Professionele muziekbeoefening
Door particulieren, kunstkringen, de departementen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, de Stichting Moderne Muziek, Jeugd en Muziek en de Zaandamse Gemeenschap werden in de Zaanstreek vele concerten georganiseerd. Bewondering verdient de Zaanse Kunstkring, die direct na de Tweede Wereldoorlog concerten van zeer hoge kwaliteit in vooral de Oostzijderkerk en De Doofpot (beide Zaandam) organiseerde. De toenmalige voorzitter, de leraar L. Zoeter, slaagde erin een aantal zeer groten uit de internationale muziekwereld in Zaandam te doen optreden, onder wie de pianiste Clara Haskil, de pianist Stefan Askenase, Myra Hess, Maria Therese Fourneau, Noemie Perugia en Adrian Aesbacher.
Na de opening van De Speeldoos op 3 januari 1970 berustte de organisatie van de concerten in hoofdzaak bij de programma-adviescommissie van deze instelling. De concerten werden meestal gehouden in de diverse kerken, waarbij vooral de Oostzijderkerk een belangrijke plaats innam. Naast optredens van solisten en kamermuziekensembles werden door het Noordhollands Philharmonisch Orkest jaarlijks enkele concerten gegeven in Zaandam, aanvankelijk in de Oostzijderkerk, later in De Speeldoos, waarbij de Zaanstreek kon kennismaken met vele nationaal en internationaal bekende solisten. Ook diverse Zaanse musici zijn met het orkest opgetreden zoals:
Een aparte plaats in het Zaanse concertleven wordt ingenomen door de orgelconcerten. Naast concerten door organisten van buiten de Zaanstreek speelden daarbij ook de Zaanse organisten een belangrijke rol zoals:
- Jan Zwart en zijn zonen
- Dirk Jansz Zwart,
- Willem Hendrik Zwart,
- Jaap Zwart,
- Klaas Romkes,
- Marie van Harlingen-Praag,
Vermeldenswaardig zijn verder de sfeervolle concerten bij kaarslicht zoals die gegeven worden in de Nederlands Hervormde Kerk in Jisp en de maandelijkse concerten door het Zaans cantatekoor en -orkest onder leiding van Jan Pasveer in de Bullekerk in Zaandam.