Ondernemersgeslacht in Krommenie in de 18e eeuw. De doopsgezindeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)

Protestants kerkgenootschap, broederschap, van grote betekenis in de Zaanse geschiedenis, zowel doordat de ondernemersstand sinds de 17e eeuw overwegend doopsgezind was als door het feit dat de leefgewoonten der doopsgezinden een stempel drukten op de streekmentaliteit. familie Kuijper is een typisch voorbeeld van een geslacht van rolredersplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRolrederij

De zeildoekfabricage in Krommenie zou niet tot ontwikkeling zijn gekomen zonder het coördinerende werk dat de rolreders verrichtten. De weverij, die al in de 17e eeuw tot bloei kwam, is aanvankelijk - tot ver in de 19e eeuw - in huisindustrie, dus sterk gedecentraliseerd, bedreven./zeildoekfabrikeurs.

Een rolreder bestierde het gehele productieproces van 'canefas¹⁾'. Hij kocht de gedorste hennep, liet die door een hekelaar op loon hekelen en vervolgens beuken in een hennepklopper waarin hij zelf meestal een aandeel had, vervolgens de hennep in zijn eigen ziedhuis koken met potas en drogen op zijn erf. Dit laatste werd gedaan door de ziedhuisknecht, zijn enige personeelslid.

De gedroogde hennep werd tot garen gesponnen door thuiswerksters of in een spinhuis en vervolgens werd het garen aan thuiswevers in loon uitgegeven. De productiemiddelen van een rolreder waren dus betrekkelijk eenvoudig. Hij besteedde vrijwel al het werk uit. Jan Simonsz Kuijper (1676-1709), getrouwd met Aagje Jacobs Lakeman (1676-1728), was zo'n rolreder op de Zuiderhoek van de Padlaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPadlaan

Verbinding tussen het oude centrum van Krommenie en de Vaartbrug, in 1850 aangelegd bij de bouw van de eerste veerbrug over de Nauernasche Vaart. Voordien was er ongeveer op dezelfde plaats een veer naar Wormerveer, dat men vanuit Krommenie via het Wormerveerder pad (een schelpenpad, dat eerder - voor verbreding - 't Padje heette) bereikte. Een zijpad van de hoofdstraat heette vroeger een laan; het weiland langs het Wormerveerder pad werd ook Padlaan genoemd (de naam Padt-laan als landa…. Zijn schoonvader Jacob Jansz Lakeman (1650-1706) was eveneens rolreder en een aanzienlijk persoon in Krommenie.

Na het overlijden van Jan zette Aagje de zaken voort, daarin bijgestaan door Jan Hendriksz Louwe met wie zij later zou trouwen. Drie van haar vier zonen uit haar eerste huwelijk werden rolreder. De oudste zoon, Simon Kuijper (overleden 1746), gehuwd met Aagje Neeltjes en na haar dood met Maria de Vries, had een eigen rolrederij. Evenals zijn beide schoonvaders. De tweede zoon, Jacob Kuyper (overleden 1736), gehuwd met Lysbeth Bootsma, had ook een rolrederij voor eigen rekening.

Na zijn dood zette Lysbeth de zaken voort met de meesterknecht Pieter Dirksz Booy met wie zij later trouwde. Haar zoon Jan Kuijper (1732-1794) zette de zaken voort als de firma Wed. P. Booy & Zoon. Hij trouwde Lysbeth Kaars (1733-1767), dochter van de bekende rolreder Sybrant Jans Kaars en Aagje Jansd Besse. Hun zoon Jacob Kuijper (1763-1812), overigens een vurig en militant patriotplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPatriotten

Groep veranderingsgezinden, die in de Zaanstreek grote aanhang kreeg onder het welgestelde deel van de burgerij in de jaren '80 van de 18e eeuw. De patriotten waren vertegenwoordigd in Burger-sociëteiten, waaruit later de Exercitiegenootschappen of genootschappen van de wapenhandel voortkwamen. De patriotten waren de tegenstrevers van de in de Zaanstreek minder op de voorgrond tredende, verkocht de zaken aan de Amsterdamse firma Buys, de Bordes en Jordan, die het bedrijf opwerkte tot een van de grootste zeildoekaffaires in den lande.

