Peter van den Dongen 2024/04/18 14:41
• Pekelharing, Cornelis Adrianusplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPekelharing, Cornelis Adrianus
  
  Zaandam, 19 juli 1848 - Utrecht, 18 september 1922
  
  Cornelis Adrianus Pekelharing was een Nederlands fysioloog. Geboren in Zaandam als zesde kind van arts Cornelis en zijn vrouw Johanna van Ree. Zijn eerste studies volgde hij op scholen in Zaandam. Volgens de familietraditie werd hij in 1865 toegelaten tot de studie geneeskunde aan de Universiteit van Leiden, maar zijn vader vond hem te jong en liet hem na een jaar thuis privé-studie, toetreden. — Peter van den Dongen 2024/04/18 13:34
• Peelen, Janplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPeelen, Jan
  
  Renkum, 9 december 1910 - 22 april 1997
  
  Als enige in de Zaanstreek drager van de Militaire Willemsorde, één van de 17 burgers die deze hoge onderscheiding na 1940 ontvingen. Jan Peelen, een boerenzoon, zag kans op 22 oktober 1944 een groep van 138 Engelsen, voornamelijk Airbornes die tijdens de Slag bij Arnhem waren ingesloten, door de Duitse linies en over de Rijn te smokkelen. Over deze spectaculaire redding, die bekend werd onder de naam Operatie Pegasus I is het boek 'Het begon… — Peter van den Dongen 2024/04/18 13:21
• Oosterbaan, Gosseplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOosterbaan, Gosse
  
  Koog aan de Zaan, 11 januari 1911 - Krommenie 1989
  
  Gosse Oosterbaan, burgemeester van Zaandijk van 1964 tot 1970 en Krommenie van 1970 tot 1974, directeur van coöperaties (1940-64), wethouder te Koog aan de Zaan (1958-64); ook amateur-historicus. Gosse Oosterbaan werd geboren in een politiek actief arbeidersgezin. — Peter van den Dongen 2024/04/18 12:16
• Schook, Johanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchook, Johan
  
  Ophemert, 10 Maart 1821 - Hilversum, 19 Juli 1909 J.E.C. Schook, Westzaans burgemeester van 1872 tot 1873 Johan Elius Christoph Schook was één jaar burgemeester van Westzaan, van 1872 tot 1873. Daarna werd hij burgemeester van Hilversum. Johan Schook was tevens correspondent in Noord-Holland van de Hollandsche Societeit van Levensverzekeringen — Peter van den Dongen 2024/04/18 12:06
• Burgemeestersplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBurgemeesters
  
  Assendelft naam plaats periode Willem Smit Maire Assendelft 20-07-1811 tot 1814 Schout-Burgemeester Pieter Smit Assendelft — Peter van den Dongen 2024/04/18 11:34
• Gildenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGilden
  
  In het verleden verenigingen van personen met een gemeenschappelijk doel en meestal hetzelfde beroep.
  
  Gilden waren met name in de steden belangrijk, in de Zaanstreek kwamen zij echter niet voor. Bij het zoeken naar verklaringen voor de snelle economische opbloei van de Zaanstreek vanaf het einde van de 16e eeuw, wordt het ontbreken van gilden dikwijls als gunstige omstandigheid genoemd. — Peter van den Dongen 2024/04/18 07:42
• Doopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)
  
  Protestants kerkgenootschap, broederschap, van grote betekenis in de Zaanse geschiedenis, zowel doordat de ondernemersstand sinds de 17e eeuw overwegend doopsgezind was als door het feit dat de leefgewoonten der doopsgezinden een stempel drukten op de streekmentaliteit. — Peter van den Dongen 2024/04/18 05:05
• Buter, Ir Huibertusplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigButer, Ir Huibertus
  
  Velsen, 7 september 1897 - Bergen N-H, 15 december 1976
  
  Huibertus Buter, ingenieur bij Van Gelder Zonen, werd in 1941 bestuurslid van de Vereniging Centrale Technische School Zaanstreek, vanaf 1947 was hij voorzitter. Hij bleef dat tot de opening van de Middelbare Technische School aan de Tjalkstraat te Zaandam uit 1973, die vijf jaar later naar hem werd vernoemd. In 1963 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. In 1973 ontving hij de — Peter van den Dongen 2024/04/18 00:59
• Familiebedrijvenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigFamiliebedrijven
  
  Bedrijven waarvoor opeenvolgende generaties van een familie zowel het benodigde bedrijfskapitaal als de leidinggevenden leveren. Van eind 16e eeuw tot in de 20e eeuw hebben familiebedrijven de economische structuur van de Zaanstreek grotendeels bepaald. Van de vele Zaanse familiebedrijven kregen de grote industriële ondernemingen de meeste bekendheid (zie verwijstableau). Daarnaast hebben uiteraard in de agrarische sector, maar ook in de dienstverlening en bijvoorbeeld de walvi… — Peter van den Dongen 2024/04/17 09:03
• Kakes & Co bv, Reinderplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKakes & Co bv, Reinder
  
  Makelaarskantoor in Zaandam. De eerste steen werd letterlijk en figuurlijk door aannemer en grondlegger van (later) KRK Cornelis Kakes gelegd. Deze tak van sport sprak zijn kleinzoon Reinder Kakes ook aan en in 1922 nam hij het bedrijf van zijn opa over. Samen met zijn broer Cor, richtte hij zich op de bouw, taxatie en makelaardij. Waar — Peter van den Dongen 2024/04/15 02:49
• Bax, Willemplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBax, Willem
  
  Zutphen 16 november 1836 - Den Dolder 29 mei 1918
  
  Nederlands hervormd predikant, één van de eerste predikanten die tot de SDAP toetraden. Ds. Bax was tussen 1884 en 1910 voorganger te Zaandam-Oost, in deze periode lag ook zijn toenadering tot de arbeidersbeweging. Bax groeide op te Zutphen, zijn vader, orthodox predikant, overleed jong. Na zijn studie theologie te Leiden werd hij achtereenvolgens predikant te Herkingen (1861), Delden (1863), Zierikzee (1874) en Zaandam-Oost (1884-1… — Peter van den Dongen 2024/04/15 02:04
• Beschuittorenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBeschuittoren
  
  Beschuittoren omstreeks 1789 Beschuittoren, Beschuitstoren en ook Beschuitbakkerstoren te Wormer, gebouwd in 1620, waarin een klok die de beschuitbakkers waarschuwde hun vuren te doven, of aangaf wanneer de vuren ontstoken mochten worden; gesloopt in 1896. De Wormer en Jisper — Peter van den Dongen 2024/04/13 09:30
• city_coyoteplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigzaansepophistorie
  
  CITY COYOTE - KUNSTENAARSCOLLECTIEF
  
  Kunstenaarscollectief dat floreert in rafelranden, slooppanden en zwarte nagelranden. Opgericht tijdens de lockdown van 2020.
  
