Ambacht, uitgeoefend in de 17e en vooral 18e eeuw ter kunstige versiering in hout van schepen, gevels, kerkinterieurs enzovoort. De in de Zaanstreek bedreven beeldsnijderij, vooral nog zichtbaar in de kuiven en de verdere versieringsmotieven (bijvoorbeeld guirlandes, bloemkransen en vazen) op de houten gevels van historische huizen, wordt algemeen in verband gebracht met de ambachtslieden die zich met het oog op de scheepsbouw in Zaandam hadden gevestigd. Dit vermoeden wordt versterkt doordat de versieringen (aan woningen) geen verband met de bouwconstructie hebben, maar in de meeste gevallen als zelfstandige, volkomen losstaande opzetstukken zijn toegepast, zoals dit ook in de scheepsbouw bij de bekroning van een spiegel (= achtersteven) of in een kajuit gebruikelijk was. Over het beeldsnijwerk ten behoeve van de scheepsbouw en over de makers daarvan is weinig bekend.

Sipke Lootsmaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLootsma, Sipke

Roordahuizen, 9 januari 1888 - Zaandam 15 mei 1940 Sipke Lootsma 1888 - 1940 Leraar geschiedenis, archiefonderzoeker en publicist. Hij was de eerste die de geschiedschrijving van de Zaanstreek wetenschappelijk benaderde.

Sipke Lootsma werd 9 januari 1888 geboren in Roordahuizen als zoon van Rients Klazes Lootsma en Aaltje Westra. In 1906 legde Lootsma het akte-examen Vrije- en Orde-Oefeningen der Gymnastiek met succes af. In 1907 gevolgd door het akte-examen Lager Onderwijs. Op… vond in protocollen en veilboeken acht namen van in Zaandam gevestigde beeldsnijders, terwijl hij ook enkele 'beeldhouwwinckels' aldaar noemt. Op afbeeldingen van walvisvaarders en andere in Zaandam gebouwde schepen is vaak duidelijk het lofwerk op de spiegel zichtbaar. Ook boegbeelden zullen door dezelfde ambachtslieden zijn vervaardigd, alsmede de versieringen in de (commandeurs-) kajuit en die op naam- en wapenborden enzovoort. 'Het fluytschip (…) hebbende het beelt van Margaretha, met letteren daeronder, ook het wapen van de koningh van Engelandt agter` (verklaring, Zaandam 1675). Het is inderdaad aannemelijk dat een aantal zelfstandige beeldsnijders ten dienste van de scheepsbouw werkte en zich tussentijds in hun werkplaatsen bemoeide met de vervaardiging van gevelversieringen. Bovendien zullen zij zich dan ook hebben bezig gehouden met het snijwerk aan kasten, klokken, sleden en dergelijke. Te denken valt ook aan snijwerk aan kerkmeubelen.

S. Hartplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHart, dr. Simon

Zaandam 24 maart 1911 - Amsterdam 27 september 1981

Zaans historicus en publicist. Hart heeft meer dan honderd publicaties op zijn naam, een groot deel daarvan betrof de economische geschiedenis van de Zaanstreek en Amsterdam. Zijn schrijft hierover (in een verhandeling over de bouw van de Evangelisch-Lutherse kerk aan de Vinkenstraat te Zaandam): 'In de latere jaren (d.i. na 1699) verkreeg de kerk zijn prachtige kerkmeubelen, die om hun houtsnijwerk bekend zijn. Er woonden toen verscheidene beeldhouwers in Zaandam, die het snijwerk aan schepen en schegbeelden verzorgden. Helaas is weinig werk van hen bewaard gebleven. Met de vergankelijke schepen vergingen de door hun gewrochte beelden. Het snijwerk van de kerkmeubelen, zoals de balustrade voor het orgel en het doophek, kan getuigen van hun kunstzin en vaardigheid'.

Bleef een deel van het beeldsnijwerk in kerkinterieurs bewaard, dat aan de gevels van vele Zaanse huizen ging verloren, grotendeels doordat deze in de 19e en 20e eeuw zijn afgebroken, anderdeels doordat hout in weer en wind een vergankelijk materiaal is. Dit noodzaakte, toen eenmaal werd beseft dat de Zaanse bouwstijl om cultuurhistorische redenen nog zoveel mogelijk bewaard moest blijven, tot restauratie, ook van het beeldsnijwerk. In verband daarmee heeft A.O. Bruckerplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBrucker, Alfred Oskar

(Aalen, Oostenrijk, 1910 - Zaanstad 12-04-1993)

Beeldend kunstenaar, aanvankelijk schilder en tekenaar, later vooral beeldhouwer en modelleur. Brucker woonde en werkte in Aalen, Heilbronn, Stuttgart, Zaandam en Koog. Hij volgde beeldhouwlessen aan de Akademie (1930-1932) en ging vooral beelden en ornamenten in hout vervaardigen. Deze betrokkenheid bij de, een bekwaam houtsnijder die jarenlang als conservator aan het Molenmuseum te Koog was verbonden, zeer veel beeldsnijwerk vernieuwd en ook bijvoorbeeld snijramenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSnijramen

In een aantal Zaanse koopmanshuizen, afhankelijk van de bouwperiode, toegepaste bovenlichten (ramen boven de toegangsdeur), die rijk zijn versierd met snijwerk. Bestonden deze bovenlichten voordien nog uit glas-in-lood-raampjes, aan het einde van de 18e eeuw ontstond - in overeenstemming met het toen heersende stijlgebruik - de neiging tot versiering met snijwerk in hout, kleurig geschilderd en soms van bladgoud voorzien. Dikwijls werden voor de versieringen allegorische voorstellinge… voor bovenlichten in de Zaanse Schans uitgevoerd. Dit veel technisch inzicht, vaardigheid, kunstzin en kennis van stijlelementen vergende werk wordt thans voortgezet door ondermeer de in Zaandam gevestigde J.S. (Joep) van Houts.

Zie ook: Economische geschiedenis 2.5.6plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800

2.1 Economische expansie l

Ondanks de stedelijke tegenwerking geraakte de economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1580 in een stroomversnelling. De periode 1580-1650 was een tijdperk van explosieve en veelzijdige uitbreiding van economische bedrijvigheid. Het was een tijd waarin het lot van de Zaanse economie onverbrekelijk verbonden werd met het lot van de Amsterdamse stapelmarkt. De Zaanstreek werd meegezogen in de voor….

Literatuur:

• S. Lootsma, Historische Studiën over de Zaanstreek I;
• Th. M.van der Koogh, in De Zaende 1948;
• S. Hart in De Zaende 1949;
• J.Schipper en S.de Jong, Gebouwd in de Zaanstreek.