Zaanse Schans
Sinds de jaren vijftig van de 20e eeuw ontwikkeld buurtje met woningen en andere gebouwen, vrij toegankelijk en ontworpen om de ooit in de Zaanstreek ontstane bouwstijlplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBouwen in de Zaanstreek
Het streekeigene van de Zaanstreek is in het bijzonder tot uiting gekomen bij het bouwen. Dit werd veroorzaakt doordat, in tegenstelling tot de rest van Nederland, in het gebied tussen Amsterdam en Alkmaar, waarbinnen de Zaanstreek is gelegen, de bodem een te geringe draagkracht had om zware stenen gebouwen te kunnen dragen. Vanaf het begin van de permanente bewoning van de Zaanstreek in de 11e eeuw tot aan het jaar 1901, toen het bouwen van hout in het gehele land werd … en -trant voor de toekomst te behouden. De Zaanse Schans ontwikkelde zich aanvankelijk onbedoeld tot mondiaal bekende toeristische bestemming met jaarlijks bijna twee miljoen bezoekers in 2016. Het buurtje verrees in een hoek van de Kalverpolder, begrensd door Kalverringdijk en Leeghwaterweg. Het terrein heeft een oppervlakte van ongeveer acht hectare en is gecompleteerd door de overplaatsing van een zestal molens naast de bestaande De Bonte Henplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHen, de
Runmolen te Oostzaandam. De eerste vermelding dateert uit februari 1664. Hij heeft gestaan aan de Kalverringdijk, ten noorden en op enige afstand van de tegenwoordige Julianabrug, en werd in 1728. na blikseminslag, door brand verwoest. Op zijn erf werd later pelmolen De Grauwe en De Osplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOs, de
Oliemolen te Oostzaandam. De eerste vermelding dateert uit mei 1663. Hij werd vele jaren gebruikt voor het verwerken van cacao-afval. In 1916 werd hij onttakeld en in het vervolg aangedreven door een elektromotor. Het riet van de romp werd later vervangen door hout. De romp en de schuur van De Os zijn nog aanwezig aan de langs de Kalverringdijk aan de Zaan.
Het ontwerp van de Zaanse Schans is afkomstig van de hand van de Zaandamse architect Jacob Schipperplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchipper, Jacob
Zaandam, 19 december 1915 - Zaandijk, 20 juli 2010
Architect BNA te Zaandam Jaap Schipper ontving zijn opleiding aan de HTS te Haarlem in 1935 en de Academie van Bouwkunst te Amsterdam in 1942. In 1935 werd hij als stedebouwkundig tekenaar bij de gemeente Velsen aangesteld, vervolgens van 1943-45 als stedebouwkundige bij de Dienst Noordoostpolder Werken te Zwolle en van 1946 tot 1948 als assistent van Ir. W. van Tijen aan de herbouwplannen van Velsen en IJmuiden. In 1948-'49 w…. Hij kreeg in 1947 de Prix de Rome voor bouwkunst, waaraan een studie-opdracht voor een project in zijn geboortestreek was verbonden. In de jaren vijftig van de 20e eeuw gaven liefhebbers van Zaanse historische monumenten, kennisdragend van Schippers ontwerp en bezorgd om de snelle verdwijning van Zaans schoon, de eerste aanleiding tot de oprichting van de Stichting de Zaanse Schansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigStichting de Zaanse Schans
De Stichting Zaanse Schans is opgericht 1 oktober 1961 door zeven Zaangemeenten: Assendelft, Koog aan de Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk. Het doel was de bevordering en totstandkoming van een typisch Zaanse Woonbuurt op een gebied in het uitbreidingsplan Zaanse Schans van de gemeente Zaandam.. Hierin werkten de verschillende Zaanse gemeenten en een aantal particuliere organisaties samen om het door Schipper geopperde idee gestalte te geven. Dankzij steun van het rijk, de provincie, gemeenten, het bedrijfsleven en de vereniging Vrienden van de Zaanse Schans, vanaf 1992 Vrienden van het Zaanse Huisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrienden van het Zaanse Huis, Vereniging
In 1961 als Vereniging Vrienden van de Zaanse Schans opgerichte organisatie, die zich aanvankelijk steunverlening aan de Zaanse Schans ten doel stelde. Het ledental steeg tot boven de duizend en de vereniging kon in jaarlijkse afdrachten in totaal ongeveer f 250.000,- aan de totstandkoming van de Schans bijdragen. geheten, kon de Zaanse Schans vanaf 1961 worden gerealiseerd.