  Bezetting
  
  Jacob Passander - Woordkunst Micha Sprenger - Muziek Linda Willemszoon - Wonderland Lichtshow — Linda Willemszoon 2024/04/08 22:39
• Economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1800plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1800
  
  3.1. Economische stagnatie
  
  3.1.1. Stagnatie, armoede
  
  Zie ook:
  
  De Franse tijd betekende een absoluut dieptepunt in de economische ontwikkeling van de Zaanstreek. Het zou daarna nog een halve eeuw duren eer van een substantieel economisch herstel sprake was. Van de eertijds zo bloeiende en rijk geschakeerde stuwende nijverheid was omstreeks 1815 nog een beperkt aantal oudere bedrijfstakken over de — Peter van den Dongen 2024/04/07 12:06
• Kee, Corplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKee, Cor
  
  Zaandam 24 november 1900 - Zaandam 3 januari 1997
  
  Componist, improvisator, organist. Cor Kee studeerde orgel en componeren bij Jan Zwart, Jean Baptiste de Pauw en Sem Dresden en zang bij Thom Denijs. Als zanger trad hij vele malen als solist op. Uiteindelijk koos hij voor het orgel en het componeren. — Peter van den Dongen 2024/04/06 21:17
• Christelijk-Historische Unie, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigChristelijk-Historische Unie, de
  
  Politieke partij op christelijke grondslag, met in de Zaanstreek nooit meer dan een kleine aanhang.
  
  Afscheiding ARP
  
  De Christelijk-Historische Unie werd opgericht in juli 1908, ontstaan uit een fusie van drie groeperingen: de Vrije Anti-Revolutionairen, de Christelijk-Historische Kiezersbond, en de Bond van Kiesverenigingen op Christelijk-Historische grondslag. Deze drie groeperingen waren op verschillende gronden in verzet gekomen tegen de politiek van de… — Peter van den Dongen 2024/04/06 06:37
• Tip, drs. Willem Pieterplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTip, drs. Willem Pieter
  
  Westzaan 1944
  
  drs. Willem Pieter Tip, Lid van Provinciale Staten en de gemeenteraad van Westzaan voor de CHU en van de gemeenteraad van Zaanstad voor het CDA. Na het voltooien van zijn studie economie in 1969 werd Willem Tip zeer actief in zijn geboortestreek. Hij werd bestuurslid van de — Peter van den Dongen 2024/04/06 05:27
• Westzaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaandam
  
  Westzaandam, vroegere naam voor het ten westen van de Zaan gelegen deel van Zaandam, dat deel uitmaakte van de Banne van Westzanen. Het dorp is, in tegenstelling tot Oostzaandam, nooit zelfstandig geweest, en dat terwijl het in de loop der geschiedenis in economisch opzicht en wat betreft het aantal inwoners belangrijker werd dan zijn 'overbuur'. De oorzaak van de aanvankelijke, tot 1811 in stand gebleven scheiding tussen West- en Oostzaandam was eenvoudigweg dat de dorpen in versc… — Peter van den Dongen 2024/03/30 05:29
• Vrouwen Advies Commissie en/of Adviescommissie Wonen.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwen Advies Commissie en/of Adviescommissie Wonen.
  
  Tijdens de wederopbouw werd in 1946 de eerste Vrouwen Adviescommissie opgericht in Rotterdam. Het doel daarbij was om met behulp van deze commissie de kwaliteit van nieuwe woningen te verhogen. De commissies bestonden tientallen jaren lang uitsluitend uit vrouwen en werden Vrouwenadviescommissies, ofwel V.A.C.'s, genoemd. Sinds 2004 heten de commissies officieel Adviescommissies Wonen en worden er ook mannen toegelaten. De meeste commissies … aangemaakt — Gisela Hoeve 2024/03/29 11:54
• Oostknollendamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostknollendam
  
  Buurtschap, klein dorp, behorend tot de gemeente Wormer, vanaf 1991 gemeente Wormerland, vroeger behorend tot de Banne van Wormer; tweelingdorp met Westknollendam, waarvan het door het meest noordelijke deel van de Zaan is gescheiden.
  
  Er heeft nooit een aparte gemeente Knollendam of Oostknollendam bestaan. Over Oostknollendam is weinig gepubliceerd; de schaarse gegevens zijn alleen verspreid te vinden. — Peter van den Dongen 2024/03/29 11:19
• Woudt, Tamesplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWoudt, Tames
  
  Koog aan de Zaan, 21 juni 1894 - Zaandijk, 1975
  
  Tames Woudt, auteur en tekenaar van vier 'Wandelingen door de Zaanstreek' aan het begin van de 20e eeuw. Tames Woudt was machinebankwerker van beroep. Na de Tweede Wereldoorlog publiceerde hij geregeld Wandelingen door Zaanse dorpen in — Peter van den Dongen 2024/03/29 07:13
• Braam, Prof. dr. Aris vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBraam, Prof. dr. Aris van
  
  Zaandam, 1 juni 1923 - Wormerveer, 8 mei 2002
  
  Prof. dr. Aris van Braam, wetenschapper, en één van de belangrijkste naoorlogse publicisten over de Zaanstreek. Aris van Braam haalde in 1946 zijn doctoraal Sociografie, daarna volgde zijn benoeming tot eerste hoofd van het Sociografisch Bureau van Zaandam. — Peter van den Dongen 2024/03/28 21:54
• Jispplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigJisp
  
  Tot 1991 zelfstandige gemeente, ten oosten van de Zaan, op de grens van Zaanstreek en Waterland. Het dorp is, gezien zijn verleden, te beschouwen als behorend bij de Zaanstreek. Jisp is met nog geen duizend inwoners verreweg het kleinste dorp binnen deze Zaanstreek. De buurtschap Spijkerboor behoorde bij de gemeente Jisp. Vóór 1940 was een groot deel van de inwoners voor wat hun inkopen betreft op Purmerend aangewezen. Dit kwam vooral door het ontbreken van voorzieningen in de eigen plaats… — Peter van den Dongen 2024/03/28 13:03
• Krommenieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKrommenie
  
