Het deel van de Zaan tussen het Eilandplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEiland, het

Benaming voor het twaalf hectare grote eiland in de Zaan dat in 1884 ontstond door doorgraving van het Kattegat, ook wel het Eiland van William Pont, het Pont-eiland en Eiland in de Voorzaan genoemd. Het Eiland ontstond in het kader van de aansluiting van de Zaan op het, de Prins Hendrikkade en de sluis te Zaandam, met andere woorden: het deel van de Zaan vóór de Damplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDam

Straat te Zaandam die zijn naam ontleent aan de Hogedam in de Zaan, waar Zaandam naar werd vernoemd.

De Dam, die de Zaan van het buitenwater, IJ/Zuiderzee, afsloot, was in het zuiden eeuwenlang de enige landverbinding tussen de oostelijke en de westelijke Zaanstreek. Het is niet bekend wanneer de Dam precies werd opgeworpen. Zeker is dat hij er in 1314 was; vermoed wordt dat hij aan het einde van de 13e eeuw werd aangelegd. De Hogedam was van uitermate groot belang voor de ontginning en h…. In het verleden maakte ook het huidige Zijkanaal G. deel uit van de Voorzaan, die toen direct in verbinding stond met het IJ en nabij het Ooster- en Wester-Kattegatplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKattegat, het

Tegenwoordige straat in Zaandam-oost, dwarsstraat van de Zuiddijk richting de Zaan. Zowel in Zaandam als in Loosdrecht heeft men ooit een water die naam gegeven omdat iemand met de bijnaam Kat of de Kat het gegraven had of er langs woonde. Dergelijke soort naamspelingen worden over het algemeen alleen gevormd met de blik schuin gericht naar de aardrijkskundige namen of naamtypen die aan iedereen bekend zijn. In dat geval vormt de overging in het Kerkerakplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKerkerak

Voormalige naam voor de Oude Haven in de Zaan in Zaandam.

Het kerkerak lag tussen de Hem en het latere Eiland. Naar verluidt herinnerde de naam aan de aldaar staande kerk van het verwoeste dorp Oud-Zaanden (1155). Een andere aanwijzing dat deze kerk hier heeft gestaan is dat vissers klaagden dat hun netten stuk gingen door de grafzerken op de bodem van dit gedeelte van de Zaan. (de huidige Oude Haven. zie de afbeelding op blz. 313). Het water Voorzaan-Kerkerak-Timmerrakplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigTimmerrak

Oude naam voor het deel van de Voorzaan tussen de Dam en het Kerkerak. De naam ontstond waarschijnlijk in de 17e eeuw, toen casco`s van aan de Achterzaan gebouwde schepen op de Voorzaan werden afgetimmerd; een rak is een vaarwater. Toen de scheepsbouw zich volledig naar de Voorzaan verplaatste werd het Timmerrak daarvan het middelpunt. De verzanding van het Timmerrak (ook wel Damrak genoemd) was één van de oorzaken van het verval van de Zaanse (of Damrak) was van groot belang voor de Zaanse. en in het bijzonder de Zaandamse, economie. Rond de Voorzaan was een concentratie van de Zaandamse industrie. Het Vissershopplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVissershop

Wijk in Zaandam-Oost, westelijk van de Zuiddijk, zuidelijk van de toevaart naar de Hanenpadsluis.

Het Vissershop ontstond door aanslibbing en werd bij de droogmaking van het IJ en het graven van het Noordzeekanaal geheel drooggelegd en door een dijk beschermd. De naam 'hop' komt in geheel Noord-Holland voor en duidt steeds een door aanslibbing ondieper en kleiner wordend water aan. was de aanlegplaats van de schepen van de Zaandamse zee- en IJ-vissers, op de Ooster- en Westerhem (het huidige Eiland) stonden vele houtzaagmolens en na de verwijdering van de Overtoom (1718) concentreerde ook de scheepsbouwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigScheepsbouw

Nijverheid, het produceren en/of repareren van vaartuigen. Dit kunnen houten, metalen, betonnen en/of kunststof schepen zijn, zowel voor de binnen- als voor zeevaart. De bouw van bijvoorbeeld booreilanden wordt ook tot de scheepsbouw gerekend; deze sector is echter nooit in de Zaanstreek bedreven. zich rond de Voorzaan.

Voorts werden hier de walvisvaarders uitgereed, terwijl via Voorzaan en Grote Sluis de Achterzaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAchterzaan

Het gedeelte van de Zaan, benoorden de sluizen in de Dam te Zaandam, zie voorts: Binnenzaan kon worden bereikt. De open verbinding van de Voorzaan met het IJ had ook een groot nadeel: het havengebied verzandde doordat bij vloed materiaal werd afgezet. De dichtslibbing van de Voorzaan begon al in de late Middeleeuwen. Op soortgelijke wijze verzandde ook de haven van Amsterdam; daar speelde men echter beter in op het dichtslibben van de vaarweg: ieder jaar werden enorme bedragen besteed aan het uitbaggerenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBaggerwerken

In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog was de Zaan ter hoogte van Zaandijk zo ondiep dat de modderbanken op een enkele plek zelfs boven water uitstaken. Over het jaar 1910 werd gemeld