Deplorabele staat
Tientallen historische 17e- tot 19e-eeuwse houten huizen en panden, waarvan een aantal in deplorabele staat, werden uit hun oorspronkelijke omgeving naar de Kalverpolder overgebracht, hetgeen soms tot spectaculair transport leidde. Daar werden zij nauwkeurig gerestaureerd en na gereedkomen in huur uitgegeven. De Zaanse Schans was uitdrukkelijk bedoeld als woonbuurtje. Daarnaast verrezen er ook gebouwen, zoals het voormalige weeshuis van Westzaan, waaraan een kopie van een nog bestaand vleethuisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVleethuizen
Benaming van de 17e- en 18e- eeuwse pakhuizen, die ten behoeve van de walvisvaart in gebruik waren 'Vleet' was een synoniem van 'vloot' (Boekenoogen, De Zaanse Volkstaal), in ruime betekenis werd er de gehele uitrusting mee bedoeld die voor de Groenlandvaart gebruikt werd. In de vleethuizen werden harpoenen en andere benodigdheden, roeiriemen en tuigage, alsmede proviand opgeslagen. werd gebouwd dat de functie van restaurant kreeg, een replica van de kruidenierswinkel van Albert Heijn, een vroeger koopmanshuis dat ten dele werd ingericht met stijlkamers, andere woningen waarin het museum Zaanse Tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigMuseum Zaanse Tijd
Op 3 februari 1976 door ZKH prins Claus geopend museum aan de Kalverringdijk 3 op de Zaanse Schans, gevestigd in een 18e-eeuws wevershuis dat aan de Dorpsstraat in Assendelft stond. Het museum kwam tot stand op verzoek van het gemeentebestuur van en het Bakkerijmuseumplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBakkerijmuseum In de Gecroonde Duijvekater
In de Zaanse Schans (Zeilenmakerspad 4) ingerichte kleine museumwinkel met l9e-eeuws interieur, annex oude bakkerij. Het uit 1658 daterende huis is in de zomer van 1970 naar de Schans verplaatst van het Hazepad te Zaandijk. Daar was het pand al sinds 1753 als bakkerij in gebruik geweest. De winkel is geschonken door. In de Gecroonde Duijvekater werden ondergebracht, een theekoepel waarin zich een tingieterij vestigde, Kijkschuur De Lelie, een voormalig pakhuis, een scheepswerfje, een vaarboerderij, molens en pakhuizen.
Er werden paden en een Zaanse tuinplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigZaanse tuinen
De toenemende bebouwing, vooral langs de Zaan, maakte dat er in de 17e eeuw steeds minder ruimte voor tuinaanleg overbleef. De erven voor en achter de huizen waren over het algemeen niet groot. Onbebouwde kavels aan de paden werden gebruikt als weiland, bleekveldjes en boomgaarden. Bij de grotere en duurdere huizen werden echter, voor zover er ruimte was, vooral in de 18e en 19e eeuw fraaie tuinen aangelegd. Wanneer dit (bij inverdan staande huizen) een voortuin betrof, werd dez… aangelegd. Het geheel kreeg na enkele jaren officieel de naam Zaanse Schans, ontleend aan de door Vrijbuitersplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVrijbuiters
Zaankanters, die in de Spaanse tijd, de tijd van 1572 tot 1576 waarin de Zaanstreek gedeeltelijk door troepen in Spaanse dienst bezet was, door ongeregelde aanvallen de Spaanse bezetters zoveel mogelijk schade probeerden te berokkenen. Zowel de Spanjaarden als de Staatsen maakten gebruik van de Vrijbuiters die achter de vijandelijke linies opereerden. Hun taak was zoveel mogelijk buit te vergaren, zoveel mogelijk verwarring te stichten, alsmede personen te ontvoeren die voor losgeld… verdedigde Kalverschansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchans
Open of gesloten verdedigingswerk in het veld. Schansen kwamen in heel Europa voor. Bij oorlogsvoering in vooral dunbevolkte gebieden konden zij van groot strategisch belang zijn. In de Zaanstreek, het drassige Zaanse polderland leende zich uitstekend voor verdediging met schansen, waren schansen vooral van belang in de, die in de Spaanse tijdplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpaanse tijd
Lokale aanduiding voor de jaren 1572 tot en met 1576, de tijd waarin de Zaanstreek gedeeltelijk door troepen in Spaanse dienst bezet was. Feitelijk is het een foutieve naamgeving van de eerste jaren van de opstand in de Nederlanden tegen de toenmalige vorst, op korte afstand van het huidige Zaanse buurtje was gelegen. Bij de Schans werd door de gemeente Zaanstad een parkeerterrein aangelegd. Dit laatste was noodzakelijk, want de nauwelijks door de initiatiefnemers verwachte stroom toeristen groeide geleidelijk tot ettelijke miljoenen bezoekers uit binnen- en buitenland per jaar, vooral nadat touroperators het Zaanse buurtje in hun programma's hadden opgenomen.
Tweeslachtigheid
Dit had tot gevolg dat, bijvoorbeeld door een klompenmakerij, een kaasboerderij, een uitspanning en enkele souvenirwinkels, een meer commerciële exploitatie werd nagestreefd. Dit was in de aanvankelijke opzet niet voorzien, zodat onbedoeld een zekere tweeslachtigheid of vaagheid in het beheer en beleid van de Zaanse Schans kon worden geconstateerd. Door enerzijds de idealistische opzet en de belangen van de bewoners, die een rustige leefomgeving op prijs stellen, en anderzijds de zakelijke belangen van toegelaten exploitanten, ontstond de vraag hoe in de toekomst het Zaanse buurtje zich zonder aantasting van de gegroeide situatie zou kunnen ontwikkelen.
De belangentegenstellingen vormden tenslotte de aanleiding tot het instellen van een commissie die het rapport 'Spijkers met koppen' in 1990 samenstelde, met een reeks aanbevelingen voor het toekomstige bestuur, beheer en beleid van de Zaanse Schans. In hoeverre de aan deze studie verbonden conclusies praktisch zullen worden verwezenlijkt, was nog onduidelijk. Inmiddels is wel het inzicht gegroeid dat het verplaatsen van historische panden tot verschraling van hun oorspronkelijke omgeving leidde, zodat slechts bij hoge uitzondering nog toevoegingen op deze wijze mogen worden verwacht.
Zaans Museum
In 1998 werd het Zaans Museum in de nabijheid van de Zaanse Schans geopend, in 2009 uitgebreid met het Verkade Paviljoen.