  Voormalige zelfstandige gemeente in het noorden van de Zaanstreek, per 1 januari 1974 opgegaan in Zaanstad. Na Zaandam in omvang de tweede gemeente van de streek. De samenvoeging tot Zaanstad leidde in Krommenie tot veel protesten. Krommenie wenste deze niet en bepleitte samen met Assendelft een gemeente Krommenie-Assendelft. De rijksoverheid besliste evenwel anders. Krommenie zelf is feitelijk ook een samenvoeging van een aantal woonkernen. Naast Krommenie behoren ook het tot 1816 ze… — Peter van den Dongen 2024/03/28 08:43
• Bakker, Simonplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBakker, Simon
  
  Krommenie, 21 februari 1789 - 1847
  
  Zeildoekfabrikant te Krommenie in de 19e eeuw die historisch onderzoek over voornamelijk zijn woonplaats verrichtte. Van zijn bewaard gebleven dagboeknotities is onder meer gebruik gemaakt door zijn tijdgenoot burgemeester — Peter van den Dongen 2024/03/28 07:55
• Brandsma, Haringplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandsma, Haring
  
  Franeker, 31 oktober 1917 - Oranienburg, 6 april 1945
  
  Haring Brandsma, ijzerwerker en sergeant radio-telegrafist, woonde in Koog aan de Zaan en zat ondergedoken op de werf van de Zaanlandse Scheepsbouw Maatschappij te Zaandam waar hij in het diepste geheim radiocontact met Engeland had. Bij de OD werd hij de technische hulp van het Hoofd Radio Dienst, Henk op den Velde (PAøOZ). Samen met zijn collega Marinus de Rijke bouwde, repareerde en onderhield hij daar de zenders voor h… — Peter van den Dongen 2024/03/27 11:59
• Baas (Baes)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBaas (Baes)
  
  Invloedrijk geslacht in de 17e en 18e eeuw, nauw verwant aan het eveneens belangrijke geslacht Vis te Zaandijk. Dirck Pietersz. Baes, geboren omstreeks 1615, was meester molenmaker, schepen in de banne van Westzaan en als zodanig burgemeester van Zaandijk. De geslachtsnaam ontstond vermoedelijk doordat deze Dirck Pietersz. en zijn broer Claas Pietersz. baas-timmerman waren. — Peter van den Dongen 2024/03/27 06:24
• Brandweer Westzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandweer Westzaan
  
  Rond 1900 bestond er een gemeentelijke plichtbrandweer waarbij ongeveer 500 man verplicht dienst moesten doen zodra er brand uitbrak. Deze werden verdeeld over vier brandspuiten. De discipline bij deze mannen was, mede vanwege de verplichting, ver te zoeken. Ook het onderhoud van het materieel liet veel te wensen over. Men oefende één keer per jaar voor een vergoeding van 50 cent. — Peter van den Dongen 2024/03/26 09:23
• Muller, Pieter Lodewijkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMuller, Pieter Lodewijk
  
  Koog aan de Zaan, 9 november 1842 – Gardone Riviera, 25 december 1904
  
  Pieter Lodewijk Müller was een Nederlands historicus, gespecialiseerd in de geschiedenis van de Gouden Eeuw. Müller, geboren als derde kind van Christiaan Müller, predikant bij de doopsgezinde gemeente te Koog en Zaandijk en Isabella de Clercq, studeerde letteren en geschiedenis aan de Universiteit Leiden. — Peter van den Dongen 2024/03/25 08:30
• Brandweer Zaandam Kring 6plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrandweer Zaandam Kring 6
  
  Blusboot De Weer
  
  De blusboot is ontworpen door scheepsbouwkundige de heer W. Zwolsman en Kromhout Motoren Fabriek D. Goedkoop jr. N.V. te Amsterdam. Het casco is gebouwd op de scheepswerf Zaandam van de fa. J van der Molen aan de Zuiddijk te Zaandam. De inbouw van de motoren inclusief een Samofa hulpaggregaat, keerkoppelingen, leidingen en pompen zijn uitgevoerd bij de Fa. Schooneveld in de Oostzijde te Zaandam. Kleine tekstuele aanpassingen en bijplaatsen motortype. — Gerrit J. Schenk 2024/03/24 17:55
• Verkade, Janplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerkade, Jan
  
  Zaandam, 18 september 1868 - Beuron, (D), 19 juli 1946 Jan Verkade alias Pater Willibrord Johannes Sixtus Gerhardus Verkade (Jan), beeldend kunstenaar, priester en kunstschilder. Jan Verkade was een zoon van de patentoliefabrikant Ericus Gerhardus Verkade, de latere oprichter van de — Peter van den Dongen 2024/03/24 16:48
• Terwey, Tijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTerwey, Tijs
  
  Zaandam, 15 augustus 1845 - Amsterdam, 17 september 1893
  
  Tijs Terwey ontving zijn opleiding tot onderwijzer in Zaandam, bleef daar ook enige tijd werkzaam bij het onderwijs en werd in 1876 tot leraar Nederlands aan de gemeentelijke kweekschool voor onderwijzers te Amsterdam benoemd. IJverig en bekwaam voorstander van het openbaar lager onderwijs, was hij sinds 1887 lid van het hoofdbestuur van 't Nederlands Onderwijs Genootschap, waarvan hij de laatste jaren van zijn bestaan het v… — Peter van den Dongen 2024/03/24 15:14
• Dekschuitplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDekschuit
  
  De dekschuit, sinds de komst van de stalen schepen het meest voorkomende scheepstype in de Zaanstreek, vooral gebruikt voor het vervoer van cacao. Een plat schip, aan voor- en achterzijde een inlopend dek, aan de achterzijde een roer met helmstok. Het voor- en achterdek beschikt over luiken. — Peter van den Dongen 2024/03/24 12:42
• Zaalberg, Johannes Albertusplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaalberg, Johannes Albertus
  
  Amsterdam, 10-11-1858 - 1934
  
  Gemeentesecretaris in Zaandam van 1890 tot 1912. Zaalberg kwam als eerste op het idee zaaksgewijze ordening van archieven toe te passen. Hij nam het zogeheten Stolzenberger klasseursomslag uit het buitenland over. Een kartonnen map, waarin stukken over een bepaald onderwerp worden opgeborgen en waarvan op de kaft de codenummers van de inhoud worden vermeld. Het systeem van zaaksgewijze ordening werd naderhand in geheel Nederland ingevoe… — Peter van den Dongen 2024/03/24 00:11
• Zaagselmalerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaagselmalerij
  
  Molennijverheid, ook wel houtmeelmalerij genoemd, waarin zaagsel, een afvalproduct van de zagerijen, tussen platte stenen fijn werd gemalen. Zaagselmalerij werd vooral aan het einde van het molentijdperk bedreven, meestal in voormalige pelmolens. Eind jaren veertig van de 20e eeuw was nog een zaagselmolen in bedrijf. Het product werd bijvoorbeeld gebruikt bij de — Peter van den Dongen 2024/03/23 23:29
• Zaagselpadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaagselpad
  
  Naam van verschillende paden in de Zaanstreek, zo genoemd omdat zij in het verleden met zaagsel werden verhard. Met name de paden die naar een zaagmolen voerden waren dikwijls zo verhard.
  
