De eerste twee generaties Verkade: E.G. Verkade Sr. en zijn zoons Ericus Gerardus Jr. en Arnold in 1896

Bedrijven waarvoor opeenvolgende generaties van een familie zowel het benodigde bedrijfskapitaal als de leidinggevenden leveren. Van eind 16e eeuw tot in de 20e eeuw hebben familiebedrijven de economische structuur van de Zaanstreek grotendeels bepaald. Van de vele Zaanse familiebedrijven kregen de grote industriële ondernemingen de meeste bekendheid (zie verwijstableau). Daarnaast hebben uiteraard in de agrarische sector, maar ook in de dienstverlening en bijvoorbeeld de walvisvaart veel families van vader op zoon deelgenomen.

Toen na de Spaanse troebelen in deze streken eind 16e eeuw de handel zich wat herstelde, kwam met de komst van de industriemolen een snelle groei van allerhande productiebedrijfjes op gang. Maar de Zaanse ondernemer bleef lang voor alles koopman en handelaar en vaak was het productiebedrijf voor het zakendoen van minder betekenis.

Bovendien hadden de Zaanse ondernemers zeker in de 17e eeuw de neiging hun risico`s te spreiden door belangen te hebben in diverse activiteiten. Zo had Gerrit Jansz Vis (1658-1709) een stijfselmakerij annex -handel, een graanhandel, was hij deelgenoot in een walvisrederij en had hij een aandeel in een oliemolen. Men werkte voor de productie graag in compagnieën, waarbij vaak de grootste aandeelhouder, dan wel een terzakekundige als 'gaandehouder' voor een bepaalde vergoeding het eigenlijke molenbedrijf beheerde.

Ambachtelijke gildestructuren ontbraken, waardoor ieder naar hartelust kon experimenteren of zich allengs specialiseren. Bepaalde families legden zich op een bezigheid toe, zoals vele generaties scheepsbouwers in de familie Rogge, verfhoutmalers van de familie Heyme Visplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVis, Heyme Vis

* Wormerveer * Zaandijk * Heyme Vis

Vis, Heyme

Ondernemersgeslacht, actief in de verffabricage

vanaf het begin van de 17e tot in de 20e eeuw.

De verfhoutmalerij was al van het prille begin van de industriële ontwikkeling in de Zaanstreek vertegenwoordigd. Nadat het Amsterdamse tuchthuis het monopolie had verkregen op het raspen van het verfhout, werd op veel plaatsen - ook in de Zaanstreek - illegaal verfhout gemalen. Zie ook en papiermakers bij de vele takken van de familie Honig(h)plugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigHonig(h)

Ondernemersgeslacht te Zaandijk, speelde vanaf het begin van de industriële ontwikkeling van de Zaanstreek een zeer actieve rol in het bedrijfsleven, oorspronkelijk vooral in de

* papierfabricage, allengs ook als * walvisreders, * verfmalers, * olieslagers, *. Soms ontwikkelde een latere hoofdactiviteit zich aanvankelijk als nevenactiviteit. De vroegste leden van de familie Van de Stadt waren 'waterschippers' die onder meer houtvlotten versleepten over het IJ, waaruit als nevenbedrijf de houthandel ontstond. De sleepactiviteiten werden later geliquideerd, maar de houthandel bleef bestaan. Ook bijvoorbeeld de oliezaken van de familie Kaars Sijpesteijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigKaars Sijpesteijn

Ondernemersgeslacht in de 18e, 19e en 20e eeuw.

De belangen van de familie Sijpesteijn in de zeildoekfabricage werden geërfd van de familie Kaars. Jan Sijbrantsz. Kaars (1735-1812), zeildoekreder uit Krommenie, was gehuwd met Etje Pieters Kuyper (1736-1781), eveneens stammend uit een rolredersfamilie. Hun dochter Bregje Kaars (1775-1803) trouwde Hendrik Sijpesteijn (1773-1835), zoon van Willem Sijpesteijn (1739-1818) en de zeer vermogende Trijntje Streek. Deze Willem was afko… ontwikkelden zich eerst heel bescheiden naast de grote belangen in de zeildoekfabricage en de rederij op Oost-Indië.

