Op kerstavond 24 december 1993 gebeurde er een spoorwegongeval op een spoorwegovergang bij de Provincialeweg, met een trein bestaande 4583 als stoptrein Amsterdam-Hoorn om 21.01 uur met een honderdtal passagiers vanuit station Zaandam in noordelijke richting naar de Hoornselijn richting Purmerend. Daar rijdt een een auto met zeer hoge snelheid in de richting van station Zaandam onder de inmiddels gesloten overweg door en raakt het vier ton wegend draaistel van het eerste rijtuig in de flank waarop het uit de rails wordt gedrukt. De auto wordt 30 meter teruggeworpen in de richting waar deze vandaan kwam. Na 60 meter komt de ontspoorde trein in botsing met een pijler van het bovenliggende spoorwegviaduct. Door de achteroplopende locomotief en de massa van de rijdende trein ontsporen en scharen twee dubbeldekkers 180 graden waarvan één zich aan de overzijde van een bermsloot in een dijk boort, vlak boven een hogedrukleiding voor aardgas. Het derde rijtuig hangt op z’n zij boven de rails. Het laatste treinstel en de locomotief staan gedeeltelijk naast de rails. De ravage is enorm. Er valt 1 dode, een 45-jarige man uit Purmerend. 31 inzittenden raakten gewond, waaronder de machinist en de conducteur

Foto: ANP

Door het ongeval kwamen er twijfels over dubbeldekstreinen en geduwde treinen.

De overweg in Zaandam waar de fatale aanrijding plaatsvond, was destijds één van de gevaarlijkste van Nederland. Volgens een TNO-rapport is de situatie voor automobilisten zo onoverzichtelijk, dat de gesloten overweg gemakkelijk over het hoofd gezien kan worden. Het is al het derde ongeluk in korte tijd. Op 19 oktober kwam een Zaandammer bij het oversteken om het leven. Omwonenden zeggen dat er een toename van bijna-ongelukken is. Ze leiden dat af uit het veelvuldig stoppen van auto's met gierende remmen. Na een wegreconstructie zou er sneller worden gereden dan voorheen.

Sindsdien hebben zich op de overweg 49 aanrijdingen met de overwegbomen voorgedaan, achttien botsingen waarbij voor de overweg wachtende auto's waren betrokken en vijf dodelijke aanrijdingen tussen auto en trein. ,,De schade van al die ongevallen is waarschijnlijk hoger dan de vijftien miljoen gulden die de aanleg van een dubbelsporig viaduct had gekost,“ concludeert Vriesendorp achteraf.

Het ongeluk zou waarschijnlijk veel minder erg zijn geweest als de trein was voorzien van een koeievanger, een constructie voorop de trein die grote voorwerpen van het spoor duwt.

De 81 nieuwe Intercity-dubbeldekkers, die vanaf september 1994 gaan rijden, zijn hier standaard van voorzien. Op de al wat oudere 'koplopers' worden momenteel 'baanschuivers' aangebracht. De NS onderzoekt nu of ook de stoptrein-dubbeldekkers zo’n constructie krijgen.

Tijdens het openbare onderzoek van de Spoorwegongevallenraad werd duidelijk dat in 1975 foute inschattingen zijn gemaakt bij de verdubbeling van de spoorlijn Zaandam-Purmerend. Toen werd besloten één van de sporen via een viaduct over de weg te laten lopen en het andere gelijkvloers te handhaven. Uit rijproeven werd duidelijk dat vanuit Station Zaandam vertrekkende treinstellen niet voldoende snelheid hadden om de helling van het met de Betonprijs 1983 geprezen viaduct succesvol op te rijden.

Dat niet beide sporen over het viaduct lopen, is het gevolg van onenigheid tijdens de bouw. De NS wilden een dubbelsporige brug, maar de gemeente Zaanstad en de provincie Noord-Holland waren het daar niet mee eens. Het ministerie van verkeer stelde geen extra geld beschikbaar, waarna in 1976 de huidige situatie ontstond.