  Zaagselpaden, ook Zageles- of Zagelspaden genoemd, waren er in ieder geval in Zaandijk en Koog aan de Zaan. Het — Peter van den Dongen 2024/03/23 23:28
• Allochtonenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAllochtonen
  
  Inwoners die van elders afkomstig zijn, in tegenstelling tot autochtonen, de oorspronkelijke streekbevolking. Als allochtoon worden meer in het bijzonder de bevolkingsgroepen aangeduid die uit het buitenland afkomstig zijn. In 1988 woonden in Zaanstad 7.841 personen van een andere dan de Nederlandse nationaliteit, dit is 6,1 procent van het totaal. Sinds omstreeks 1955 is het aantal allochtonen in de Zaanstreek gestadig toegenomen. — Peter van den Dongen 2024/03/23 19:43
• Vooruit, Scheepswerf bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVooruit, Scheepswerf bv
  
  Scheepswerf en voormalige Coöperatieve Vereniging. Scheepswerf te Zaandam en oorspronkelijk Koog; aanvankelijk actief in de reparatie en bouw van dekschuiten, later uitgebreid met binnenvaartschepen, sleepboten, tankers, baggermaterieel, rijksvaartuigen, woonboten, visserijschepen, tjalken en klippers. — Peter van den Dongen 2024/03/23 18:22
• Rek, Jacobplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRek, Jacob
  
  Koog, 29 juni 1760 - Zaandam, 26 april 1813
  
  Jacob Rek woonde in het begin van de negentiende eeuw in Zaandam en was Commissaris van het Rotterdamse Schuitenveer. Hij werd bekend als leider van de opstand tegen de Fransen in 1813. De opstand ontstond omdat de — Peter van den Dongen 2024/03/22 10:12
• Honig(h)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig(h)
  
  Ondernemersgeslacht te Zaandijk, speelde vanaf het begin van de industriële ontwikkeling van de Zaanstreek een zeer actieve rol in het bedrijfsleven, oorspronkelijk vooral in de
  
  * papierfabricage, allengs ook als * walvisreders, * verfmalers, * olieslagers, * — Peter van den Dongen 2024/03/22 08:26
• Martin Heijnenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMartin Heijnen
  
  Wormerveer, 8 november 1961.
  
  Beeldend kunstenaar, wonend en werkend in de Zaanstreek vanuit zijn atelier aan het Wezenland 198 in Wormer. Afgestudeerd aan de Hoge school voor de Kunsten te Utrecht in 1991 als autonoom beeldend kunstenaar, richting schilderen. De laatste jaren ontstaan series schilderijen waarbinnen het landschappelijke, het waterige polderlandschap met daarin verwerkt menselijke ingrepen in en op het landschap, in combinatie met abstractie en ruimte beleving, m… — Peter van den Dongen 2024/03/22 07:45
• Maatschappij tot bevordering der Toonkunstplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMaatschappij tot bevordering der Toonkunst
  
  Landelijke vereniging, gesticht in 1829, met als doel het steunen van het praktisch en wetenschappelijk muziekonderwijs, het in stand houden van plaatselijke koorverenigingen en een bibliotheek.
  
  De Maatschappij tot bevordering der Toonkunst is de oudste Nederlandse vereniging van muziekliefhebbers. In een tijd waarin het muziekleven laag werd gewaardeerd, heeft de vereniging daadwerkelijk bijgedragen aan de bloei van het Nederlands muziekleven onder m… — Peter van den Dongen 2024/03/21 02:38
• Meetpapier bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMeetpapier bv
  
  Handelsonderneming in Wormer, in november 1970 in Wormerveer opgericht door bv Kunstdrukkerij Mercurius te Wormerveer en deel uitmakend van de Mercurius Groep Wormerveer bv.
  
  Belangrijkste handelsproducten zijn in 1991 diagramschijven, -stroken en -rollen voor elk zelfregistrerend instrument, alsmede vouwboekjes daarvoor. Verder de daarbij behorende registreerpennen, inktmaterialen, toebehoren voor computers en printers zoals diskettes, magneetbanden, magneetcassettes, printerpapi… — Peter van den Dongen 2024/03/20 10:54
• Molenaar Papier bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenaar Papier bv
  
  Fabricage- en handelsbedrijf van allerlei papier- en verpakkingsmaterialen aan het Weiver in Westzaan. Het bedrijf, dat in 2014 onder de naam Bakker en Molenaar verpakkingen failliet ging, produceerde bedrukte zakken, rollen en vellen voor bakkers, slagers, supermarkten, het productschap voor aardappelen, groente en fruit. En handelde in polyethyleen, dozen, luxe verpakkingen en zakjes voor fotolaboratoria. Het afzetgebied lag grotendeels op de binnenlandse markt met enige ex… — Peter van den Dongen 2024/03/20 08:53
• Molenaar Edition BVplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMolenaar Edition BV
  
  Productiebedrijf, handelsonderneming en uitgeverij van bladmuziek en CD´s voor Harmonie, Fanfare en Brass Band.
  
  Grondlegger was Pieter Jan Molenaar, die op 1 januari 1933 Meijers Boekhandel in Wormerveer overnam. Enkele jaren later begon hij met het importeren van bladmuziek uit Frankrijk en België. Door persoonlijke contacten met onder meer de Hoornse componist Gerard Boedijn werden in 1938 de eerste muziekcomposities uitgegeven. — Peter van den Dongen 2024/03/20 08:20
• Medicopharmaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMedicopharma
  
  Producent van en groothandel in medicijnen in Zaandam. Voorloper van Medicopharma, dat in 1991 failliet ging, was de farmaceutische onderneming Sanopharma, die in 1947 werd opgericht.
  
  De aandeelhouders van deze nv droegen in 1952 de aandelen over aan de stichting Apotheek Hulp Artsen, die in september 1951 was opgericht. In 1955 werd de stichtingsvorm omgezet in een nv. De aandelen werden geplaatst bij de in de stichting deelnemende artsen. Door statutenwijziging werd in 1972 de n… — Peter van den Dongen 2024/03/20 03:43
• Glopplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGlop
  
  In de vroegere Zaanse volkstaal algemeen gebruikte aanduiding voor de onderbreking van een gesloten rij.
  
