Il borgomastro di Saardam [ZaanWiki]

Il borgomastro di Saardam, De burgemeester van Zaandam, is een speelse opera die de Italiaanse componist Gaetano Donizetti in 1827 voor Napels componeerde. Het stuk droeg als ondertitel ook wel Les Deux Pierres. Twee op het oog onverenigbare steden, Napels en Zaandam worden in Donizetti’s vroege, komische opera samengebracht door de Russische Czaar Peter de Groteplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCzaar Peter de Grote

Czaar Peter, Peter I Aleksejevitsj de Grote (1672-1725) Czaar sedert 1682 en 'alrussisch keizer` vanaf 1721 uit het Huis Romanov, die in 1697 een week in de Zaanstreek verbleef en nadien de streek enige malen kort bezocht. Rond verblijf en bezoeken, waarvan het belang altijd zwaar is overschat, hebben zich de nodige legendes gevormd. Het om wie dit werk feitelijk draait. Als Pjotr Michaejlov verbleef de vorst van 18 tot 25 augustus 1697 incognito in Zaandam om het vak van scheepstimmerman te leren. Hij bewoonde daar een eenvoudig houten achterhuisje van een vroegere knecht, Gerrit Kist.

De ruim twee meter lange gestalte trok de aandacht van veel Zaandammers die zo nieuwsgierig rond het huisje bleven stommelen en gluren dat de Czaar na acht dagen besloot zijn heil in Amsterdam te gaan zoeken. Daar nam hij na vier maanden timmeronderricht op de werf van de VOC het getuigschrift van scheepstimmerman in ontvangst.

Jan Schaap

De tweede akte van Donizetti’s komische opera speelt zich bij dat huisje af, dat later internationaal op de kaart komt te staan als het Czaar-Peterhuisjeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCzaar Peterhuisje

Zeventiende-eeuws arbeidershuisje aan 't Krimp te Zaandam, waar Czaar Peter in 1697 een week verbleef. Het huisje wordt jaarlijks door zo'n 10.000 personen bezocht, onder wie een flink aantal Russen. Het in 1632 gebouwde houten arbeidershuisje werd tot 1780 in tweeën bewoond. Na die tijd werd het pand een bezienswaardigheid. Graaf Orlow, commandant van de Russische vloot, was in 1780 de eerste adellijke bezoeker, nadien zouden er velen volgen.. Donizetti bezocht het pand nimmer, zijn librettist Domenico Gilardoni baseerde zich gemakshalve op het Franse toneelstuk 'Le bourgmestre de Sardam' uit 1818.

Dankzij dirigent Jan Schaapplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchaap, Jan

Zaandam 18 mei 1928 - Wormerveer 26 mei 2014

Jan Schaap, dirigent en docent directie harmonie en fanfare. Jan Schaap studeerde klarinet, theorie en koor- en orkestdirectie aan het Utrechts Conservatorium. Aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag behaalde hij het diploma directie harmonie en fanfare. In Madrid studeerde hij bovendien orkestdirectie bij Igor Markevitsj. en regisseuse Mieke de Goejeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGoeje, Mieke de

Wieringen 29 mei 1916 - 1998

Maria Anna Jacoba Petronella de Goeje, balletdanseres en -pedagoge, later regisseuse van Opera Zaanstad.

In de Zaanstreek was de balletdans als kunstvorm tot 1930 onbekend. In dat jaar mocht de in Zaandam wonende Mieke de Goeje, die in 1924 als achtjarige haar dansloopbaan was begonnen bij Gertrud Leistikow, solistisch optreden in Leistikow's voorstellingen in de Stadsschouwburg te Amsterdam en in Diligentia te Den Haag. Hierna werd zij door veel … kreeg het werk in 1973 weer kleur. Schaap creëerde aan de hand van Donizetti’s manuscript een moderne editie, in nauwe samenwerking met Donizetti-kenner Patric Schmid, de latere leider van Opera Rara. Tijdens de voorbereidingen bleek dat de partituur van Il borgomastro di Saardam nooit was gedrukt. De Milanese muziekuitgeverij Ricordi overhandigde Schaap een microfilm van de autografische partituur. Uit het amper leesbare snelschrift van Donizetti genereerde hij een toegankelijke partituur, een piano-uittreksel en het volledige stemmenmateriaal voor het orkest. Dankzij een oud bewaard gebleven tekstboekje van de Scala kon hij tevens het libretto leesbaar in de partituur aanbrengen.

Speeldoos

Schouwburg De Speeldoosplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSpeeldoos, de

Schouwburg-concertzaal aan de Vincent van Goghweg in Zaandam, met ongeveer 700 zitplaatsen, opende haar deuren op 2 januari 1970 na een bouwperiode van drie jaar. De officiële opening geschiedde door mr. F.J. Kranenburg, commissaris van de Koningin in Noord-Holland, door het mechaniek van een speeldoos in werking te stellen. Er was muziek van het Radio Promenade Orkest o.l.v. Jan Schaap. schotelde haar publiek na 150 jaar vanaf 12 mei 1973 negen historische uitvoeringen voor met dank aan het Gewestelijk Orkest voor Zuid-Holland dat op dit gebied nauwelijks over enige ervaring beschikte. Er volgde een voorstelling die alle verwachtingen te boven ging. Er werd internationaal veel aandacht geschonken aan de zorgvuldig herziene editie. En daarmee werd de kroon gezet op een jarenlange voorbereidende en toegewijde activiteit van vele medewerkenden. Een opera, tevens opgevoerd als één van feestelijkheden rondom de aanstaande vorming van Zaanstad in 1975.

De reconstructie van Schaap is nog altijd de enig beschikbare. Chef-dirigent Giuliano Carella van het Belcanto Festival Orkest, is er niettemin toch met de stofkam doorheen gegaan. Hij voerde op grond van recente musicologische inzichten kleine revisies door en vanuit zijn kennis van het belcanto-repertoire bracht hij hier en daar versieringen aan en wijzigde de orkestratie.

Pleegdochter en lief

Twee in Zaandam verblijvende Peter's spelen de hoofdrol in Il borgomastro di Saardam. Peter Flimann, gedeserteerd uit Peter de Grote's leger en gevlucht naar Holland heeft, tot over z'n oren verliefd, z'n zinnen gezet op Marietta, de pleegdochter en lief van burgemeester Wambett die haar had voorbeschikt met hem in het huwelijk te treden. De andere Peter, Czaar Peter sluit vriendschap met Flimann. De opgeblazen burgemeester voelt nattigheid maar verdenkt de verkeerde Peter. Door de komst van Alle Mahmed, een afgezant van de Turkse regering, ontstaat vervolgens een situatie van grote verwarring en de gebruikelijke dwaze persoonsverwisselingen. Na veel getouwtrek maakt de Czaar zich bekend, neemt de benen naar Rusland en stelt Peter Flimann aan tot bevelhebber van zijn vloot. Waardoor hij alsnog in het huwelijksbootje kan stappen met Marietta.

Tragische afsluiting

Op zaterdag 26 mei 1973 kreeg de reeks voorstellingen van Donizetti's opera De burgemeester van Zaandam een tragische afsluiting. In de pauze had de 70-jarige toneelschilder Frans Mons, die de werkschetsen van het decor vervaardigd had, de laatste hand gelegd aan een portret van Renato Capecchi, die de hoofdrol vervulde. Toen hij het resultaat aan Capecchi toonde en deze van zijn bewondering blijk gaf, kreeg Mons een hartaanval, waaraan hij even later bezweek.

Vooraankondiging