Bij het ontstaan van een familiebedrijf speelde de schoonfamilie vaak een beduidende rol. Zo trouwde Cornelis Simon Prins (1771-1843), zoon van een bakker in de Dubbele Buurtplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDubbele Buurt

Bijzondere bebouwingswijze van de dijk langs de Zaan, voor komend te Koog en Wormerveer. Dubbele buurten worden gekarakteriseerd door een grote hoeveelheid huizen dicht bij elkaar. De twee Zaanse dubbele buurten hebben hun oorspronkelijke aanzicht verloren, maar de naam Dubbele Buurt bleef gehandhaafd. Ze ontstonden doordat men bij dreigende dijkdoorbraak langs de oorspronkelijke dijk een tweede waterkering aanlegde. Zo ontstonden twee dijken naast elkaar die beide bebouwd werden. te Wormerveer, met de rijke erfdochter Trijntje Oot (1775-1852) die van haar moeder een fortuin erfde van de familie Vas, waarmee Cornelis zijn olieslagerij De Liefde kon beginnen, die zou uitgroeien tot een der grootste oliefabrieken van West-Europa.

Hendrik Sijpesteijn (1773-1835) huwde Bregje Kaars (1775-1863), waardoor hun zoon Willem Sijpesteijn (1800-1855) de zeildoekrederij van zijn grootvader Jan Kaars kon erven. Hoewel de familie Middelhoven niet onbemiddeld was, ontstond de firma Weduwe Stadlander & Middelhoven uit het houtbedrijf van Hendrik Stadlander, toen diens weduwe Antje van Eys (1747-1820) zich associeerde met haar schoonzoon Jacob Middelhoven (1785-1846).

Een enkele keer werd het bedrijf in vrouwelijke lijn voortgezet, die dan weer de naam van de mannelijke lijn aannam. Een voorbeeld is het verfbedrijf Schoen. Toen Pieter Simonsz Vrouwes, zoon van Aafje Jansz Schoen (1720-1758) en Symon Claasz Vrouwes, de zaken van zijn oom Jan Claasz Schoen (1718-1777) erfde, ging hij zichzelf maar Pieter Simonsz Schoen (1745-1807) noemen en ook al zijn nakomelingen noemden zich Schoen. Een ander voorbeeld is het ontstaan van de olie-activiteiten in de papiermakersfamilie Honig(h), waarbij Gerrit zoon van Stijntje Caescoper(1683-1722) en Cornelis Jacobsz Honig (1683-1755), in de zaken van zijn ongetrouwde oom Gerrit Claes Caescoperplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCaescoper

Ondernemersgeslacht in 17e en 18e eeuw. Cornelis Arisz (1593-1677) te Westzaan, zoon van Arisz Dirksz en Guurtje (1554-1648), was gehuwd met Trijntje Jans (1592-1653). Hij was waarschijnlijk olieslager en bezat 3/8 part in Het Pink te Koog.

Zijn zoon Aris Cornelis Caescoper (1618-1689) woonde in Koog en was ook getrouwd met een Trijntje Jans (1620-1687). Hij was naast olieslager met een part in (1685-1749) werd opgenomen, die hij later tot grote bloei bracht, zich noemende Gerrit Caescoper Honigzoon. Zijn nakomelingen noemden zich echter weer Honig.