  Een glop kon voorkomen in de bebouwing, maar bijvoorbeeld ook in een bomenrij, terwijl van een kind dat tanden wisselde wel werd gezegd dat het een glop in zijn mond had. Gloppen in de bebouwing konden ontstaan door de sloop van een of meer huizen. In verschillende Zaanse dorpen waaronder Wormerveer en Oostzaan kwam het woord glop ook voor in straatnamen. — Peter van den Dongen 2024/03/16 10:29
• Heemtuinplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHeemtuin
  
  In de jaren '50 bij de aanleg van het Burgemeester In 't Veldpark te Zaandam aangelegde tuin met inheemse wilde planten. De tuin, gelegen in de noordoostelijke hoek van het park, is ongeveer 1,7 ha. groot. De Heemtuin ontstond min of meer bij toeval nadat bij het opspuiten van het gebied een damwand bezweek, waardoor een hoeveelheid grond — Peter van den Dongen 2024/03/16 00:51
• Vinkenpad (-straat)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVinkenpad (-straat)
  
  Straat en voormalig pad in Zaandam-West, liggend evenwijdig aan en ten noorden van de Gedempte Gracht Gracht en ten zuiden van de Zeemansstraat en lopend van de Westzijde tot het Rustenburg. Het was een 'voornaam pad' pad dat toebehoorde aan leden van de familie Gijsen, die het land verkavelden en als erven verkochten. Tussen 1635 en 1650 maakte het pad een snelle bewonersontwikkeling door. — Peter van den Dongen 2024/03/15 06:23
• Gedempte Grachtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGedempte Gracht
  
  De Gedempte Gracht anno 1966 Hoofdwinkelstraat in Zaandam-west, liggend evenwijdig aan en ten noorden van de Rozengracht en ten zuiden van de Vinkenstraat, lopend van de Westzijde tot het Rustenburg.
  
  De naam Gedempte Gracht ontstond in 1858 toen de sloot tussen het Zilverpad (zuidkant) en het — Peter van den Dongen 2024/03/15 05:41
• Dongen, Aleida vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDongen, Aleida van
  
  Zaandam, 11 december 1933 - Zaandijk, 19 september 2022
  
  Derkjen Aleida van Dongen, concert- en liedzangeres, dirigente, leerlinge van Annie Hermes en Jac. Kort. Zij verleende haar medewerking vele jaren aan concerten in binnen- en buitenland. Samen met haar pianobegeleidster gaf ze door het hele land liederenrecitals. Ook werkte ze mee aan uitvoeringen van oude muziek met het Ateliertrio van Jaap Spigt. Samen met haar man Hans Pos vormde zij jarenlang het hart van de — Peter van den Dongen 2024/03/15 00:05
• Nijholt, Lucplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNijholt, Luc
  
  Zaandam, 29 juli 1961
  
  Luc Nijholt is een Nederlandse voetbalcoach en voormalig voetballer type stofzuiger, altijd gericht op de organisatie die het maximale uit zijn carrière heeft gehaald. De verdedigende middenvelder begon zijn voetballoopbaan bij de Zaandamse oetbalvereniging — Peter van den Dongen 2024/03/14 23:58
• B.C. Nieuwenhuijs Restauratiebedrijfplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigB.C. Nieuwenhuijs Restauratiebedrijf
  
  Restaurator Bart Nieuwenhuijs (1979) verzamelde in zijn jeugd antieke objecten van Zaanse molens en huizen en was actief bij de modelbouwclub van het Pink in Koog aan de Zaan. Daarmee ontstond passie voor molens, Zaanse houtbouw en ambachtswerk. Na zijn LTS timmer-opleiding bekwaamde hij zich via het leerlingstelsel van SPB, en werkte bij het Zaans restauratiebedrijf — Peter van den Dongen 2024/03/14 23:55
• Stakingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStaking
  
  Het tijdelijk neerleggen van het werk als protest of om zekere eisen af te dwingen, met name op het gebied van lonen of arbeidsvoorwaarden. In de industriële Zaanstreek is meer gestaakt dan in meer landelijke gebieden. De stakingen hadden met name plaats in de Zaanse gemeenten waar de industrie sterk vertegenwoordigd was; in Oostzaan, Wormer, Jisp, Westzaan en Assendelft waren nooit omvangrijke stakingen. De meeste en grootste stakingen hadden in Zaandam en Wormerveer plaats. Niet alle… — Peter van den Dongen 2024/03/14 05:42
• Ongelaar, Jan Pietersz.plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOngelaar, Jan Pietersz.
  
  (1710-1780)
  
  Jan Pietersz. Ongelaar, koopman, fabrikant en walvisreder in Koog aan de Zaan. Ongelaar was eigenaar van onder meer een 'ongelarij' ofwel kaarsenmakerij, een smeersmelterij en drie leerlooierijen. Zijn firma, Wed. Pieter Jans Ongelaar en Zonen, was gevestigd aan het Stinkpad (de latere — Anneke Steemers 2024/03/13 22:36
• Gemeenteziekenhuis Frans Halsstraatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGemeenteziekenhuis Frans Halsstraat
  
  Voormalig streekziekenhuis in de Schildersbuurt van Zaandam. Het ziekenhuis werd in 1931 in gebruik genomen om aan de stijgende vraag naar zorg te kunnen voldoen. Aan het begin van de 20e eeuw vond patiëntenzorg vooral plaats in kleine plaatselijke ziekenhuisjes, zoals in Assendelft en — Peter van den Dongen 2024/03/13 10:52
• Dekker Jz, Stoomhoutzagerij Jplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDekker Jz, Stoomhoutzagerij J
  
  Voormalig houtbedrijf te Zaandam, familie-onderneming. In 1845 kocht Jan Dekker Gerbrandszoon (1803-1867), gehuwd met Aagje de Jager, graan- en oliehandelaar, olieslager en peller ter fa. Cornelis Dekker & Zoon, voor zijn zoon Jan de oude wagenschotzager — Peter van den Dongen 2024/03/09 22:50
• Touwen & Co bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTouwen & Co bv
  
  Teer-, bitumen- en verfindustrie te Zaandam; aanvankelijk te Meppel en Amsterdam. Het bedrijf werd opgericht in 1885 door schipper Jentinus Touwen, die in Meppel, aanvankelijk vanaf zijn schip en later vanuit een nabijgelegen pand, handel ging drijven in 'kachel-, machine- en smeerkolen, briketten, sponturf en lange turf, klompen, borstelwerk en huishoudelijke artikelen'. — Peter van den Dongen 2024/03/09 13:15
• Gerkens Cacao Industrie bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGerkens Cacao Industrie bv
  