'Op een warme zomerdag kon het gebeuren dat de mensen zich de ogen uitkeken toen daar midden in de Zaan op de modderbank twee jongens zich behaaglijk hadden geïnstalleerd en daar, als gold het de gewoonste zaak van de wereld, thee dronken. van de haven. De Voorzaan is nooit systematisch uitgebaggerd, er waren slechts incidentele pogingen. Al in de 17e eeuw gaf de diepte van het water moeilijkheden: schepen met een diepgang van meer dan 8 voet (2,40 m.) konden de Zaan niet opkomen. In de 18e eeuw namen de problemen verder toe; in 1735 kon de walvisvloot pas laat uitvaren omdat gewacht moest worden op hoog water. De verzanding bedreigde nu daadwerkelijk de economie, ook de scheepswerven werden in hun voortbestaan bedreigd. Daarom namen particulieren het initiatief tot de bouw van een moddermolenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigModdermolen

Het dichtslibben van waterwegen - met name Voor- en Achterzaan - vormt voor de Zaanstreek een voortdurend probleem. Hoewel tegenwoordig de technische middelen voorhanden zijn om de vaarwegen op diepte te houden, is de toepassing ervan dermate kostbaar dat de verschillende overheden de verantwoordelijkheid voor het tijdig.

De investeringen waren groot, het resultaat goed. Toch werd er slechts van 1737 tot 1740 gebaggerd. Het kostte Oost-plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigOostzaandam

Voormalige naam van de bewoningsconcentratie ten oosten van de Zaan nabij de Dam, tot 1795 behorend tot de gemeente Oostzaan, tussen 1795 en 1811 min of meer een zelfstandige gemeente en sinds 1811 deel uitmakend van de stad Zaandam. Oostzaandam behoorde tot de en Westzaandamplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWestzaandam

Westzaandam, vroegere naam voor het ten westen van de Zaan gelegen deel van Zaandam, dat deel uitmaakte van de Banne van Westzanen. Het dorp is, in tegenstelling tot Oostzaandam, nooit zelfstandig geweest, en dat terwijl het in de loop der geschiedenis in economisch opzicht en wat betreft het aantal inwoners belangrijker werd dan zijn 'overbuur'. De oorzaak van de aanvankelijke, tot 1811 in stand gebleven scheiding tussen West- en Oostzaandam was eenvoudigweg dat de dorpen in versc… te veel geld om door te gaan. Daarna ging het werk in een paar jaar weer teniet. In 1780 stond Adriaan Roggeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigRogge, Adriaan Jansz

Zaandam, 3 mei 1732 - Zaandam, 22 juli 1816

Vooraanstaand koopman te Zaandam, touwslager, papiermaker, zeehandelaar. Zie ook: geslacht Rogge.

Adriaan Rogge, de oudste zoon van Jan Lijnstz Rogge en Engeltje Adr.d. van Wimmenum, werd in 1759 directeur van de aan de wieg van een tweede poging tot verbreding en verdieping van de Voorzaan, die hij BuitenZaan noemde. Deze poging was iets structureler: er werden een paar kunstwerken opgericht, die het bezinksel op moesten vangen. Geld was weer spelbreker: het uitbaggeren kon niet met regelmaat worden herhaald. Hoewel niet aan is te geven in welke mate de dichtslibbing van de Voorzaan een factor is geweest in de neergang van de Zaanse handel en nijverheid vanaf de tweede helft van de 18e eeuw, is het wel zeker dat de moeilijkere bereikbaarheid van de streek daartoe heeft bijgedragen. De verzanding ging tot 1870 (bouw van de sluizen bij Schellingwoude) door. In dat jaar werd het IJ, en daarmee de Voorzaan, van de Zuiderzee afgesloten. In de daarop volgende jaren volgden de aansluiting op het Noordzeekanaal en de verlegging van de loop van de Voorzaan, zie daarvoor: Havenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHaven

Waterstaatkundig werk met economische functie, natuurlijk ontstaan en aangepast, of gegraven. In een haven kunnen schepen afmeren om geladen of gelost te worden. Voor de Zaanstreek had vanaf de 17e eeuw het gebied rond de Voorzaan de belangrijkste havenfunctie. Voor de economische ontwikkeling van de Zaanstreek was de natuurlijke haven in dit gebied van grote betekenis, terwijl het dichtslibben ervan de economie negatief beïnvloedde.

Zie ook: Economische geschiedenis 2.6.2plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigEconomische ontwikkeling van de Zaanstreek in de periode 1580-1800

2.1 Economische expansie l

Ondanks de stedelijke tegenwerking geraakte de economische ontwikkeling van de Zaanstreek na 1580 in een stroomversnelling. De periode 1580-1650 was een tijdperk van explosieve en veelzijdige uitbreiding van economische bedrijvigheid. Het was een tijd waarin het lot van de Zaanse economie onverbrekelijk verbonden werd met het lot van de Amsterdamse stapelmarkt. De Zaanstreek werd meegezogen in de voor…

Literatuur: S. Hart, De bevaarbaarheid van de Voorzaan. In: De Zaende, zesde jaargang. 1951.