Door particulier initiatief ontstane organisatie voor gezondheidszorg, aanvankelijk alleen voor de thuisverpleging van zieken, uitgegroeid tot instellingen met activiteiten op verschillende terreinen van de eerstelijns zorg.

De plaatselijke, nu overwegend regionale kruisverenigingen zijn sinds 1988 landelijk gebundeld in de Nationale Kruisvereniging. Voordien waren alle lokale organisaties lid van de Provinciale Kruisvereniging Noord-Holland. Door schaalvergroting, het aanvankelijke aantal van 119 kruisverenigingen in onze provincie werd door fusies teruggebracht tot 9 werd de provinciale vereniging overbodig.

Zij wordt in afgeslankte vorm door de regionale kruisinstellingen in stand gehouden voor een aantal steunfuncties. Begin 1990 ging de Nationale Kruisvereniging een samenwerkingsverband aan met de landelijke organisatie voor Gezinsverzorgingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGezinsverzorging

Tak van georganiseerde maatschappelijke zorg, bestaande uit het ver- lenen van hulp waar deze noodzakelijk is. Deze hulp is van huishoudelijke, verzorgen- de en/of begeleidende aard en wordt gegeven in gezinnen of bij alleenstaanden. Doel ervan is de verzorgde in staat te stellen zo lang mo- gelijk in eigen omgeving te blijven. Gezins- verzorging in deze zin is omstreeks de laatste eeuwwisseling ontstaan. Voordien werd (al dan niet voldoende) huishoudelijke hulp bij ziekte gege…. Het ziet er naar uit dat elders het kruiswerk met de gezinszorg in één verband zal worden gebracht. In de Zaanstreek is hiervan vooralsnog geen sprake.

Als een van de eerste kruisverenigingen in het land werd in 1878 Het Witte Kruis in Koog aan de Zaan gesticht. Aanleiding was het veelvuldig voorkomen van tuberculose, toen de meest gevreesde volksziekte. Ook malaria eiste langdurige verpleging. Doordat ziekenhuizen in de regio ontbraken, werd het initiatief genomen de thuisverpleging door een deskundige verpleegster te laten begeleiden.

Spoedig na die in Koog aan de Zaan volgde de oprichting van afdelingen van Het Witte Kruis in Zaandijk, Westzaan, Wormer, Krommenie, Assendelft en Herman Gorter Oostzaan. In Zaandam en Wormerveer werd de thuisverpleging aanvankelijk door de gemeente georganiseerd. In Zaandam ontstond een afdeling van de rooms-katholieke vereniging Het Wit-Gele Kruis, die zich na een aantal jaren ook met gespecialiseerde kraamzorg en de opleiding in een internaat van kraamverzorgsters ging bezighouden.

Alle kruisverenigingen stichtten eigen Wijkgebouwen. Zij konden zich handhaven door het heffen van contributie, vrijwel de gehele plaatselijke bevolking was lid en met behulp van door de overheid verleende subsidies. Deze situatie van elf afzonderlijke kruisverenigingen in de Zaanstreek bleef tot het eind van de jaren zestig van de 20e eeuw gehandhaafd. Het Witte Kruis was inmiddels herdoopt in Het Groene Kruis.

De al genoemde schaalvergroting in het kruiswerk is, althans wat Noord-Holland betreft, in de Zaanstreek begonnen. In 1969 fuseerden drie kruisverenigingen: Groene Kruis Zaandam, Wit-Gele Kruis Zaandam en Groene Kruis Koog-Zaandijk. In verband met de bouw van een gezamenlijk Wijkgebouw waren Koog aan de Zaan en Zaandijk al enkele jaren eerder samengegaan. De fusie stuitte provinciaal op grote problemen, aangezien het kruiswerk nog verzuild was in drie provinciale organisaties: rooms katholiek, christelijk en algemeen.

Niettemin werd deze fusie doorgezet, met als gevolg dat uiteindelijk ook de drie afzonderlijke provinciale bonden samensmolten. De door de eerder genoemde drie Zaanse kruisverenigingen opgerichte SSKZ, Stichting Samenwerkende Kruisverenigingen Zaanstreek, breidde zich in het begin van de jaren zeventig geleidelijk uit door toetreding van de plaatselijke organisaties in Wormerveer, Westzaan, Krommenie en Assendelft. Direct gevolg van de fusie was dat hoofdverpleegkundigen in dienst konden worden genomen, die de bestaande activiteiten deskundiger konden organiseren en die nieuwe initiatieven stimuleerden.

Zo was de SSKZ landelijk de eerste kruisorganisatie die de 24-uurszorg, dus ook nachtverpleging invoerde, terwijl zij ook als eerste de uitgeleende verpleegartikelen vanuit een centraal magazijn met een eigen bestelauto ging bezorgen. Een ander initiatief was de oprichting van een van de eerste wijkgezondheidscentra van ons land in Westerkoog. Hierin werken huisartsen, verpleegkundigen en fysiotherapeuten samen in één gebouw.

De door SSKZ, nu Stichting Samenwerkende Kruisverenigingen Zaanstad, uitgevoerde taken betreffen in hoofdzaak de thuisverpleging door wijkverpleegkundigen en ziekenverzorgenden. Het uitlenen van allerlei artikelen die voor thuisverpleging benodigd zijn, inclusief bijvoorbeeld bedden, krukken en rolstoelen en, met uitzondering van kraamhulp, de zorg voor moeder en kind. Daartoe zijn consultatiebureaus voor zuigelingen en kleuters gesticht, van waaruit deskundig de ontwikkeling van alle jonge kinderen tot de schoolgaande leeftijd wordt gecontroleerd.

Tijdens de zittingen worden ook alle wettelijk verplichte inentingen gegeven. De SSKZ houdt daarnaast ook zwangerschapsgymnastiek, cursussen, onder andere voor aanstaande en jonge vaders, lezingen en dieetvoorlichting. In tegenstelling tot de meeste andere regionale kruisverenigingen in Noord-Holland heeft de SSKZ geen bemoeienis met gezinsverzorging en kraamzorg. Deze hulpverlening wordt door afzonderlijke stichtingen behartigd. De SSKZ heeft haar kantoor aan de Bristolroodstraat in Zaandam en beheert en exploiteert 13 wijkgebouwen. Er zijn ongeveer 130 medewerkers in dienst.

De financiering geschiedt door het Ziekenfondsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGezondheidszorg in de 19e eeuw

* Voorwoord * Voor 1800 * 19e eeuw * Gezondheidszorg in de 20e eeuw

Gezondheidszorg in de 19e eeuw

2.1. De Franse bezetters en de hygiëne (1794-1813)

2.1.1. Vooruitgang door de Franse bezetting

De Fransen, tezamen met hun Nederlandse medewerkers, bewezen reeds drie jaar na hun komst dat zij vele mogelijkheden kenden om de gezondheid van de burgers te beschermen. Hun denkbeelden stamden uit de 18e eeuw, die der Verlichting. Zij waren gebaseerd op ervaring en onderzoek, op verstandelijk… PWZ, waarbij het lidmaatschap voor alle gezinshoofden verplicht is gesteld. De hulpverlening aan de leden is in beginsel gratis. De kruisverenigingen in Wormer, Jisp en Oostzaan hebben zich niet bij de SSKZ aangesloten en maken sinds 1988 deel uit van de regionale Kruisvereniging Waterland met als hoofdzetel Purmerend.

Zie ook: Gezondheidszorg 2.3.2. en 3.1.1.