  Cacaofabriek en -handel, en oorspronkelijk oliën- en vettenraffinaderij, te Wormer en Zaandam-Oost, opgericht in 1928, uitgegroeid tot in omvang het tweede cacaobonen-verwerkende bedrijf in de streek. Grondlegger van het bedrijf was dipl. ing. Klaas Jan Gerkens, die in de oude panden van het oliezaadverwerkingsbedrijf De Mol aan de Veerdijk te Wormer, dat enige jaren eerder stil was komen te liggen, in mei 1928 begon met het raffineren van plantaardige en dierlijke ol… — Peter van den Dongen 2024/03/07 00:25
• Oostzeevaartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostzeevaart
  
  Handelsvaart op met name de Scandinavische en Baltische landen, met grote deelname van Zaankanters in de eerste helft van de 17eeuw. In die tijd waarschijnlijk één van de pijlers van de Zaanse economie. De Oostzeevaart of Sontvaart was zeer belangrijk voor de opkomst van het gewest Holland. De stad Amsterdam heeft er mede haar bloei aan te danken. De Amsterdamse stapelmarkt was als het ware een spin in een web waarin allerlei goederen samen kwamen om met winst te worden verhandeld.… — Peter van den Dongen 2024/03/01 10:44
• Gezondheidszorg in de 20e eeuwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGezondheidszorg in de 20e eeuw
  
  * Voorwoord * Voor 1800 * 19e eeuw * 20e eeuw
  
  Gezondheidszorg in de 20e eeuw
  
  3.1. Ontwikkelingen van het zorgsysteem in Nederland.
  
  Bij overheid en vooruitstrevende werkgevers openbaarde zich rond de eeuwwisseling een groeiende aandacht en een gevoel van verantwoordelijkheid voor de zwakken in onze samenleving. Zoals eerder in omringende landen geschiedde werd in ons land een nieuwe sociale wetgeving gericht op bescherming van werknemers tegen gezondheidsbedreigingen in en door hun arbe… — Peter van den Dongen 2024/02/29 07:31
• Geuns, Bartel vanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGeuns, Bartel van
  
  Haarlem, 5 augustus 1805 - Zaandam, 24 februari 1871
  
  Bartel van Geuns, 19e-eeuwse inwoner van Zaandam, Doopsgezind Predikant te Haarlem. Bartel studeerde vanaf 1822 aan de Kweekschool der Doopsgezinden te Amsterdam. Hij werd in 1828 als proponent bij de Algemene Doopsgezinde Societeit aangesteld om de Mennonitische gemeente te Akkrum te dienen. Op 11 januari 1829 hield hij zijn intree-rede. — Peter van den Dongen 2024/02/28 05:39
• Gerrit Iwema Bakker-stichtingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGerrit Iwema Bakker-stichting
  
  Rechtspersoonlijke organisatie die zich ten doel stelt verbeteringen tot stand te brengen in de medische beroepsuitoefening door kennisbevordering en uitwisseling van gegevens. De Stichting werd in 1986 te Zaandam opgericht en kreeg de naam van de in 1984 overleden vrouwenarts G. Iwema Bakker, die gedurende 35 jaar de gynaecologie in de Zaanstreek had uitgeoefend. Iwema Bakker was verbonden aan respectievelijk — Peter van den Dongen 2024/02/28 05:31
• Gemeentegrenzenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGemeentegrenzen
  
  De grenzen tussen de Zaanse gemeenten zijn in de loop der tijden meermalen gewijzigd. Desondanks kan gesproken worden van een aantal 'historische grenzen'. Van oudsher vormde bijvoorbeeld de Mallegatsloot de grens tussen Zaandam en Koog aan de Zaan, de Gouw die tussen Westzaan en Westzaandam en ten dele Koog aan de Zaan, de Watering die tussen Westzaan en ten dele Koog aan de Zaan, Zaandijk en Wormerveer, de Bagijnsloot die tussen Koog aan de Zaan en Zaandijk, de Watermolensloot… — Peter van den Dongen 2024/02/28 04:46
• Gloedplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGloed
  
  Tot houtskool gebrand zaagsel waar in ovens de gassen uitgebrand of gestookt werden, zodat eigenlijk een zeer fijne houtskool ontstond, die zeer lang nagloeide en geschikt was als warmtebron in een komfoor of de test van een stoof. In 1941 was in Nederland nog een gloedfabriek aanwezig in het Westzijderveld te Zaandam die bekend stond onder de naam kleine correcties — Peter van den Dongen 2024/02/28 04:33
• Vrouwenbond FNVplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwenbond FNV
  
  Op 27 januari 1948 werd de Vrouwenbond NVV opgericht en daarbij ook meteen de afdeling Zaandam. De nadruk werd gelegd op 'De vrouw achter de man'. De bond omschreef toen de stelling dat de voornaamste taak van de vrouw in het gezin lag: — Peter van den Dongen 2024/02/27 09:27
• Glasmalerljplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGlasmalerlj
  
  Vroeger een bescheiden tak van nijverheid die werd uitgeoefend in een hoogst enkele speelmolen. Hierbij werd glasafval met kantsteentjes vermalen of met behulp van kleine stampers vergruisd op dezelfde manier als de schelpzand-, tras- en biksteenmolentjes werkten. Het glaspoeder, in verschillende grofheden, werd elders verwerkt in schuurpapier. Naar verluidt is in oliemolen De Zoeker te Zaandijk, later verplaatst naar de Kalverringdijk bij de Zaanse Schans, toen deze daar in de jare… — Peter van den Dongen 2024/02/23 09:30
• Glasbewerkingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGlasbewerking
  
  Glas, in welke vorm dan ook, is nooit in de Zaanstreek gefabriceerd. Wel heeft in de 17e en 18e eeuw een beperkt aantal glasgraveurs zich met de versiering van glas of glazen beziggehouden. Het was in die tijd gebruikelijk om voor speciale gelegenheden drinkglazen als fluiten of roemers, van een gekalligrafeerde tekst of een ander decor te voorzien. Dit kunstzinnige ambacht werd ook als liefhebberij door particulieren beoefend. Bij huwelijken, jubilea, kerkelijke belijdenissen en … — Peter van den Dongen 2024/02/23 09:25
• Gisthandelplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGisthandel
  
  Handelstak, nauw verbonden met de beschuit- en andere bakkerijen. Gist werd in de l7e eeuw aangevoerd per schuit door gistjagers. Deze maakten onderling afspraken waardoor zij een machtspositie bezaten ten opzichte van de beschuitbakkers die meermalen protesteerden tegen de verdunning van het gist met bier en water en tegen prijsverhogingen. Met de neergang van de bakkerijen nam ook het belang van de gisthandel af. — Peter van den Dongen 2024/02/23 09:18
• Guisveldplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGuisveld
  