De Zaanse ondernemers hadden de naam sober en zuinig te zijn, vaak tweedehands machinerieën te kopen, weinig aan de weg te timmeren en bijvoorbeeld slechts met tegenzin in kantoorruimte te investeren. Wellicht had deze geaardheid te maken met de Doopsgezinde levenshoudingplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDoopsgezinden (Doopsgezinde gemeenten)

Protestants kerkgenootschap, broederschap, van grote betekenis in de Zaanse geschiedenis, zowel doordat de ondernemersstand sinds de 17e eeuw overwegend doopsgezind was als door het feit dat de leefgewoonten der doopsgezinden een stempel drukten op de streekmentaliteit. waartoe velen zich aangetrokken voelden. Om als goede mennonieten 'buiten trouw' te vermijden huwde men veel in eigen kring, waardoor vele kruisverbanden ontstonden tussen de industriële families en vermogens bij vererving streekgebonden bleven. De grootste zorg was de continuïteit van de bedrijven, teneinde ook voor de komende generaties een bestaansmogelijkheid te bieden. Vaak werden de winsten grotendeels ingehouden en kregen de eigenaars maar een zeer bescheiden vergoeding voor hun aandeel.

Ettelijke familiebedrijven hielden op te bestaan bij gebrek aan opvolgers in de familie. Zo stierf het bloeiende houtbedrijf Mats uit met de laatste firmant Cornelis Mats (1853-1896). Het bekende papierbedrijf van de familie Van der Ley werd tenslotte door de aangetrouwde neef Jan van Vleuten voortgezet, die op zijn beurt moest liquideren bij gebrek aan opvolgers. Nog een voorbeeld is dat van Dirk Blaauwplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlaauw, Dirk

(1701-1782) Papiermaker en -handelaar te Wormerveer. Als zoon van eenvoudige mensen, Jan Allertsz. Dral en Neeltie Blaauw, erfde Dirk Blaauw van zijn grootvader van moeders zijde (Dirk Cornelisz Blaauw, naar wie Dirk was vernoemd), de papiermolen de Oude (1701-1782), stichter van het bekende Blaauwe Hofplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlaauwe Hof, het

Hof van oorspronkelijk twintig woningen aan het Hennepad te Wormerveer. In 1766 kocht Dirk Jansz Blaauw van zijn eigen firma een stuk grond waar hij twintig, Loosjes spreekt over 22 woningen, liet neerzetten. Deze woningen waren bedoeld voor op zijn papiermolens werkende arbeiders en hun families. Aan het wonen in het Hof werden door Blaauw wel voorwaarden gesteld; de bewoners moesten gnap en ordentelijk van gedrag zijn. te Wormerveer. Als zoon van eenvoudige mensen kwam hij terecht in papierzaken, die hij met voortvarendheid uitbreidde. Aangezien zijn beide zoons voor hem overleden kwam nog bij het leven van Dirk Blaauw een einde aan diens droom een familiebedrijf te stichten.

Andersom dreigden er ook problemen als er teveel zoons aanspraken lieten gelden. Zo hadden de zeer vermogende Jacob Vis (1748-1828) en Aaltje van Bergen (1782-1830) maar liefst tien volwassen kinderen, waarvan acht zonen. Ook Cornelis van de Stadt (1773-1857) had bijvoorbeeld acht zonen. In beide gevallen werd het familiebedrijf versnipperd, ook al omdat de verschillende molens gemakkelijk als aparte bedrijfjes konden worden geëxploiteerd. Was bovendien, in die tijd althans, een aanzienlijk deel van het familievermogen belegd in staatspapieren, dan zorgde de door Napoleon doorgevoerde tiercering van de staatsschuld ervoor dat daarvan maar een derde overbleef. Als dat dan weer over tien kinderen moest worden verdeeld dan werd voor hen de financiële basis wel erg smal.

Het werd in bepaalde families gewoonte om niet alle zonen in het familiebedrijf op te nemen. Zo volgde bij de familie Duyvis, Teewis Duvvis Jansz (1825-1875) zijn vader Jan Spekham Duyvis (1800-1862) op, terwijl de tweede zoon Jacob Duyvis (geb. 1832) peller werd en stijfselfabrikant. Teewis werd weer alleen door zijn zoon Ericus Gerardus opgevolgd, terwijl de andere zonen spoorwegingenieur, koopman, fabrieksingenieur en arts werden. Ook bij de papiermakersfamilie Van Gelder kwamen de vier zoons van de stichter Pieter Smidt van Gelder (1762-1842), Martinus, Hendrik, Pieter en Arend van Gelder wel in de zaken, maar van de negen kleinzoons in mannelijke lijn werden alleen de oudste zonen van ieder gezin, allen Pieter geheten, in het bedrijf opgenomen. Uiteindelijk werd het papierbedrijf zelfs geheel door de nakomelingen van maar één der firmanten beheerd.