Dochter Grietje (1779-1855) van Jan en Lysbeth trouwde Remmert Laan (1775-1831), de tweede generatie firmant van Wessanen en Laan, en werd daarmee de stammoeder van de Wormerveerse fabrikantenfamilie Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigLaan

Ondernemersgeslacht, met grote economische en maatschappelijke invloed in Wormerveer in de 18e, vooral de 19e, en het begin van de 20e eeuw. De familie Laan behoort niet tot de oudste Zaanse families, die vanaf de 17e eeuw deelnamen aan het industriële leven. Het is een oorspronkelijk agrarisch geslacht, dat nog altijd in Waterland en West-Friesland is vertegenwoordigd.. De derde zoon, Jan Kuijper (1708-1783) ging zijn eigen weg en werd kaashandelaar. Hij trouwde Neeltje Krook (1708-1780). Hun zoon Engel Kuijper (1730-1795) en kleinzoon Jan Kuijper (1766-1846) waren eveneens kaashandelaars.

De vierde zoon, Pieter Kuijper (1708-1775), nam zijn vaders rolrederij over en dreef daarnaast ook een handel in rollen, aangezien zijn ziedhuis onvoldoende capaciteit had. Hij trouwde Bregje van Assem (overleden 1774), dochter van de rolreder Gerrit Jansz van Assem. Hun dochter Etje Kuijper (1736-1781) huwde Jan Kaars (1735-1812), een broer van Lysbeth Kaars (die met zijn neef Jan Jacobsz was getrouwd). Etjes dochter, Bregje Kaars (1775-1803) huwde Hendrik Sijpesteijn en werd de stammoeder van het Krommenieër geslacht Sijpesteijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaars Sijpesteijn

Ondernemersgeslacht in de 18e, 19e en 20e eeuw.

De belangen van de familie Sijpesteijn in de zeildoekfabricage werden geërfd van de familie Kaars. Jan Sijbrantsz. Kaars (1735-1812), zeildoekreder uit Krommenie, was gehuwd met Etje Pieters Kuyper (1736-1781), eveneens stammend uit een rolredersfamilie. Hun dochter Bregje Kaars (1775-1803) trouwde Hendrik Sijpesteijn (1773-1835), zoon van Willem Sijpesteijn (1739-1818) en de zeer vermogende Trijntje Streek. Deze Willem was afko… .

De oudste zoon van Pieter en Bregje, Jan Kuijper (1741-1782) was eveneens rolreder in Krommenie. De tweede zoon Gerrit Kuijper (1744-1775) huwde Neeltje Schenkplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigSchenk, Jan Dircksz

Geboren in 1645 te Wormerveer

Jan Dircksz Schenk is de stamvader van één van de Zaanse families Schenk en grondlegger van de “Aschnegotie” die onlosmakelijk verbonden was met de schelpzandmolen “De Schenker“ Vele familieleden waren aan deze Aschnegotie en de de schelpzandmolen verbonden als, stammend uit de rijke familie Schenk, handelaars in potasplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigPotasbranderij

Potas is de oude naam voor kalium-carbonaat, dat aanvankelijk uit hout - of plantenas werd gebrand , geloogd en in zuivere toestand in potten werd bewaard. Potas werd gebruikt door de blekerijen, vooral die ten behoeve der zeildoekfabricage.

Jacob Honig Jsz. Jr. stelde het ontstaan van de Zaanse potasbranderij na 1680, maar dr. Regtdoorzee Greup-Roldanus, bekend door haar studie over de Haarlemse blekerijen, meende dat al vóór 1650 potas in de Zaanstreek werd gebrand. In 1700 we… en weedas, olieslagers en kaashandelaarsplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaashandel

Belangrijke handelstak, vooral in Wormerveer in de 17e, 18e en 19e eeuw. Daarna door de oprichting van (coöperatieve) kaasfabrieken van minder belang.

Reeds in de 16e eeuw stond de Zaanstreek bekend als een gebied met een grote zuivelproductie. De Italiaanse geleerde Lodovico Guicciardini meldde in een beschrijving van Nederland dat er alleen al in Assendelft 4000 melkgevende koeien waren met een jaarproductie van 5.840.000 liter. Auteur R. Kooijman (zie literatuuroverzicht) becijfe…. Hun zoon Gerrit Kuijper (1768-1797) deed het niet zo best en moest naar het verbeterhuis. De laatste zoon van Pieter en Bregje, Simon Kuijper (1747-1799), gehuwd met Maartje Kool, zocht het in de fabricage van loodwit en vestigde zich in Rotterdam.