  Tegenwoordige, pas tussen 1960 en 1970 ontstane naam, voor een deel van het Westzijderveld, gelegen tussen de spoorlijn, Rooswijk te Zaandijk, de Middel te Westzaan en de Nauernasche Vaart. Het kerngebied heeft een oppervlakte van ongeveer 153 hectare en is ten dele eigendom van Staatsbosbeheer. Dit eigendom kwam tot stand na onder meer acties van de Werkgroep Behoud Guisveld en de Vogelwacht Zaanstreek, die een verkoopactie voerden over zeer kleine kavels. De aldus aan particulieren '… — Peter van den Dongen 2024/02/22 05:08
• Guispadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGuispad
  
  Mr. D. Vis merkte over de naam Guispad nog op 'De pogingen tot verklaring zijn niet overtuigend. Er is m.i. een voor de hand liggende verklaring waar nog nooit de aandacht op is gevestigd. Paden kregen vaak de naam van de eigenaar van het eerste pand, waar het pad begon: Arie de Bruynspad, Dr Roggertspad etc. In het begin van de 17e eeuw was de kalkbrander Gaeff Jacobszoon de eigenaar van het eerste pand aan het Guispad. Waarschijnlijk heeft men het daar ontstane pad eerst Gaefspad geno… — Peter van den Dongen 2024/02/22 04:47
• Graal, deplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGraal, de
  
  Internationale vrouwenorganisatie, in de Zaanstreek met name in de jaren '30 actief.
  
  De Graal vormde een beweging voor katholieke meisjes en ongetrouwde vrouwen van 14 tot 30 jaar, deels naar model van de Arbeiders Jeugd Centrale. Centraal stond het zoeken naar wegen om het — Peter van den Dongen 2024/02/15 12:18
• Kaal, Jaapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaal, Jaap
  
  Zaandijk, 23 oktober 1893 - Wormer, 6 maart 1960
  
  Jakob (Jaap) Kaal, beeldend kunstenaar, schilder en tekenaar. Zijn landschappen, stillevens en portretten zijn van expressionistische aard en worden gekenmerkt door sober en somber kleurgebruik. Jaap Kaal behoorde tot een groep Zaanse schilders, o.a. Cor Dik, Arie van Mever, Wim Steijn en Cornelis Koning die een vrijwel apart staande school vormden. — Peter van den Dongen 2024/01/24 12:15
• Geselpalenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGeselpalen
  
  Palen waaraan tot geselstraf veroordeelde misdadigers werden gebonden, voor zij publiekelijk gestraft werden. Geselpalen kwamen uitsluitend in de Franse tijd in de Zaanstreek voor. Nadat er in 1801 in Westzaan al een executie plaats had gevonden ter afschrikking van de criminaliteit, kreeg Zaandam in 1811 een geselpaal en een schavot. Deze hebben slechts korte tijd dienst gedaan. — Peter van den Dongen 2024/01/22 10:00
• Gemalen in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGemalen in de Zaanstreek
  
  Aan het einde van de negentiende eeuw werd in de Zaanstreek begonnen met het gebruik van stoomgemalen om het waterpeil te beheersen. In de geschiedenis van de waterhuishouding in de drassige Zaanstreek, neemt Gerard van der Wal, een paar — Peter van den Dongen 2024/01/14 22:16
• Garenspinnerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGarenspinnerij
  
  Fase in de zeildoekvervaardiging, waarbij de gekookte hennepvezels tot garen werden gespannen. De spinnerij geschiedde tot ver in de 19e eeuw in huisnijverheid. De rolreders maakten ook gebruik van de vele spinhuizen die overal in het land in het kader van de armenzorg en bestraffing van kleine delicten waren ingericht. Het met de hand spinnen werd in de tweede helft van de 19e eeuw gaandeweg verdrongen door de machinale spinnerijen, die te Krommenie in de zeildoekweverijen werde… — Peter van den Dongen 2024/01/14 21:03
• Garenkokerijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGarenkokerij
  
  Fase in de zeildoekfabricage, waarbij de gesponnen hennepvezels werden gekookt in loog. Door droging in de buitenlucht werd het van oorsprong grauwe hennepgaren nagenoeg wit. Door het koken of zieden werd de duurdere soort Hollands zeildoek verkregen. — Peter van den Dongen 2024/01/14 21:00
• Gans, de Grauweplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGans, de Grauwe
  
  Papiermolen te Zaandijk en later pelmolen te Oostzaandam, ook de Witte Gans genoemd en in Zaandijk ook Zaandijker Grauw en Zaandijker Oud. De eerste vermelding dateert uit 1702. De molen heeft gestaan in het veld, niet ver achter het Verlanenpad, en werd in 1742 afgebroken om aan de Kalverringdijk te Oostzaandam, op enige afstand ten noorden van de tegenwoordige Julianabrug, eerst als gerstpelmolen, later als rijstpelmolen herbouwd te worden. In juli 1914 werd hij, nadat eerder … — Peter van den Dongen 2024/01/14 13:35
• Centrale keukensplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCentrale keukens
  
  In de Tweede Wereldoorlog bevonden zich overal in het land door de gemeenten ingestelde diensten, die voor de verschaffing van warme maaltijden aan de bevolking zorgden. Maaltijden bestonden doorgaans uit stamppot; ze werden centraal gekookt en in gamellen naar verschillende distributiepunten gebracht. De gebruikers moesten er o.a. hun aardappel-distributiebonnen voor inleveren en een relatief lage vergoeding betalen. — Peter van den Dongen 2024/01/14 13:03
• Vrouwenonderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwenonderwijs
  
  Onderwijs speciaal gericht op meisjes is gedurende de 20-ste eeuw in Nederland een normaal verschijnsel. Onderwijs heeft in dit kader nog vaak tot doel de meisjes voor te bereiden op hun rol in de samenleving. De emancipatorische doelstelling van onderwijs komt pas in de loop van de 20-ste eeuw in beeld. — Peter van den Dongen 2024/01/14 12:30
• Basisonderwijsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBasisonderwijs
  
  Sinds 1985 de naamgeving voor het onderwijs aan leerlingen van 4 tot 12 à 13 jaar. Voordien bekend als Kleuter- en Lager Onderwijs, gegeven in aparte scholen. Per 1 april 1987 maakten er in de Zaanstreek 15.010 leerlingen deel uit van het basisonderwijs. Zie verder: — Peter van den Dongen 2024/01/14 04:01
• Goresluisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGoresluis
  
  Voormalig 17e-eeuws sluisje bij Jisp, op het einde van de Goresloot. Beide zijn genoemd naar een stuk land, 'De Gore', als naam van talloze stukken land, die laag gelegen zijn. Langs de Goren loopt meestal diep en groot water. — Peter van den Dongen 2024/01/13 20:43
• Onderwater, Henkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOnderwater, Henk
  
