Verzamelnaam voor een groot aantal sporten, waarvan het merendeel afkomstig is uit het Verre Oosten. Westers zijn de vechtsporten Boksen en Worstelen en de krijgskunsten Handboogschieten schermen (zie: Achilles) en Schietsport.

Dit artikel beperkt zich tot de Oosterse vechtsporten, die vanaf de jaren vijftig in de Zaanstreek zijn beoefend. In totaal worden in Nederland zo'n vijftig, dikwijls sterk op elkaar gelijkende, vechtsporten beoefend. In de Zaanstreek zijn dat er vijftien. Onder invloed van de internationale successen van de Utrechter Anton Geesink (de eerste niet-Japanse wereldkampioen judo in 1961 en winnaar van Olympisch goud in 1964) groeide vanaf de jaren zestig de belangstelling voor judo snel.

Tegenwoordig geldt judo algemeen als geaccepteerde sport, in tegenstelling tot een aantal andere Oosterse vechtsporten. Door onbekendheid met de regels, de kleine, niet-officiële en elkaar dikwijls beconcurrerende bonden, en doordat zij soms met de 'onderwereld' worden geassocieerd, heeft een aantal Oosterse vechtsporten een slechte naam. Desondanks is Nederland in een aantal vechtsporten het meest vooraanstaande land buiten het oorsprongsgebied.

De Zaanstreek is in het Japanse Kyodo (of: Kiodo) en het Indonesische Pencak Silat (of: Pentjak Silat) belangrijk. Judo behoort, evenals .Ju Jutsu (of: Jiu Jitsu) en karate do (meestal kortweg: karate), tot de wapenloze Japanse vechtkunsten. De eerste Zaanse judoclub werd 'Hikari' (de weg naar het licht), die in 1958 uit de Katholieke Levensschool voortkwarn. De eerste dojo (leslokaal, meditatiehal) was gevestigd in de voormalige St. Bonifatiusschool. Toen de r.k. Hikari allengs meer niet-katholieke leden kreeg werden de statuten gewijzigd. In 1974 kreeg de vereniging de beschikking over een eigen gebouw aan de Ds. Martin Luther Kingweg te Zaandam. In 1989 had de vereniging circa 650 leden; 70% van de leden beoefende judo, 20% karate, 5% jiu jitsu en 5% conditietraining. Hikari is landelijk bekend door de organisatie van de 'Open Zaanse' (sinds 1981), met 1200 judoka's van tientallen sportscholen. In de jaren '60 ontstond een aantal sportscholen. Onder leiding van sportschoolhouder Simon van den Nieuwendijk, Simon van den werd in 1964 de Judoclub (later: Budoclub) Krommenie opgericht, die uitgroeide tot een vereniging met circa 300 leden. Van den Nieuwendijk (1937-1987) had op 17-jarige leeftijd karate in de Zaanstreek geïntroduceerd, welke sport sedert 1963 in zijn sportschool beoefend kon worden. Budoclub Krommenie was waarschijnlijk de eerste vereniging waarbinnen karate werd beoefend. In 1989 beoefende ongeveer een derde deel van de leden van Krommenie karate, voorts telde de vereniging 80 judoka's, 70 beoefenaars van yoga en 60 deelnemers aan damesgymnastiek. Simon van den Nieuwendijk werd de belangrijkste promotor van de Budosport (de verzameling van de Japanse gevechtskunsten) in de Zaanstreek. Naast karate introduceerde hij in de Zaanstreek: iaido (zwaardtrekkunst). jodo (kunst van het stokvechten), kendo (tweehandige schermkunst), kuydo (kunst van het boogschieten) en kobudo (technieken met verschillende slag-, gooi- en steekwapens). Uitgezonderd karate kennen deze sporten overigens niet veel beoefenaars. Karate wordt ook beoefend binnen “Choku', hier wordt (in tegenstelling tot Hikari en Krommenie en sportschool Van den Nieuwendijk) de harde-stijl van karate beoefend. Choku werd opgericht in 1979 en had in 1989 125 leden. Er kon toen ook de Koreaanse vechtkunst taekwando (trap- en stoottechnieken) worden beoefend, evenals de Japanse kobudo nunchaku (techniek met de dubbelstokvlegel, twee houten heften met daartussen een ketting). Taekwando werd ook beoefend binnen de in 1983 opgerichte vereniging “To-san', die in 1989 80 leden telde. In de Indonesische verdedigingskunst Pencak Silat neemt de Zaanstreek een vooraanstaande plaats in. De Krommenieër Don Kessing leidde binnen zijn club “Manyang' (opgericht in 1978) een aantal Europese kampioenen op. Een aantal leden van Manyang verenigde zich te Krommenie in “Seni-Tiga' (50 leden in 1989). Behalve de hiervoor behandelde vechtsporten worden full-contact-karate en kickbocksen door een aantal Zaankanters beoefend. In laatstgenoemde sport behoorde de Krommenieër André Mannaart in 1989 tot de wereldtop. Ger .lan Onrust Literatuur.' J .J . Brakel, Oosterse gevechtsportengids 1988-1989, Den Haag 1988.