In de Zaanstreek, nu nog op slechts een plaats (in Wormer) beoefende sport, dat uit de 13e eeuw dateert. Kolf wordt sinds het begin van de 18e eeuw op overdekte banen gespeeld. Daarvan zijn er nu nog een klein aantal in Nederland aanwezig.

Naast de genoemde baan in Wormer (Het Moriaanshoofd, het), zijn er kolfbanen in Utrecht, Cabauw, Andijk, Berkhout, Hoogwoud, Midwoud, St. Maartensbrug, Nieuwe Niedorp, Oudkarspel, Noord- en Zuid-Scharwoude, Spanbroek, Venhuizen en Wieringerwaard.

In Koog aan de Zaan bevindt zich onder de vloer van De Waakzaamheid nog een authentieke kolfbaan, die tot in de jaren vijftig is gebruikt. Het huidige, geringe, aantal kolfbanen staat in scherp contrast tot bijvoorbeeld dat aan het eind van de 18e eeuw, toen alleen al in Amsterdam 215 banen werden geteld.

Het kolfspel is vroeger dan ook zeer populair geweest, terwijl het nu moeizaam - en bijna alleen in Noord-Holland boven het IJ - in stand wordt gehouden. Landelijk zijn er naar schatting nog maar 500 kolfspelers actief (ca. 150 dames en 350 heren). Kolf is in oorsprong duidelijk verwant met de op dit moment populaire golfsport. Het werd in de late middeleeuwen ook uitsluitend in de open lucht beoefend. Op 17e-eeuwse schilderijen is te zien dat (een variant van) het kolfspel op het ijs werd beoefend.

Het huidige, in de 18e eeuw ontwikkelde, kolfspel wordt (door mannen en vrouwen) gespeeld op binnenbanen van 5 bij 17,50 meter, op een zeer vlakke gladde vloer. Een spel wordt gespeeld door 3 personen met ieder een kolfstok en een eigen bal, tegenwoordig van gummi of sajet, vroeger (voor 1840) uitsluitend van sajet. Op de baan zijn twee palen geplaatst, zie de tekening. leder van de drie spelers krijgt vijf beurten (slagen), elke slag bestaat uit drie klappen waarbij steeds een van de palen moet worden geraakt. Achter een van deze palen bevinden zich 6 vakken met een oplopende waarde van 7 tot 12 punten.

Het is de kunst de bal bij de derde klap in een vak met een zo hoog mogelijke puntenwaarde te spelen. Mist men bij een klap de paal, dan is dat een 'poedel' en krijgt men geen punten. De nog bestaande kolfclub in Wormer is TOGIDO (Tot Ons Genoegen Is Dit Opgericht) - Wormer, Deze club is ontstaan na een fusie tussen Onder Ons / Togido Krommenie, opgericht in 1897 en Ons Genoegen uit Wormer, opgericht in 1873. Sinds begin 2023 spelen er zowel heren als dames bij deze vereniging.

Alle andere Zaanse kolfverenigingen, die zonder uitzondering ook een sociëteits-karakter hadden, zijn opgeheven. De Koninklijke Nederlandsche Kolfbond, opgericht in 1885, tracht het voortbestaan van dit zeer oude spel te rekken.