Laan, Kornelis ter
Slochteren, 8 juli 1871 - Utrecht, 6 maart 1963
Kornelis ter Laan, tot eigen afschuw ook wel Klaas genoemd, politicus, dialectoloog en folklorist. Burgemeester van Zaandam (1914-1936), eerste sociaal-democratische burgemeester van Nederland. Kornelis ter Laan werd als zoon van een kleine boer geboren in het Groningse Slochteren. Als leerling aan de HBS te Sappemeer bezocht hij al een vergadering waar Ferdinand Domela Nieuwenhuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDomela Nieuwenhuis, Ferdinand
Amsterdam 31 december 1846 – Hilversum 18 november 1919
Nederlands socialist, feitelijk leider van de in 1881 opgerichte Sociaal Democratische Bond.
Van 1870 tot 1879 was Domela Nieuwenhuis Luthers predikant, achtereenvolgens in Harlingen, Beverwijk en Den Haag. Als zodanig bleek hij al een verklaard anti-militarist en een ijverig voorstander van de omstreeks 1870 ontstane internationale vredesbeweging. In 1879 trad hij uit de kerk en begon hij de uitgave van … sprak, die in het Oldambt, met zijn scherpe sociale tegenstellingen, al vroeg een grote aanhang had. Ter Laan werd lid van de Sociaal Democratische Bond, wat hij tot 1893, toen de SDB de anarchistische richting insloeg, zou blijven.
Als onderwijzer werkte hij achtereenvolgens in Appingedam, Dordrecht, Arnhem en Sluis. Daarna werd hij hoofd van een school in Delft. Na het opzeggen van zijn lidmaatschap van de SDB was hij enige tijd actief voor de Vrijlandbeweging, die er naar streefde grond tot eigendom van de gemeenschap te maken, om zodoende sociaal onrecht op te heffen en een ideaalstaat in Kenia te stichten. Kort na zijn benoeming in Delft werd hij begin 1900 lid van de Sociaal Democratische Arbeiders Partij. In 1901 werd hij, na actief propaganda te hebben gevoerd, in de Tweede Kamer gekozen voor de SDAP voor het district Hoogezand.
In 1905, 1909 en 1913 werd hij herkozen. In 1905 was hij als eerste sociaal-democraat in de Haagse raad gekomen. Nadat burgemeester Elias te Zaandam was afgetreden, werd Ter Laan als zijn opvolger benoemd in 1914. Over deze benoeming was veel te doen, want voor het eerst werd een lid van de SDAP, een partij die op een revolutionair standpunt stond, tot het burgemeesterschap geroepen. Ook na zijn installatie te Zaandam bleef Ter Laan in de Tweede Kamer; tijdens de mobilisatiejaren verwierf hij zich de erenaam 'vader der soldaten'. Het rode Zaandam kwam met Ter Laan als burgemeester in het brandpunt van de belangstelling te staan.
Spraakmakend was dat B. en W. besloten op Oranje-feestdagen, met uitzondering van Koninginnedag, 31 augustus niet meer te vlaggen van het stadhuis, hetgeen tot kamervragen leidde. Het geven van toestemming tot het houden van demonstraties op zondagen bracht de protestants-christelijke Zaandammers in verzet. Kort na de installatie van Ter Laan brak in Zaandam een grote houtwerkersstaking uit, die vrijwel algemeen werd. Bij vorige stakingen was het telkens gekomen tot hardhandig treffen tussen politie en stakers. Met spanning werd afgewacht of Ter Laan dit als hoofd van de politie zou kunnen vermijden. Door zijn zorgvuldig manoeuvreren bleef de rust op straat, uitgezonderd enige kleinere opstootjes, gehandhaafd.
In 1929 brak opnieuw een houtwerkersstaking uit. Ditmaal kwam het tot felle botsingen tussen de stakers, die werkwilligen naar- en van hun werk begeleidden, en de politie. De populariteit van de rode burgemeester bij de Zaanse arbeiders werd hierdoor aangetast, maar Ter Laan zou tot zijn pensionering in 1937 burgemeester van Zaandam blijven. Behalve als politicus heeft Ter Laan zich intensief bezig gehouden met de dialectologie en folklore, in het bijzonder die van Groningen, op welk gebied hij een aantal belangrijke werken publiceerde.
In 1929 verscheen van zijn hand het Nieuw Groninger Woordenboek, in '28 en '30 twee delen van zijn Groninger Overleveringen, in '53 de Proeve van een Groninger Spraakkunst en in '54 en '55 twee delen van een Groninger Encyclopedie. In 1962 tenslotte zag zijn monumentale Geschiedenis van Slochteren het licht. Kornelis ter Laan overleed in Utrecht op 6 maart 1963. In Slochteren, welke gemeente hem tot ereburger benoemde, is voor zijn 80e verjaardag in 1951 een gedenkteken voor hem opgericht. Daarbij kreeg hij een bank aangeboden, die helaas in de vaart van de dorpsvernieuwing is verdwenen.