Lang niet altijd konden broers die in een familiebedrijf werden opgenomen het zakelijk goed met elkaar vinden, en moest men besluiten uit elkaar te gaan. Zo besloten Bregtus Kaars Sijpesteijn (1827-1870) en Pieter Hendrik Kaars Sijpesteijn (1834-1903) in 1861 hun firma-contract te beëindigen. Zelfs als de zaken goed gingen werd het bedrijf wel gesplitst, zoals bij de familie Van de Stadt, toen in 1828 na het overlijden van hun moeder Huybert van de Stadt (1786-1814) en Cornelis van de Stadt (1793-1857) besloten werd ieder zijns weegs te gaan.

Maar vaker had het beëindigen van het bedrijf een economische reden, zoals na de Eerste Wereldoorlog bij de rijstpellerijen van de families Kamphuys, Blansplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlans

Ondernemersgeslacht in de 19e en begin 20e eeuw. Dat ondernemerschap in de Zaanstreek niet alleen was weggelegd voor doopsgezinden bewees de Katholieke familie Blans die afkomstig was uit de Katholieke enclaves Haaldersbroek en het Kalf. en Vis. Een enkele maal kon een teruggang worden omgezet in een alternatieve activiteit, zoals de stichting van de Nederlandse Linoleum Fabriek, toen de lijnoliezaken van de familie Kaars Sijpesteijn slecht gingen (zie: Forbo Krommenieplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigForbo Krommenie bv

Fabrikant van linoleum en vinyl, handel in linoleum, vinyl, tapijt, onderhouds-, plak- en egaliseermiddelen, afwerkingsproducten zoals plinten, profielen en lasdraden; statutaire zetel in Krommenie, feitelijk gevestigd te Assendelft.). Ook bij het ontstaan van de grote werkloosheid door het wegvallen van de vraag naar zeildoek ten gevolge van de opkomst van de stoomvaart, is door de Krommenieër zeildoekfabrikanten geholpen bij de financiering van de opkomende blikfabriekenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigBlikindustrie

Economische sector, emballage-industrie. Ontstaan in de 19e eeuw. In de Zaanstreek belangrijk vanaf einde 19e eeuw tot 1970. Zaanlandia Blik te Krommenie is het laatst overgebleven bedrijf. Algemeen Blikindustrie is in Nederland een van de belangrijkste emballage-industrieën, zowel wat betreft productie-niveau als wat betreft de werkgelegenheid. in Krommenie als vervangende werkgelegenheid (zie: Verenigde Blikfabrieken Verblifaplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerblifa (Verenigde Blikfabrieken)

Voormalig blikbedrijf in Krommenie, tot stand gekomen bij een fusie in 1912. De samenstellende bedrijven, Woud & Schaap en Verwer Blikfabrieken waren in strikte zin geen echte familiebedrijven. Beide waren opgericht aan het einde van de 19e eeuw, toen Zaanse bedrijven meer behoefte kregen aan blik als verpakkingsmiddel.).