  (1936 Enschede, 2021 Zaandam)
  
  Henk was een bevlogen en flamboyante persoonlijkheid met een adellijke allure. Henk was overtuigd communist, aanvankelijk begon hij zijn politieke loopbaan als raadslid in de gemeente Wormer. Later werd hij ook Statenlid in Noord-Holland voor de CPN. Bij de samenvoeging van de — Winnie de wit 2023/12/11 15:10
• nieuwepag2 verwijderd — Winnie de wit 2023/12/11 10:45
• Gorterspadplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGorterspad
  
  Pad te Zaandijk. westelijk vanaf de Lagedijk. Het Gorterspad ontstond in de tweede helft van de l'i'e eeuw. De naamsoorsprong is niet bekend. mogelijk woonden er personen met de familienaam Gorter aan het pad. mogelijk was er een gorterij (grutterij) aan gevestigd. De naam komt overeen met die van de — Eelco Hoff 2023/12/09 18:01
• Mplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigM
  
  M — Winnie de wit 2023/12/09 15:08
• Tplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigT
  
  T — Winnie de wit 2023/12/09 15:07
• Louw, Otplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLouw, Ot
  
  (Koog aan de Zaan, 10 januari 1946 - Bussum 21 januari 2021)
  
  Ot Louw was een Nederlandse filmeditor. Hij was vooral bekend als vaste editor van het duo van Kooten en de Bie. Andere programma's waar hij aan meewerkte waren onder andere Het Gat van Nederland. — Winnie de wit 2023/12/02 11:08
• ZAANSTAD EN DE BOMplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZAANSTAD EN DE BOM
  
  In 1983 verscheen in het Verenigd Koninkrijk het boekje “Leeds and the Bomb” (geschreven door Bryan North, wethouder voorlichtingszaken in de Engelse stad Leeds) over de gevolgen van het gebruik van een atoombom. De aankondiging hiervan in Hervormd Nederland trok de aandacht van het Komité Gezondheidszorg tegen Kernbewapening. In verschillende steden ging men aan de slag om ook voor Nederland de effecten in kaart te brengen; zo ook In Zaanstad. — Winnie de wit 2023/12/02 11:05
• Nieuwe pagina toevoegenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigNieuwe pagina toevoegen
  
  Kies “Root” voor normaal gebruik en vervolgens de naam van de nieuwe pagina. — Winnie de wit 2023/12/02 11:03
• Hplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigH
  
  H — Winnie de wit 2023/12/02 11:01
• Gplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigG
  
  G — jan 2023/12/02 10:54
• Fplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigF
  
  F — jan 2023/12/02 10:54
• Eplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigE
  
  E — jan 2023/12/02 10:53
• Dplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigD
  
  D — jan 2023/12/02 10:53
• Cplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigC
  
  C — jan 2023/12/02 10:53
• Alle Pagina'splugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAlle Pagina's
  
  Alle Pagina's — jan 2023/12/02 10:51
• Bplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigB
  
  B — jan 2023/12/02 10:51
• Aplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigA
  
  A — jan 2023/12/02 10:50
• Vrouwenarbeidplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwenarbeid
  
  In de vroegere Zaanse industrie kwam vrouwenarbeid in bescheiden mate voor. Alleen in de beschuitbakkerijen, de papiermolens waar zij als lompenscheurders werkten, de lijnbanen en vooral in de spinnerij en zeildoekweverij werd relatief veel werk door vrouwen verricht. Bij de arbeidsenquête van 1891 is ook aan hun arbeidsomstandigheden veel aandacht gegeven. Hun beloning was laag in verhouding tot die van mannen, vaak minder dan de helft bij gelijkwaardig werk. Zie ook: — Gisela Hoeve 2023/11/29 13:43
• Vrouwen voor Vredeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwen voor Vrede
  
  Vrouwen voor Vrede streeft naar een geweldloze, respectvolle en veilige mondiale samenleving, waarin de rechten van de mens worden nagestreefd en waarin welvaart en welzijn rechtvaardig zijn verdeeld met eerbied voor natuur en milieu en conflicten geweldloos worden opgelost. ( — Gisela Hoeve 2023/11/29 13:39
• Internationale Vrouwendag op 8 maart in de Zaanstreekplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigInternationale Vrouwendag op 8 maart in de Zaanstreek
  
  In 1949 hield de Nederlandse Vrouwenbeweging Zaanstreek-Noord een viering met als thema “Tegen Koloniale Oorlog in Indonesië en tegen het Marshall-plan”. Met zang en pianospel. Jaarlijks vonden er in de Zaangemeenten dergelijke vieringen plaats tot 1981. In 1981 richtten vrouwen, betrokken bij Het Vrouwenoverleg, een 8 maartcomité op. De organisatie werd breder gedragen. Dat jaar vond in De Pellekaanschool, voorheen De Lindenboomschool, een… — Gisela Hoeve 2023/11/29 13:38
• Vrouwencabaretgroepenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwencabaretgroepen
  
  Vanuit de VBB (Vrouw Blijf Bij)-groep Peldersveld is de cabaretgroep Vrouw Blijf Bij ontstaan; aanvankelijk bedoeld voor een 1-malig optreden tijden de “Pelderia” van 1977, maar wegens succes is de cabaretgroep doorgegaan (tot 1992 als — Gisela Hoeve 2023/11/29 13:35
• Vrouw Blijf Bijplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouw Blijf Bij
  
  In 1975 werd in het Peldersveld de eerste Vrouw Blijf Bij (VBB) gestart. Het ontstond na de start van de VOS-cursussen. De VBB-bijeenkomsten waren koffieochtenden met onderwerpen die de vrouwen aangingen zoals over gezondheid, seksualiteit, politiek, gezonde voeding, medicijnverslaving etc. Vrouwen leerden hier ook te vergaderen en te discussiëren. Later kwamen ook VBB-groepen in Assendelft, Poelenburg en het Kalf. Meer of minder bekende vrouwen als Hedy d'Ancona en Liesbeth den… — Gisela Hoeve 2023/11/29 13:26
• Vrouwencafésplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrouwencafés
  
  Eind jaren '70 waren er in de Zaanstreek verschillende vrouwencafés. Deze hadden geen eigen locatie maar kwamen bijeen op speciale avonden in buurthuizen. In de vrouwencafés werden maandelijks thema-avonden georganiseerd. In die tijd vonden veel vrouwen het nog lastig om een gewoon ‘mannencafé’ binnen te stappen. — Gisela Hoeve 2023/11/29 13:24