Waren de bedrijven echter echt succesvol dan verloren ze op den duur hun besloten familiekarakter doordat men een beroep op de kapitaalmarkt moest doen voor de financiering van de groei. Zo werden Wessanen & Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigWessanen nv, Koninklijke

Houdstermaatschappij met groot aantal werkmaatschappijen in binnen- en buitenland. Door middel van de werkmaatschappijen produceert en verhandelt Wessanen voedingsmiddelen. Het hoofdkantoor van het oorspronkelijk volledig Zaanse bedrijf is gevestigd in Amstelveen; in Wormerveer is een vestiging. Wessanen is een der grootste ondernemingen in Nederland., Albert Heijnplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigAhold nv, Koninklijke

Het laatste Ahold-logo De naam Koninklijke Ahold werd gevoerd tot 23 juli 2016, daarna werd Ahold Delhaize de handelsnaam als primaire detailhandelsorganisatie, die levensmiddelen en andere consumentenproducten verkoopt via winkelketens in Nederland als, Van Gelder en Zonenplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGelder Zonen, van

Nederlands papierconcern, waarvan de voormalige papierfabriek Van Gelder Zonen te Wormer, niet alleen deel uitmaakte maar ook de oorsprong vormde. Terwijl elders gevestigde delen van deze onderneming zijn voortgezet, is de fabricage van papier in Wormer bij een algehele sanering in 1981 beëindigd. Zie voor de vroege bedrijfs- en familiegeschiedenis ook en Verkadeplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigVerkade

Ondernemersgeslacht in Zaandam in de 19e en 20e eeuw.

De stichter van het familiebedrijf van Koninklijke Verkade NV Ericus Gerhardus Verkade (1835-1907) werd in Vlaardingen geboren als jongste in een gezin met vier kinderen van de notaris Ericus Gerhardus Verkade (1801-1835) en de Zaanse Geertruida van Gelder (1799-1851). Een maand voor zijn geboorte was zijn vader overleden. Zijn moeder Geertruida verhuisde in 1812 naar haar geboortestreek, waar ze in 1845 hertrouwde met Jan Keg (1798… open vennootschappen, hoewel vaak nog familieleden in de bedrijfsleiding een rol bleven spelen. Daarnaast werden succesvolle familiebedrijven vaak overgenomen door multinationals en werd langs die weg de financiering veilig gesteld, zoals bij Crok & Laanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCroklaan bv

Producent en verwerker van oliën en vetten, met name cacaoboter vervangende vetten, te Wormerveer; oorspronkelijk zelfstandig, na eerdere wisseling van eigenaar sinds 1971 onderdeel van het Unileverconcern, en sinds 2002 behorend tot de Maleisische IOI Group., Duyvisplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigDuyvis

Ondernemersgeslacht, reeds bekend in de 16e eeuw, vooral actief in de 19e en 20e eeuw. De familie Duyvis stamt van het geslacht Duven af, dat al lang geleden in de Zaanstreek woonde en werkte. Jan Duven had omstreeks 1365 al visrechten in Jisp en Nek: zijn nageslacht woonde in Assendelft, waar Havick Jans Duven (ca. 1510-ca. 1580) een zoon had, genaamd Gerrit Havicz (1550-1614) die trouwde met Trijn Claes Duyves (geb 1635), dochter van Claes Cornelis alias Claes Duyves, schepen te Assend…, Gerkens Cacao Industrie bvplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigGerkens Cacao Industrie bv

Cacaofabriek en -handel, en oorspronkelijk oliën- en vettenraffinaderij, te Wormer en Zaandam-Oost, opgericht in 1928, uitgegroeid tot in omvang het tweede cacaobonen-verwerkende bedrijf in de streek. Grondlegger van het bedrijf was dipl. ing. Klaas Jan Gerkens, die in de oude panden van het oliezaadverwerkingsbedrijf De Mol aan de Veerdijk te Wormer, dat enige jaren eerder stil was komen te liggen, in mei 1928 begon met het raffineren van plantaardige en dierlijke ol…, Cacao de Zaanplugin-autotooltip__default plugin-autotooltip_bigCacaofabriek de Zaan

Cacaofabriek te Zaandijk, opgericht in 1911, is uitgegroeid tot een van 's werelds grootste cacaobonen-verwerkende industrieën. Het bedrijf werd opgericht als chocoladefabriek door de Onderlinge handelsvereniging de Onderneming te Zaandijk in april 1911 in de Wilhelminastraat. en Storm van Bentem & Kluyver.

Ir. E.B. van Gelder